უარის თქმას ვსწავლობთ

ადამიანებს, ვისაც უარის თქმა არ შეუძლიათ, ფსიქოანალიტიკა განიხილავს როგორც დროის მარყუჟში (Time Loop) მცხოვრებებს, ავხსნი: ისინი იმ კატეგორიას მიეკუთვნებიან, საყოველთაო სიმპატიის დამსახურება რომ სურთ. მიზეზი: წარსულში გადატანილი სირცხვილი თუ უარყოფა. უარის თქმის სწავლის სავარჯიშოს პირველი ამოცანა: ა) გავიხსენოთ როდის შევრცხვით პირველად და გაგვიჩნდა უარყოფის განცდა. სავარაუდოდ, ბავშვობაში ასე 2 წლის ასაკის მერე, სავარაუდოდ, ოჯახის წევრისგან; ბ) წარმოვიდგინოთ სრული სიუჟეტი და ხელახლა განვიცადოთ ის; გ) წარმოვიდგინოთ რომ მივედით ახლანდელი სხეულითა და მენტალობით ჩვენი ბავშვობის მესთან; დ) როგორ ვანუგეშებდით?

სენტიმენტალური სავარჯიშო მგონია, თვითონ კადრიც, როგორ ვდგავარ მუხლამდე დატოლებულ მესთან და ვეუბნები რომ მიყვარს. კი, წაიქცა შუა ხევში დაჭერობანას თამაშის დროს, ყველაზე ტლანქადაც ის დარბოდა და არც ქორწილამდე მოურჩება მუხლები, ქორწილი არც ექნება, მაგრამ ნუ რცხვენია, ოჯახის წევრებს მაინც უყვართ. ის ალბათ ტირილს იწყებს და გარბის სისხლიანი მუხლებით და ჩემი ძალიან ეშინია. ისე ძალიან რომ ჩემს ჯიბრზე ყველას უარს ეუბნება. ისეთ უარს, აი, ჰოდორივით რუტინაში რომ გადაეზარდა. როგორი იქნებოდა სავარჯიშოს იდეალური დასასრული? ალბათ რომ მეპასუხა: არ გავაკეთებ.

მოიპარე!

ერთი თეორიის თანახმად, თუ პირი ნივთებს ხშირად კარგავს, ეს შეიძლება ნიშნავდეს, რომ მოწყენილია, ავანტურა აკლია და პოტენციური მპოვნელების გაცნობა უნდა. ყოველ შემთხვევაში, ჩემმა ფსიქოლოგმა ასეთი რევიუ დაუტოვა ჩემს ინვალიდ კონცენტრაციას. გონებაში ეგრევე ყველა ნანახი ფილმის სცენა ამომიტივტივდა სადაც დაკარგული ნივთები ურთიერთობაში მედიატორია, რომანტიკული ტინდერია, სამეგობრო ჩატია, თუნდაც მტრად გადაკიდების შანსია. რაღაც წიგნიც მახსოვს ჩემნაირი დაბნეული გოგოს შესახებ, საფულე რომ დაკარგა და სიმპატიურმა მპოვნელმა დედამიწის გარშემო ამოგზაურა. ასეთი სცენარები ხომ ღარიბ და მარტოხელა გოგოებს სტიმულს გვაძლევს რომ კიდევ უფრო დაბნეულები ვიყოთ ან უბრალოდ ჩვენი დაბნეულობა თავგადასავალზე კონცენტრაციით ავხსნათ, ასე უფრო შინაარსიანია.

Anybooks-ის აპლიკაციით ახალი წიგნის კითხვა დავიწყე, რომელსაც “მოიპარე” ჰქვია. სადაც ორიგინალი ეს არის არაგამოვლენილი პლაგიატიზმი, ყოველი ლექსი კი გაზეთში წაკითხული სტატიით იწყება. ზოგადად, ყველა არტისტმა თუ მომხმარებელმა გავითავისეთ, რომ პოსტმოდერნიზმში ოქროს წესი მოქმედებს: თუ იდეას მოიპარავ ერთი პირისგან – არ არის ლეგალური, მაგრამ თუ მოიპარავ სხვადასხვა პირისგან – ლეგალურია. მწერალი რომ ვიყო, სიამოვნებით დავწერდი იმ უტოპიურ სამყაროზე, სადაც სუპერმარკეტიდან ტორტის მოპარვა ისჯება, მაგრამ ფქვილის, შაქრის და ნაღების სხვადასხვა სუპერმარკეტიდან აღება კანონიერია. ამ ბლოგისთვის მე მოვიპარე ქუჩაში ნანახიდან, ღრუბლების ფიგურებიდან, ტრამპის ტვიტებიდან და კიდევ ბევრი სხვა რესურსიდან. მაგრამ იქნებ იმიტომ ვკარგავ ნივთებს რომ ზედმეტად ბევრი მოვიპარე?

