როცა მამა პატარა იყო

ხნიერი ნათესავის გარდაცვალების მერე ქელეხი არაა იმდენად გლოვა მიცვალებულზე, თუ რა გვეშველება მომავალში, არამედ წარსულის გახსენება უფროა. ალბათ ძალიან სევდიანია როცა თაობაში ბოლო დარჩენილი წევრიც კვდება მარტოობაში. მაგრამ მამხიარულებს აღმოჩენა, რომ ახალგაზრდობის ასაკიც გამოიარა და თიხისგან სტატიკურ ასაკში არ ჩამოსხმულა. მაგალითად, აწ გარდაცვლილი პირადი მოცეკვავე ყოფილა 60-იანი წლების მამაკაცებში. არა და ჩემს ცხოვრებაში მუდამ ელარჯთან ასოცირებული ბებია იყო. კიდევ აღმოვაჩინე, რომ 50+ ასაკის ნათესავები ჰიპსტერები მყოლია. მეკითხებიან: “სოციალურ ქსელში ხარ?” ვპასუხობ: “ფეისბუქში არ ვარ.” “ფეისბუქში არც ჩვენ ვართ, გოსტზე, ლინკედინზე, თამბლერზე ან ტვიტერში?” – სასიამოვნოდ გამაოცეს მოხუცებმა. მაგრამ ის შეკითხვა მაინც დამისვეს: დედა გიყვარს თუ მამაო. დედაჩემმა იეჭვიანა, ოჰ, ეს მამიკოს გოგოაო. ამასობაში აღმოვაჩინე რომ დედაჩემი ახალგაზრდობაში ბიძაშვილებთან ერთად ავტოსტოპით მგზავრობდა. ვერ წარმომიდგენია დედაჩემი მოლაშქრე, მგონია, რომ უკვე ორ შვილთან ერთად დაიბადა.

სათაური საბავშვო წიგნიდან ავიღე, სადაც მამა ავადმყოფ შვილს ზღაპრების ნაცვლად პირად ამბებს უკითხავს. მე კიდევ ზღაპრების გოგო ვარ, მშობლებთან დისტანციით აღზრდილი ფაიფურის თოჯინა, რომელიც სერვანდზე დადეს და მინის მიღმა რეალობას მოწყვიტეს, ტიპური მამიკოს გოგო. სანამ ნათესავები საუბრობდნენ როგორ ძლიერ და დამოუკიდებელ ქალად ვიქეცი, თვალებს ვნაბავდი და ვიხსენებდი თუ როდის გადავწყვიტე მამის კალთიდან გამოყოფა. საქმე ისაა, რომ მამაჩემს ორივე ომი აქვს გადატანილი საკუთარ ტყავზე. მაგალითად, გალში, სადაც არა რიგით ჯარისკაცად, არამედ ტყვეების გასათავისუფლებლად გაუშვეს, მტრის ბანაკიში შესაპარებლად. რომ ვერ გაიგეს რომელი მხარე იყო, აფხაზებიც და ქართველებიც ორივე უშენდა ტყვიებს. ჩამოვიდა კაცი ნახევრად ინვალიდი, სმენის პრობლემებით და პირველად ვნახე ასე ერთ კვირაში გაჭაღარავებული ადამიანი. მეორე დღეს დაისვენა და მესამე დღეს სამსახურში გავიდა, რადგან ოჯახს შენახვა უნდოდა. სამართალდამცავი იყო, წარმოიდგინეთ, 90-იანების ანარქიულობაში სამართლის დაცვა. მაშინ მივხვდი, რომ ძალიან კარგად უნდა მესწავლა, უნდა მემუშავა ძალიან ბევრი, რომ ერთხელაც მამას დაესვენა. ჩემი აზრით, ძირითადად, ფემინიზმი მამების სიყვარულია, პასუხისმგებლობაა კაცების მიმართ. ეს არაა ბრძოლა კაცის წინააღმდეგ, არამედ სიყვარულის მოპოვების ცდაა. მინდა ვუთხრა, რომ მომცეს მისი ტვირთი, ცოტათი დაასვენოს ბეჭები, რადგან იმსახურებს.

გეორგია როგორც ჰოგვარტსი და ყვავილების შხაპი

კიკნაძის ჩაწერილებში სააღდგომო კვერცხების ქართული წარმომავლობა მოვიძიე, ამბავი ძმებისა, დიდი მარხვის პირველ კვირაში კვერცხებს ცეცხლზე რომ შედგამენ და ორმოცი დღით ჩაეძინებათ, გაღვიძებულზე კი აღმოაჩენენ, რომ კვერცხები წითლად შებრაწულიყვნენ. მე არ ვარ იუნგი მითებისგან არქეტიპები რომ შევქმნა და არც ლევი სტროსი, არქეტიპებს შევეწინააღმდეგო და ისინი სინქრონიულ-დიაქრონიულ ასპექტში განვიხილო, მაგრამ როგორც მოყვარული კომპარატივისტი, ამ პროფესიის განსაზღვრებას საყვარელ წინამორბედს დავესესხები: ნაკლებადაა ჩემი ინტერესის სფერო კერძოდ სამოთხე ან კერძოდ ჯოჯოხეთი, არამედ, მათი ურთიერთმიმართება, – ამიტომ ასე დუალისტურად მაღფრთოვანებენ მითები, რომელთა გაგებისთვის დამატებითი თქმულებებია საჭირო, იქნება ეს წითელ კვერცხებზე ამბების დაკრეფა თუ სხვადასხვა რელიგიური დღესასწაულის ერთმანეთით ჩანაცვლება.
ამიტომ დავხატე გოლუმის გარეგნობის მქონე ნოე, რომელმაც ათი საუკუნე განვლო და ქედივით თეთრწვეროსან კაცად ვეღარ წარმოვიდგინე; წმინდა გიორგი, რომელსაც ჰარი პოტერის ჯადოსნური შუბი აქვს და სამძიმირის ნაცვლად ჰერმიონას იხსნის გველისგან. (ინსტაგრამი) გაგიკვირდებათ და მე სულაც არ მსურდა ქრისტიანობის შეურაცჰყოფა, პირიქით, ქრისტიანობის პოპ კულტურასთან ადაპტირება. ავხსნი: ეკლესიისა და მრევლის სიჭარბის მიუხედავად, იმ სივრცეში სადაც ყოველდღიურად მიწევს ცხოვრება, იქნება ეს სამეზობლო წრე, სამუშაო ადგილი, სანათესაო თუ სამეგობრო, ათეიზმი უკვე კომფორმიზმია და თუ როდისმე ვნახავ ადამიანს, ვინც ტაძარში წაყოლას მთხოვს, ჩემთვის საკმაოდ უცხო, მასისგან გამორჩეული ნაბიჯი იქნება. მაგრამ ჩემი საზოგადოების დიდი ნაწილი ხშირად საუბრობს რელიგიის ზღაპრულობაზე უარყოფითი კუთხით, როდესაც ფენტეზი მათი საყვარელი ჟანრია  ეს ორმაგი სტანდარტები კი ისეთივე ალოგიკური მგონია, როგორც ბერიკაობის მომხრეთაგან ჰელოუინის კრიტიკა, მხოლოდ იმიტომ, რომ ერთს არ აქვს ეროვნული ფუძე. ეს კი იმის ფონზე, რომ ორივე რიტუალი მკვდრების ერთი მიმართულებით აღდგენას ეხმიანება. პირადად მე, იმდენად მხიბლავს კოსტუმირებული წვეულებები, თანაც თუ ჰორორის ფონზე მიმდინარეობს, რომ შემიძლია ნებისმიერ აქტივობას შევუერთდე, მითუმეტეს, თუ გადაცმული საღამოები დასაშურებელია საქართველოში. ხოლო როდესაც ვუყურებ ამ ჩემს ქვეყანას ვხედავ ადამიანებს, რომლებსაც მაგია არ აინტერესებთ, სანახევროდ ადამიანებს და სანახევროდ მაგებს და მაგებს; მაგებს ანუ მრევლს რომლებიც უკვე თავის მხრივ იყოფიან კეთილებად და ბოროტებად. მე ხომ არ მაინტერესებს ტოლკინის, როულინგის და სხვა ფანტაზიორთა სამყარო რამდენად არსებობს და ისე მხიბლავს, შესაბამისად, თომას, იოანეს და სხვა მოციქულთა ამბების სინამდვილე ნაკლები ინტერესის საგანია.