მეცადინეობა თავისუფალ ვარდნაში ნ1

არაცნობისმოყვარე ხალხი მაკვირვებს, წარსულში რომ დავბრუნდე, მაინც არაფერს შევცვლიდიო, რომ ღადადებენ. ბიტკოინს მაინც არ იყიდიდნენ? პარადოქსისთვის თავიანთ ბაბუებს არ მოკლავდნენ? და კიდევ ბუდას ფოლოუერები მაკვირვებენ. გაქვთ ისეთი რელიგია, რომლის რთული არქეტიპი თქვენ იქნებოდით? ჩემთვის ასეთია ბუდიზმი. აი, მე ეთერით თუ დანარჩენი არაასტრალური ტანით რიგითი, მედიუმ სტატისტიკური ქრისტიანი ვარ ვნების განსაცდელში “ცეცხლითა და მახვილით” მორკინალი. ბუდა მეუბნება, თუ გინდა ბედნიერი იყო, სურვილი არ უნდა გაგაჩნდესო. ქრისტე მეუბნება, თუ გინდა ბედნიერი იყო, მე უნდა გსურდეო. ამიტომ ქრისტეს ფოლოუერებს სურვილების მიმართვა უფრო გამოგვდის მათ დეზოლუციაზე მეტად. მგრძნობელობის ნაკადი სიარულშიც მეტყობა, რაშიც დაუკვირვებელი პირიც ამოიცნობს ჩემს ოჯახურ თუ კარიერულ სიტუაციას იმ ლოკალურ დროში: სწრაფი ნაბიჯებით, წაქცევებით, შუა გზაზე გაჩხერვით. აი, თამარამ, მყინვარის მეტეომდე ბასანოჩკებით ავდივარ ხოლმეო. მე კიდევ ჩემი სალაშქრო ტიპის ფეხსაცმლით ბორჯომის გოგირდის აუზებამდე ძლივს მივაღწიე მდინარის ქვები ისეთი მოყინული იყო. ჩამიქროლეს პენსიონერებმა ძაღლებით, ორსულებმა “კალიასკებით”, ჰოკინგიც კი იდრიფტავებდა თავისი სმარტ სავარძლით.

ამ ზაფხულს კოგნიტიური ფსიქოლოგიის თერაპევტს ვეწვიე, ვინც თავის პრაქტიკაში სხეულის ენას იყენებს სამკურნალოდ. ცდილობდა სხეული ზედმეტი დაჭიმულიობისგან ეხსნა, მაგალითად, ბუმბულით დაღუტუნების დროს იმდენად უნდა გამეთიშა ლოკალური ნერვებისგან ყურადღება, რომ აღარ გამცინებოდა. პრაქტიკას ტკივილზეც გავდიოდით, ხელოვნურად ვიღებდი და განვიზიდავდი მას. სეანსის დასაგვირგვინებელი ფაზა კი ერთდროულად ყველა კუნთის იმ დონეზე მოდუნება იყო, რომ წავქცეულიყავი. ინსტრუქტორმა მირჩია, როდესაც რაიმე საშიშის გაკეთება მიწევდა, რაიმე სასიამოვნო გამეხსენა ჩემი წარსულიდან. ანუ სასიამოვნო მოვლენის წარმოდგენის ქვეშ წავქცეულიყავი. თქვენ რა მოვლენას წარმოიდგენდით? აი, მე არაფრით წარმომედგინა რამე იმდენად სასიამოვნო, რომ წაქცევის დროს მუხლი ოდნავ მაინც არ შემეტეხა. შემრცხვა და ახალი გამოსავალი ვიპოვნე. ვარდნის დროს ოთახის ერთ-ერთი ჩუქურთმიანი აქსესუარი ამოვიჩემე და გონებაში იმ ჩუქურთმების ხაზვა დავიწყე. გამომივიდა. ესეც სუფთა ქრისტიანული მიდგომაა, როცა აბსტრაქციის მატერიალიზაციას ვახდენ.