აღდგომა ვახსენე და დღესასწაულებისადმი პროტესტის მიუხედავად, ჩემი საყვარელი დღე სულთმოფენობაა. ის, რაც დავითაშვილთან არის აღწერილი, მჭედლების გრდემლზე დაკვრა სწორედ ამ მოძრავ თარიღთანაა დაკავშირებული. შეიძლება იმიტომ, რომ ჩემი მჭედლიძეობის გამო სისხლის ყივილს ვგრძნობ; ან მთიულეთში ხშირი ქეიფის გამო, როცა ნებისმიერი ვახშმის დროს, როგორც გურულებს აქვთ მშვიდობის სადღეგრძელო პირველ ადგილზე, ჩვენთან იძახიან “მივაგებოთ”-ს, “მათ ხელთ ყოფს” და სვამენ; ქორწილის რიტუალებშიც კი წინაპრების სულების მოგონებითაა სუფრა გაჭედილი და კაი სინტოელივით ტაძრის ნაცვლად გვარის სალოცავებში ლოცულობენ, გენეტიკაა ორივესთვის მთავარი ღმერთი და სულთმოფენობა ვეგანური დღესასწაული, ბუნების ზეიმი. ამიტომ მიკვირს ხალხისგან, ვისაც სინტოისტური ფილოსოფია ხიბლავს, ჩვენთან აღნიშნულ წინაპართა და მცენარეთა დღეს რომ ვერ ამჩნევენ. დღეს, როცა ყვავილების დაჭერისას ვლოცულობთ, თაიგულებს ერთმანეთს ვუნაწილებთ და სხეულს ამ მცენარეებისგან ვიბანთ, მერე ჩვენთან შერწყმულ ყვავილების ნახარშს ბუნებას ვუბრუნებთ და მცენარეებს მოვრწყამთ, ჩვენს სხეულებთან ერთად რომ ამოიზარდონ. ქრისტიანობამ თუ ადამიანი მიწა-ბუნებას მოაშორა, მზისა და ზეცისკენ სწრაფვა მისცა, სულთმოფენობაზე გამონაკლისი დაუშვა და გაამიწიერა. პატრიარქს აკრიტიკებენ, რომ მაგიური რიტუალებისკენ მოწოდება დაიწყო, ბოლო დროინდელი ქადაგების გარდა, მანამდე ისაუბრა თანადროული სიტყვების აღვლენაზე და სხვა. მაგრამ ჩახედულმა პირმა იცის, რომ მაგიას აქვს განხრაც, როგორც წრეებში უწოდებენ “საეკლესიო მაგია”. მაგალითად, ნალოცავი სანთლის ტაძრიდან სახლამდე მიყვანა და კარის ჯვარის ფორმით ამოწვა. და თუ კლასიკურ განსაზღვრებას დავეშურებით რელიგიისა და მაგიის განსხვავებებზე, რომ რელიგიისას ადამიანი მიიწევს ღვთაებრივისკენ და მაგიისას ღთაებრივი მოიწევს ადამიანისკენ, სულთმოფენობა ორივეს ნაზავია, ბუნებრივისა და ადამიანის ნაზავია. მე კი ძალიან მწყდება გული, ამ დღესასწაულის არასათანადოდ დაფასების გამო. ვწუხვარ იმიტომ, რომ ამ დღეს მე არავინ მაჩუქებს მინდვრის ყვავილების თაიგულს და არავინ მეტყვის რომ შევერწყა ჩემს წინაპარ ბუნებას.

იდენტობადაკარგული გველი

 ფაშისტურ სენტიმენტალიზმს ვგრძნობ, – ეს ფრაზა ამეკვიატა. თითქოს ერთმანეთთან შეუსაბამო ცნებებია, მეტიც, გამოსარიცხი, მაგრამ დღევანდელ განწყობას ასახავს. დილით მოვდიოდი სახლში, წესით მაშინ, როცა  სახლიდან გადიან. რობაქიძის ”გველის პერანგს” ვკითხულობდით მე და მეგობარი, იმ ადგილებს წინასწარ რომ გავხაზეთ და ჩაგვეძინა. მას არ მოსწონდა წიგნი, მწერალი ფაშისტი არისო. მე ვთქვი, რომ მომწონს როგორც წერს. მეტრო ნელ-ნელა გათავისუფლდა. ჩამოვედი. აქედან ორი ვარიანტი მაქვს: 28 ნომერი სამარშუტო ან 43 ნომერი ავტობუსი. დილაობით,  საწინააღმდეგო მოძრაობისას (ანუ ჩემი უბნისკენ), ორივე ცარიელია. მე ავტობუსი ვარჩიე, – მალე გადის.
ლიტერატურაში არ მიყვარს დიალოგები. საკუთარ მეებთანაც გრძელი მონოლოგები მაქვს და წერის დროსაც  ვცდილობ ნაკლებად ვიხმარო ბრჭყალები/ტირე. მეტიც, ერთ დღეს გადავწყვიტე, რომ დიალოგებს საერთოდ შევეშვა თვეში რომელიმე დღეს და მესამე პირში ვისაუბრო. ისე, მრავალფეროვნებისთვის. მრავალფეროვნებისთვის უცნაური მგზავრები შემხვდნენ. უცნაურობა თავიანთი თავებისადმი უცნაურად აღქმაში გამოიხატებოდა. ჩემი საყვარელი თამაში დავიწყე: მომეგონა ისტორიები მგზავრებისთვის. მოგონება დიდხანს არც დამჭირვებია, ისინი ხმამაღლა საუბრობდნენ. ძირითადად აკრიტიკებდნენ ორ შავკანიან მგზავრს, ჩვენთან ახლოს რომ ცხოვრობდნენ და ახლა ავტობუსით მგზავრობდნენ. დიალოგის გამოყენება მჭირდება:
– წადით, სუნიანებო, ფეხით იმგზავრეთ. თქვენს ქვეყნებში წადით სულაც!
– მართალია. რა უნდათ აქ? გაუჩერეთ და ჩავყაროთ. მძღოლო!
ისინი ხშირად მართლაც ფეხით დადიან, უთენია დგებიან და ტრანსპორტს მეტრომდე არ იყენებენ. ძირითადად არც მე ვიყენებ და ვიცი. ისიც ვიცი, ავტობუსი სახლამდე რომ ათ წუთში მივა და, ზოგადად, ბევრი რამ ვიცი: 🙂 რომ მივალ, დავწვები, როგორც ყოველთვის გაჭიანურებით ჩამეძინება და პირველი საათისთვის კომპიუტერთან დავჯდები. რომელიმე ბლოგზე შევალ, წავიკითხავ. საკუთარში დღის გეგმას დავწერ. თან ლიმნიანი ჩაი მექნება გვერდით ჩაიდნითურთ და ყოველ ოც წუთში დავლევ. 🙂 დაგეგმვას აქ ვწყდები და საფქრალი თემა სხვა საკითხზე გადამაქვს: რატომ შევქმენი ბლოგი? აქ მახსენდება რამდენიმე ადამიანი, ვისთვისაც ვწერ, მაგრამ აქ არ შემოსულან. ზოგადად, ნაცნობები არც შემოდიან და თუ შემოდიან, არ ვიცი თუ მცნობენ. გრავატარის უცნაური ფოტოა, მაკიაჟით ვარ და არ მგავს. თუმცა იმ წლებისაა, მათ რომ ვიცნობდი. რა ზოგანი ცნებაა უცნაური. რამდენჯერაც ვიხმარე, იმდენჯერ ვინანე. ის-ის იყო, მონოლოგი სხვა გზით განვითარდებოდა, რომ სახლში მოვედი.
ერთი რიგის მოვლენები სწორ ხაზზე დაეწყო. მითხრეს, რომ თურმე სახლიდან სახლში ტრანსფერისას ( გაზაფხულზე ) ათასობით ფოტო დავკარგე, ოჯახის წევრების, საუკუნის წინანდელი წინაპრების, ჩემი ბავშვობის ფოტოები.. მთელი ალბომები. რა დროს მშვიდად სუნთქვაა. პანიკა მაქვს. ის ანეგდოტი რომაა, სვანი რომ შიშველი გადაიღებს, ბავშვობის ფოტო დავკარგეო, ისეთ ხასიათზე ვარ. ხოდა, ან წინ უნდა წავიდე, ან ვიღო და ვიღო 😦 მინდა დავურეკო ძველი სახლის პატრონს და ვკითხო, მასთან ხომ არ ინახება. მაგრამ სახლის ნომერიც არ მახსოვს. არც იმ ბიჭის სახელი მახსოვს, ვინც იქ ცხოვრობს. მახსოვს, ქუდით ხშირად დადიოდა, – ციოდა. ეს არ კმარა. არ ვიცი, რამე უნდა ვქნა. რამე.