ბორჯომის გოგირდული აუზი ტყიურ პირობებში საკმაოდ კომფორტულია, თუ გრილ წყალში ბანაობა გხიბლავთ. რადგან თოვლით გარშემორტყმული ცხელი წყალი საკუთარ ფარენჰეიტს ვერ ინარჩუნებს და ცივდება. აბასთუმანში გოგირდის ავზებს საბჭოთა არქიტექტურა ახურავს, ძველი სანატორიუმების მოზაიკები აგია და საღამოობით, მთვარის შუქი ჩაბნელებულ ინტერიერში სარკმელებიდან შემოდის, ისიც ხეთა ტოტები თუ განეფარებიან. შიგადაშიგ გვერდითა აუზიდან სომეხი ქალების ყიჟინა გაისმის, რომლებიც ტანსაცმლიანად შემოდიან წყალში, მაგრამ შებინდებისას შემიძლია ისე ვიწვე ამ ღვთისგან დალოცვილ ქიმიურ წყალში, რომ უქარო დაბაში საკუთარი ექოც არ მეყურადებოდეს. ვარ ამგვარ სიმშვიდეში, მოდის მირიანი და მახრჩობს, წყალში სამჯერ მაყურყუმელავებს. მერე ეგ და სანდრო წყალზე წოლას მასწავლიან. სანამ პირში ჰაერი გაქვს დაგუბებული, არ დაიხრჩობიო. მე კიდევ ძალიან მეშინია და იქამდე ვცურავ, სანამ ჰაერის შეკავება შემიძლია. სანდრო ჩემი რუმმეითია, მისი საწოლი ჩემგან ოთახის მეორე ბოლოშია. ოთხ საათზე, მაინც უნდა ავდგეთ, ამიტომ საუბრებით გაგვაქვს თავი. სიტყვა მიცვალებულებზე ჩამოვაგდეთ და ჩემი მორგის სოლო გამოცდილებები მოვუყევი, მერე სოლო ღამის ლაშქრობებიც. მთელი ღამე ეშინოდა, მგონი ჩემიც. უკვე მეჩვენებოდა მისგან აქა-იქ “მამაო ჩვენო”. როგორი უშიშარი ხარო, წარმოიდგინეთ, მე და უშიშარი. ტყუილია, მაგრამ ამის მოსმენა მაინც მესიამოვნა. რა ვიგრძენი? სიამოვნება? ხვალ ავდგები და სიამოვნების ქვეშ გავცურავ მეთქი. თბილისში რომ ჩავალ, სიამოვნების ქვეშ წავიქცევი მეთქი. შექებისგან გამოწვეული სიამოვნება უნდა დავიმახსოვრო მეთქი.

პატარა ნიკოლა ინსტინქტების წინააღმდეგ

სანამ მუცელი დაეტყობოდა, სასაცილო ორსულობა იცოდა ჩემმა რძალმა, ბავშვი რომ მუცლიდან ურტყამდა, ეღიტინებოდა და იცინოდა. გამვლელები უყურებენ, როგორ იდგა ამხელა ქალი თავისთვის, ქუჩაში მარტო და კისკისებდა. ბავშვიც სულ სიცილში დაიბადა. აი, შვილს რატომ უნდა დავხვდე ჭინთვასა და ჭმუნვაშიო და საკეისროთი იმშობიარა ღიღინსა და კისკისში. სილაღე იყო პირველი რაც ნიკოლამ სამყაროში შემოსვლისას მოისმინა. იმის მერე ხშირად იღვიძებს ბედნიერი.

ერთ დილასაც ნიკოლას ვეკითხები, როგორ გეძინა მეთქი, რაზეც არ დაიბნა, გვერდულად გადაიწია, ხელები მწყობრად დაიწყო ლოყაზე და მიპასუხა: “აი, ასე”. ტრადიციულ “კარგად” ან “ცუდად” პასუხებს შეჩვეული გოგო ვარ, ამიტომ მისმა ბავშვურმა საქციელმა გამიტაცა. ისეთი პატარაა, ჯერ იარლიყებისგან შეურყვნელია. მინდება ზედსართავი სახელების სტერეოტიპები მოვარიდო მისი გულწრფელობა რომ არ დავსვარო. ისეთი პატარაა, პირველად საზამთრო რომ დაინახა, ხმამაღლა გაიკვირვა: “ალუჩა! დიდი ალუჩა!” ისეთი პატარაა, ჯერ ტყუილის თქმა არ იცის.

ნიკოლამ პირველად ჩემთან მოიტყუა. როცა დაზიანებულ ხელზე ვაკოცეთ, დაუზიანებელი მკლავიც მოგვიშვირა, აქაც მტკივაო. დავაკვირდი და პირველად სხვა ბავშვებიც სიყვარულის მისაღებად იტყუებიან. ტყუილი ანუ რეალობაში ფანტაზიის ნებაყოფლობითი მოხმობა ცნობიერების სამყაროში შებიჯების საბაზისო სიმპტომია. როდესაც ბავშვს შეუძლია სიზმარი მოყვეს, როგორც წარმოსახვა, აქედან მისი ცნობიერების დასაწყისია. ირონიულია, რომ ხასიათის გამოვლინების პირველი ტრიუკი ზრდასრულებისთვის ცოდვიანი თვისებაა. ირონიულია, რომ ჩვენი პირველი ტყუილები სიყვარულის მისაღებად ითქვა. ირონიულია, რომ ხასიათს ეს სიყვარულის ინსტინქტები გვიქმნის. მენიშნა.

მენიშნა ისიც, თუ რატომ ვჭამთ ადამიანები წარუმატებლობისა და სტრესის დროს. მაგალითად, ნიკოლას სადილობისას ხშირად უმეორებენ, რომ უნდა ჭამოს თუ უნდა ძლიერი გაიზარდოს, ექიმი არ დასჭირდეს, მეზობელს გოლი გაუტანოს, მამამისს ხელი გადაუწიოს. და როდესაც დიდი ბიჭი იქნება, ვაკანსიაზე რეზიუმეს გააგზავნის, ბავშვობაში ჩაბეჭდილი აპლიკაცია ამოუტივტივდება როგორც გაძლიერების უნივერსალურ ხრიკი.

კიდევ რა შემიძლია ნიკოლაზე თვალთვალიდან გიამბოთ… (ხმამაღალი) მუსიკის ეშინოდა. მგონი ეს აჭარანეთის დამსახურებაა, დეჰუმანურად ხმამაღალია მათი რეკლამები პრელუდიაში. მთელი წელია გასართობ ცენტრებში ვერ წავიყვანეთ ბავშვი, ჩარჩენილი აქვს უეცრად ამოვარდნილი ხმაღალი ხმა. როდესაც ბავშვი მარტო სახლში ჩამაბარეს, მოდი მეთქი, ნიკოლა, ვიცეკვოთ. ჯერ უმუსიკოდ დავიწყეთ ცეკვა. მერე მინიმალური საუნდი ჩავრთე მისი თამაშიდან. და როდესაც ხმის აწევის ღილაკს ვაჭერდი დინამიკზე, თან რამე აკრძალულს ვაკეთებდით. მაგალითად, ცეკვის დროს თან ჭერისკენ ვისროდით ჩვენს წინდებს ან ვხოხავდით იატაკზე. იმ დღიდან ნიკოლას ხმამაღალი მუსიკა შეუყვარდა. მე კიდევ ახალ გამოწვევაზე ვფიქრობ: ნეტა, შიშის დასართგუნად აკრძალულის მიღების ხიბლი ზრდასრულებშიც უმწიკვლოდ მოქმედებს?

ნიკოლა ახალი თაობაა, თაობა, რომელიც თანდათანობით იშორებს ინსტინქტებს და მეტად დასწავლული ხდება. ბავშვებთან კონტაქტი კი მასწავლის ჩემი ადამიანური თვისებების დინამიკას ისტორიულ პლანში. ხოლო ის, ვინც ამბობს, რომ ბავშვები არ უყვარს, მგონია, რომ საკუთარი წარსულის ეშინია. რძალი კი გამომიტყდა, რომ შინაგანი ღუტუნები მოენატრა.

სამეცნიერო ქართული ცრურწმენების მიმართულებები

მინდა ვისაუბრო ცრურწმენებისადმი ჩემს სიმპათიაზე, როგორც ინდივიდის შეცნობის ხერხზე ან მათში დანახულ ისტორიულად განმეორებად ამბებზე კოლექტივში. ჩემი აზრით, გავრცელებული ცრურწმენები ორად იყოფა, პირველ კატეგორიას მიეკუთვნება ინდივიდის ფსიქიკური გამოვლინება. მაგალითისთვის, სახელმძღვანელო წიგნის დავარდნა მოსწავლეს იმ საგანში ცუდ ნიშანს უქადდა. არ შეიძლება ამ ნიშნის, როგორც სხეულის ენის უგულვებელყოფა. რადგან წიგნის ხელიდან გავარდა გამოხატავს ძნელად რეალიზებად თუ დაბნეული ინდივიდის ქცევას. და როცა ეს ინდივიდი გაკვეთილის ჩაბარების წინაშე დადგება, თუ მანამდე თავზე მუშაობა ვერ მოახერხა, ჩაიჭრება დიდი ალბათობით. ყავაში ჩახედვის დროსაც იგივე წესრიგი მოქმედებს, ოღონდ სხვა ადამიანის მიმართ განწყობა მეორისადმი რორშახის ტესტით ვლინდება. ჩემთვის ყავის ნალექის ფიგურები რორშახის ტესტის წრფივი გამოვლინებაა. წრფივი იმიტომ, რომ, როგორც წესი, ყავაში გარეშე პირი იხედება. რომელიც წრფის მეორე პუნქტში მდებარე პირზე ინტუიტიური ძალით ხვდება შედეგს ამოცანის გარეშე. მეცნიერებაში ინტუიცია სწრაფად მოაზროვნე ადამიანის პრეროგატივაა, ვისაც შედეგამდე მისასვლელი მანძილი იმდენად სწრაფად გადაულახავს, გააზრება ვერ მოუსწრია და მხოლოდ საბოლოო პასუხს აღიქვამს. რორშახზე გამახსენდა, რომ ამ ბოლო დროს მომეწონა დუდლის თამაში უცნობ ადამიანებთან ერთად. მთელი ჩვენი ინდორ ფანტაზიები უნებლიედ გადმოვალაგეთ. რა ჭიანჭველები შამპანურზე გადადიან და ნაპოლეონმა ხელი ჩაიტანა?