ფაშისტური სენტიმენტალიზმი მაქვს. ტყუილად არ ამეკვიატა დილიდან. მგონია, მოლეკულა ვარ, რომელიც დიდ ქალაქში მოხვდა ან უპერანგო გველი, ახლახანს ტყავი რომ გაიცალა და გაშიშვლდა ევას მოდგმის ჩემი ერთი პერსონაჟივით. ვიცი, არ მჭირდება მტკიცებულება იმისთვის, რომ მეც ვიყავი ბავშვი. ან არქივი, რომელიც ”დეენკას” მინახავდა, ჩემშია. მაგრამ მე ისე ვარ მიჯაჭვული საკუთარ წარსულს, მასთან დაკავშირებულ საგნებს სიცარიელემდე მივყავარ. აი, ისეთამდე, საგულდაგულოდ შენახულ საიდუმლოს რომ მოყვები და ღრმულს გრძნობ. თანაც ისე, შინაგან მონოლოგებში რომ ვრცელია და სხვასთან საუბრისას საგრძნობლად იკვეცება, იფიტება და შრება. არ მინდა ისე გაიგოთ, რომ წარსული ტკბილი მქონდა, პირიქით, აწმყო მირჩევნია. არც ტკბილი მოგონებებია ჩემი საყვარელი სადღეგრძელო და არც თავის პატრიოტი ვარ. მინდა ყველა ის ფოტო, რაც მქონდა ხელახლა გადავიღო და წარსული აწმყოში გავამეორო. აქ გამახსენდა ბარბაქაძის სიტყვები, რომ სიყვარული ნოსტალგიაა წარსულზე, რომელიც არასდროს ყოფილა, მაგრამ რომლის დაბადების დიდი ალბათობა არსებობს. ან რა შუაშია სიყვარული. და ფიქრით სიყვარულში გადავეშვი. ხარანაული გამახსენდა, სიყვარულს რომ ილუზიას არქმევს, ლამაზი სიტყვააო ილუზია. ილუზია იგივე მაია. მაიასთანაც მქონდა ფოტო. ფოტოგენური ვარ. აიდი ფოტოებზეც მიყვარდა თავი.
ყოველთვის მინდოდა წერტილი დამესვა წარსულისთვის. ახალი ფურცლიდან დამეწყო ცხოვრება. საგნებიც კი ამისკენ მიმითითებენ. მე აღარ დავწერ ბლოგს რამდენიმე ადამიანისთვის ჩემი წარსულიდან.

მე

დნმ–ის ფუნქცია უჯრედში ინფორმაციის შენახვა და შთამომავლობით გადაცემაა. ბაზაა, სადაც ჩემი მე წინაპირობებისგან მომარაგდა.
თუ ცხოვრებას შევხედავთ რეტროსპექტივიდან, ჩემი დიდი ბაბუა ანტიგმირი იყო. ხარაგაულის რაიონში, სოფელ ღორეშაში მჭედლიძეები და ორჯონიკიძეები ერთად ცხოვრობდნენ. როცა რუსეთის წინააღმდეგ იბრძოდნენ თავადები, პოლიტიკური მიზნით, იორდანე და კოლა მჭედლიძეებმა თავისი აჯანყებული პატრონი ორჯონიკიძე მოკლეს და მთაში გაიქცნენ.
ისინი თიანეთმა მიიღო. ეს ამბავი სახალხო აჯანყების დროს, 1820 წელს მოხდა.
ერთ–ერთს შეეძინა შვილი თედო მჭედლიძე. მთელი ცხოვრება გაატარა შრომაში, სანამ თივის ზვინიდან არ გადმოვარდა. ურმის ჭავლზე დაეგო. გარდაიცვალა. ამბავი მხატვრულად ილია ჭავჭავაძემ გადმოსცა „ოთარაანთ ქვრივში“. მას დარჩა ორი შვილი: მიხა და ალექსანდრე.
იმ წელს, როცა სტალინი მოვიდა და დიდი დახვრეტები დაიწყო, ალექსანდრეს შეეძინა ვაჟი. დაიბადა ჩემი უშუალო პაპა, – არჩილი. ცხოვრობს სოფელ დევენანთხევში ცოლთან ერთად. ზაფხულობით ჩავდივარ მათთან. შეგრძნებაა, რომ მოწყვეტილია ცივილიზაციას.
დევენანთხევი პატარა სოფელია, სასაფლაოებიდან ჩამოუდის ხევი. ეზოებში ბევრი ვაშლის ხეა. ნაყოფი არასდროსაა ტკბილი.
სოფლის სახელის ისტორია დევენას უკავშირდება.
მაღალი და ძლიერი იყო, მთელ სოფელს ის იცავდა. ლეკებმა მისი მოტაცება განიზრახეს, მაგრამ დევენამ ისინი ერთხელ ისე დააშინა, მეორედ არც კი გამოჩენილან.