არსებობს ასეთი რწმენა-შელოცვა მაისურ წვიმებზე: “შვიდ მაისის წვიმაო, თმა კოჭებამდინაო”. მოცემული ცრურწმენა ინდივიდთან აცდენით კოლექტიურ რიტუალს განეკუთვნება და ალბათ იმ დროისთვის ლატენტურმა სტატისტიკოსმა წარმოთქვა. გვაქვს მოცემულობა, რომ თბილ და ნესტიან ჰავაში თმის ზრდა ჩქარდება, და მოცემულობა, რომ მაისში წვიმები ხშირდება, ჰაერი თბილდება. პირადად მე, ვაკვირდები და მშრალი შვიდი მაისი ჯერ არ შემხვედრია. მითუმეტეს, რომ ძველ დროს თმის დაბანის ლამის ერთადერთი საშუალება წვიმა გახლდათ. ამიტომ, პრესტატისტიკოსებმა ისტორიულად განმეორებადი მოვლენები შეაჯამეს და თმის ზრდა კი არ იწინასწარმეტყველეს, არამედ, აღწერეს. სწორედ მსგავსი კოგნიტური კომპონენტებია გამოყენებული სხვადასხვა ზოდიაქოს ფაზებში სხვადასხვა კოგნიტურ ქცევებზეც. მაგალითად, ქორწილი რომ სასწორის ფაზაში ანუ ოქტომბერში უნდა გადავიხადოთ, იმ პრაგმატული მიდგომიდან უნდა მოდიოდეს, სადაც ოქტომბერი პოსტ რთველური პერიოდია, ყურძენი დაიწურა და ღვინო გამოხდილია. ან ქალწულის ფაზა ანუ სექტემბერი რომ შრომისა და ფიზიკური გამძლეობის თვეა, იმ პრაგმატული მიდგომიდან მოდის, როცა შრომა მოსავლის მომკვასთან იყო კავშირში, მათი სიმბოლოც კი ქალწულია ფოცხით ხელში. თუმცა, ჩემი აზრით, დღეს ახალი ჰოროსკოპია დასაწერი, სადაც სექტემბერი ისევ შვებულებებისა და უშრომველობის თვეა ურბანულ ყოფაში და ღვინის მარაგის გაჩენით აღარ ვართ საქორწინოდ ერთ რომელიმე თვეზე დამოკიდებულნი, მეტიც, ერთი გუშაგის ქალიშვილის გამო ქორწინების აურამ გადაინაცვლა, კლასიკური გაგებით, ყველაზე უსიყვარულო მერწყულის ანუ თებერვლის თვეში.

ბოშა ქალი

“რეალური ზღაპრების” პირველ ლექციაზე, ქვე-სათაურით “აურა”, ფილოსოფოსმა გიორგი მაისურაძემ საშუალო კლასზე ისაუბრა, რომელიც კვირაში ერთხელ ფაბრიკასა და ბასიანზე გართობის ფუფუნებით კმაყოფილდება და კოპი-ფეისთ წრეს ქმნის. რომ გალაკტიონი იმდენად დაფიქსირდა ქართულ რეალობაში, რომ სუიციდის აქტით ხელოვნების მკვლელად იქცა, როგორც შოთა რუსთაველი იყო შუა საუკუნეების ქართული მწერლობისთვის. რომ სქესობრივ აქტში ფულის გადამხდელი კაცი აფიქსირებს არა იმდენად უფასო სითბოს უქონლობას, არამედ სხვისთვის ან საკუთარი თავისთვის მატერიალური წარმოჩენის უნარს. რომ ლუვრში ორიგინალი ჯოკონდას ღიმილისთვის ჩასულ ტურისტებს ძეგლი ზურგიდან აქვთ ნანახი, სელფის ჯოხებთან ფრონტალური კონტაქტის გამო. რომ კოკა-კოლა ამერიკაში დემოკრატიის სიმბოლო არის, ყველა სოციალური ფენის ადამიანი განურჩევლად რომ სვამს. რომ მარტოობა არის ერთჯერადობის გამოვლენა, როცა ადამიანი კოლექტიურ კვალს არ უერთდება.

ლექცია დაიწყო აურაზე თეოსოფოსების წარმოდგენით და მოდერნისტული თეორიით გაგრძელდა, სადაც დიუშანის მზა პისუარის კოპირაიტის გარეშე გამოფენა პლაგიატის აქტი არ გვგონია და პოსტ მოდერნიზმში უორჰოლმა კონსერვის ქილების გადამრავლებით რაოდენობა ხარისხზე წინ დააყენა. აურის ბენიამინისეული გაგებით თანამედროვეობაში აურა დაიკარგა, რადგან აურის მატარებელი მხოლოდ ორიგინალი შეიძლება იყოს. როგორც წესი, მიმბაძველი ადამიანი საშუალო ფენის წარმომადგენელია, რომელიც თავს ნიმუშის ასლით ტკბობის საშუალებას აძლევს, რადგან ორიგინალის ფუფუნება არ აქვს. ლექცია ერთგვარი მოწოდება იყო მარტოობისკენ, რომელიც კოლექტიური ცნობიერების ინდივიდუალური ცნობიერებით ჩანაცვლებით მიიღწეოდა. ნამდვილად სახასიათო ღიმილი აქვს ამ ლექციის ლექტორს, ვინც შეხვედრილხართ, დამეთანხმებით ალბათ.

ამ ზაფხულსვე Netflix-მა ახალი სერიალი გამოუშვა დამწყები მწერლის ლაიზა რუბინის ავტორობით Gypsy. “ვინ ხარ მაშინ, როცა არავინ გიყურებს?” – სერიალის სლოგანია და დასმულია საკითხი – თუ პიროვნება სინამდვილეში მიმბაძველია, მისგან ინდივიდუალური ცხოვრების ქონის მოთხოვნა რამდენად ეთიკურია, ანუ მიმბაძველი ტიპაჟი სხვების მიბაძვის გარეშე პიროვნულობას თუ კარგავს. სერიალის მთავარი პერსონაჟი ფსიქოლოგ-თერაპევტი ჯინ ჰოლოუეია. მას შემდეგ რაც ქვეცნობიერის კვლევა დაიწყო, თავისუფალი ნების არ სჯერა. როგორც იქნა ოცნების მამაკაცს მოანდომებს მასთან მონოგამიურ ცხოვრებას, გაუჩენს ჯანმრთელ და ჭკვიან გოგონას, ფსიქოლოგიის კათედრის კოლეგებში ავტორიტეტით სარგებლობს, მაგრამ პერმანენტულად მაქციური სურვილები იპყრობს. იგი არ მუშაობს მხოლოდ პაციენტებისგან მონაყოლი ინფორმაციით, არ სჯერდება სხვების აღქმას, პირიქით, შენიღბული იდენტობით და პაციენტების ცხოვრებაში დასადგურებით ცდილობს მათ შველას.

მაგალითად, ჰყავს პაციენტი ნარკოდამოკიდებულებით და მის დასახმარებლად ნარკოტიკი ჯერ საკუთარ ტყავზე უნდა გამოსცადოს, მერე საცხოვრებელი სახლი დაუთმოს. ჰყავს პაციენტი ქალი, რომელიც მოჭარბებული დედობრივი ინსტინქტისგან იტანჯება და რახან შვილს გასაქანს არ აძლევს, შვილისთვის იგი უინტერესოა. ჯინი პაციენტის შვილს ვითომ შემთხვევით უმეგობრდება, პირველწყაროდან იგებს თუ რატომ უკეთებს დედამისს იგნორს და შემდგომ თერაპიის კათედრაში მისულ პაციენტს ადეკვატურ რჩევებს აძლევს. ჰყავს პაციენტი ბიჭი, ვისაც დაშორების გადატანა უწევს თავზეხელაღებულ გოგოსთან. იმისთვის, რომ ამ ბიჭის განცდები აღიქვას, ამ გოგოსთან გააბავს რომანტიკულ კავშირს. როგორც ყველა სუპერგმირს, გადაქცევის რიტუალი სჭირდება. მაგალითად, კლარკ კენტი სუპერკაცად გადაქცევისთვის სათვალეს იხსნის და თმას უკან იწევს. ჯინი თმას ისწორებს, N4 შანელის სუნამოს ისხამს და ვისკის სვამს ღვინის ნაცვლად.