რამდენიმე კილომეტრში არჩილის მონასტერია. გადმოცემით, იქაა დაკრძალული მეფე არჩილი. აქ ხალხის ნათქვამი არასდროს ემთხვევა ისტორიკოსების ნაწერებს. ეს ისეთი განყენებული სამყაროა, თბილისიდან ერთ საათში რომ ჩახვალ. სამყაროა, სადაც არეულია ათეიზმი და სოფელში ჭინკების თარეში, ეროვნულობა და საბჭოთა კავშირი. უყვართ შრომა და ქეიფი. აქ ქალებს კაცებისგან ცალკე სუფრა აქვთ, თუ არ არის ამის შესაძლებლობა, ქეიფის შუა პერიოდში, როცა ხინკლის ბოლო თეფში დაიდგმება, მერე მივუსხდებით ხოლმე მაგიდას. ყოველთვის მომწონდა აქაური ქალები. შეუძლიათ მთელი დღე თავად დადიოდნენ ტყეში, ხნავდნენ და თესავდნენ მიწას და საღამოს სახლის საქმეებსაც ასწრებდნენ. უცნაური მატრიარქატია.
იქვე საყდრივნის ეკლესიაა. მისი გული აშენებულია ცამეტი საუკუნის წინ. კედელს ახლაც ეტყობა მუშის უზარმაზარი და ძლიერი ხელი. ეტყობა დაიღალა და ხელი ჯერ კიდევ გაუმშრალ კედელს მიადოო, – ამბობენ იქაურები. საყდარი წმინდა გიორგის სახელობისაა. მჭედლიძეებს განსაკუთრებით უყვართ წმინდა გიორგი.
მაინტერესებს, მას რატომ თვლიან გვარის მფარველად. არავინ იცის. განსაკუთრებით მისი კულტია მთაში, მისი სახელობისაა წამყვანი სადღეგრძელო ქეიფობისას.
ყოველ გიორგობას მჭედლიძეები სხვადასხვა კუთხიდან იკრიბებიან თავიანთ პირველყოფილ სოფელში წმინდა გიორგის სალოცავთან. მე არასდროს ვყოფილვარ იქ. ომიანობის პერიოდში ბაბუებმა წამოიღეს სალოცავის ნიში და გორაზე, ტყეში ღვთისმშობლის სალოცავთან მჭედლიძეების ხატი ააგეს.
სამაგიეროდ, არ ვიცი საიდანაა დედის გვარი. სავარაუდოდ, იგი ქართლელია. ბაბუამისს ჰქონდა სასახლე. ექიმი იყო. იმ დროში ექიმებს სასახლეები ჰქონდათ ან პირიქით, ვისაც სასახლე ჰქონდა, ექიმი იყო. საღამოობით გლეხებს ეხმარებოდა და როცა ერთი გლეხი სოფლის ბოლოში წვიმაში, ქარში და ტალახში ახველებდა, ბაბუაც მისკენ მგზავრობის დროს გაცივდა. იმ დროს პლევმონიას ვერ კურნავდნენ.
სამაგიეროდ, დარჩა მეუღლე, – მარიამ ჩხეიძე, შვილები – ბიჭი და გოგო. როდესაც ვაჟი, – ირაკლი –წამოიზარდა გახდა მხატვარი. ის დედას სთხოვდა ალექსანდროვის ბაღიდან მამამისის გადმოსვენებას, მაგრამ ამაოდ. ივანე ფუხაშვილის საფლავი დღეს აღარ არის.
როცა ირაკლი გადასცდა ოცდაათს, ქეთო ბებო გაურიგეს. ქალი, რომელიც ცეკვავდა და მღეროდა, სულ მიკვირდა, რატომ ატარებდა ერთიდაიგივე ვარცხნილობას და რატომ სტკიოდა ხერხემალი. მაშინ პირობა დავდე, რომ არასდროს დავბერდები. მე სახელი მან შემირჩია.
დედამ და მამამ ერთმანეთი ტექნიკუმში გაიცნეს. მამამ მიუკადრისა: მე გოგო არ მეყოლება, მე ხომ მამაკაცი ვარო. მაგრამ გავჩნდი მე, – გოგონა. მერე ჩემი ძმა. ტრადიციაა, რომ მამის მხრიდან ყოველი პირველი შვილი კოჭლობს. ვკოჭლობ მეც. დედა მეუბნება, რომ მამის ხასიათი მაქვს, მამა მეუბნება, რომ დედის. შეიძლება მეც მეყოლოს შვილი და მას დედის ხასიათი ქონდეს, სახე მაინც.