ჩემი აზრით, იყო ორიგინალის ასლი, ჰგავს განტევების ვაცად ქცეულ პაიკს შაჰმათში. The Veritas-ის სერიაში ასლი რომ უნდა მოკვდეს ორიგინალისთვის. ამიტომ გვაწვდიან რარიტეტული წიგნების დაქსეროქსებულ ვარიანტებს ბიბლიოთეკებში. იყო ასლი ნიშნავს განვითარდე, რადგან ბავშვს მიბაძვით შეუძლია ლაპარაკის და ქცევების სწავლა. ბნელ ოთახში უკონტაქტოდ გამოკეტვის ალტერნატივაში უკონტაქტო ბნელ ოთახს მიბაძავს. უნიკალურობაზე ფიქრი კი მეამიტობაა როგორც თავისუფლებაზე საუბარი ქვეცნობიერთან ერთად. ერთხელ ცხოვრება დიდ მარკეტს შეადარეს, სადაც მუდმივად გიწევს ყოფნა და მზა პროდუქტების არჩევა, აღარ მახსოვს ავტორი. ჩემი აზრით, ეს ბაშაობა, მრავალი ნაციის და რელიგიის მატარებლობა პოსტმოდერნიზმის სიმბოლოა. სიმბოლო, რომ ცხოვრება საკუთარი თავის პოვნა კი არა, საკუთარი თავის შექმნაა. ხოლო პარასკევობით, როცა კლუბში თავს უჯრედად გრძნობ კოლექტივიდან, როცა ცეკვავ იმის ნაცვლად რომ მუსიკა დაწერო, როცა არემიქსებ იმის ნაცვლად, რომ გამოიგონო, შენ ამით ორიგინალს იცავ. იქნებ შენც, კაძუო იშიგუროს Never Let Me Go-ს პერსონაჟივით, ეროტიკულ ჟურნალებს ორიგილანის საპოვნელად ფურცლავ. ორიგინალის სტატუსით მოღვაწეობ, მაგრამ როცა მარტო რჩები, ჩემსავით ბოშა ხარ.

ინსტინქტი (პირველი)

მეორე ინსტინქტი

ჩემი აზრით, პიტერ გრინუეიმ 90-იანებში თავისი “საბალიშო წიგნის” იდეა, თუ როგორც ჩვენთან თარგმნიან “ინტიმური დღიურები”, უელსური ნისლიანობისას დაწერა. შეიძლება მას ჯერ მამამისთან ორიენტოლოგიური საველე კვლევების დროს მზისგან ზურგი დაეწვა და როდესაც უელსში ნისლი ჩამოწვა, დამწვარი არეალი დანესტიანდა და ისე აიტყავა, თითქოს ვადაგასული, შეყვითლებული გაზეთის ფურცლები ყოფილიყოს. ოჰ, ეს დაზიანებული ეპიდერმისი ძალიან წააგავს სხეულზე იარლიყივით მიწეპებულ უხარისხო ფურცლებს. უყურებ და გინდება ზედ ასოები გაარჩიო. მეც შეყვარებული ვარ ნისლზე. და შეიძლება ამიტომ მგონია, რომ ჰერბერტ უელსმა “უჩინარი კაცი” ასევე ინგლისური ნისლიანობისას დაწერა. ან რა შეიძლება იყოს იმაზე რომანტიკული, ვიდრე ნისლში მდგომი ხეები, რომელთა კიდურებზე ყვავები სტაბილურდებიან. რაც უფრო ღრმად შედიხარ ნისლში, მით უფრო უჩინარდები და შეგიძლია არ არსებობდე. თვალებში ეშმაკები აათამაშო და თანამოლაშქრეებს წყლები დაულიო, გაიხადო კედები და გაჭუჭყიანებული წინდები ვერც შენ დაინახო, ან, ზოგადად, გაიხადო. რა უნდა იყოს იმაზე სასიამოვნო, ვიდრე ნისლისგან დანესტილი გარუჯული სხეულის ატყავება, როცა ვერავინ გხედავს. მანამდე, სანამ ნისლში გავქრებოდი, ჯერ მდინარე უნდა გადამელახა. თითქოს არაფერი, მაგრამ იმ დღეს მივხვდი, რასაც გადარჩენის ინსტინქტის არქონას ვეძახდი, მოჭარბებული გადარჩენის ინსტინქტი ყოფილა.

მე ყოველთვის ვამაყობდი საკუთარი ნერვული სისტემის სიძლიერით, რომელსაც ვერც კოფეინი ერეოდა, ვერც ალკოჰოლი და ვერც მარიხუანა. სარკეში დაბალანსებულ გოგოს ვუყურებ, მაგრამ როგორც კი ურბანულ სივრცეს ვცდები და ბუნების ექსტრიმთან ვიკვეთები, მთელი ჩემი უბრანულად დაინჟინერებული ნერვები ხელში შვილაუყვანელად ფრთხებიან. ელემენტარულად, მდინარის გადაკვეთა არ შემიძლია, მგონია, რომ ბუნება მტერია, წამიღებს, მომსპობს, მომაშთენს, ყველას თვალწინ, თუ ნისლში არ ვარ. მდინარის გადაკვეთაც გავაზვიადე, მეტრანახევრის რადიუსით გადახტომაც კი გამიჭირდა. არა და ვუყურებ, როგორ ეშვებიან ან ადიან ჩანჩქერებზე სხვები. ისეთი მყარი ნერვები აქვთ, კრიტიკულ ფაზაში თოკის გადაჭრაც შეუძლიათ. მე ალბათ უმალ კლდე ათგზის დამარყევდა ვიდრე ჩემი ნებით წყალში ჩახტომას გავბედავდი. ჰო და ჩავვარდი მდინარეში, იმ მეტრანახევარს რომ ვახტებოდი, შუა ჰაერში უკან დავიხიე და გავიწუწე. ვიფიქრე, რომ გადარჩენის ინსტინქტი შტერია, ინფანტური. რომ ადეკვატური განსჯის უფლებას მიკარგავს. არ ვიცი, ზოგს შეიძლება უფრო გამჭრიახს ხდიდეს შიში, მაგრამ მე ხომ კომფორტის გოგო ვარ, დისკომფორტში პარალიზებული ვხდები. ვიფიქრე, რომ მოჭარბებული გადარჩენის ინსტინქტის გამო ვერ გადავრჩები. ამიტომ საკუთარ თავზე უნდა ვიმუშაო, სხეულის ფლობა რომ შევძლო. თორემ სხეული მფლობს და მონა ვარ.

ცოცვაზე შევედი. ერთდოულად ყველა კუნთს ვტვირთავ. ჯერ დარბაზში ვმუშაობ. მომავალში ველადაც გავალ. ჩანჩქერზე დავეშვები და იმედი მაქვს, თუ საჭიროა, თოკსაც გადავჭრი. ჯერ ჩანჩქერისგან დაყენებულ ნისლში ჩავვარდები და თუ წრიაპისგან კანი გამეკაწრება, გრინუეისგან მახსოვს, რომ სისხლიანი კანი უკვე წიგნია.

ვერტერისეული დიასახლისები

მე არ მაქვს ისეთი ასაკი მეგობრები ერთმანეთს შეყვარებულებით ვხვდებოდეთ. არ მაქვს ისეთი ასაკი, რომ მეგობრები ერთმანეთის ქორწილებში ვიკრიბებოდეთ. მე არც ისეთი ასაკი მაქვს, მეგობრები ბავშვებით ხელში ვიკრიბებოდეთ და ვკამათობდეთ თუ ვინ ვისი ნათლია უნდა იყოს. გამოვიარეთ სამეგობრომ ორ-ორი და სამ-სამი შვილები. ერთ ჩვენს მეგობარს მეოთხე აგერ ბაღში შეჰყავს უკვე. ჩვენ ახლა განქორწინებების ეტაპი გვაქვს. და ისევ ეულები ვიკრიბებით კაცების და ბავშვების გარეშე. ბავშვების გარეშე იმიტომ, რომ ერთ ბავშვს კიდევ წამოიყვანდი შეხვედრაზე, მაგრამ სამის წამოყვანა რთულია მარტოხელა დედისთვის. თანაც ბავშვები წამოიზარდნენ და სკოლებში დადიან. ჩვენ აღარ ვსაუბრობთ თუ რამდენადაა დასაშვები ქორწინებამდე სექსი, რადგან ვსაუბრობთ თუ რამდენადაა მისაღები განქორწინების მერე სექსი. მინახავს როგორ ცხოვრობს წყვილი ერთად დაქორწინებამდე და როგორ ცხოვრობს ერთად განქორწინების მერეც, რადგან გასაყოფი სახლი არ აქვთ. ამჯერად სამეგობრო შევიკრიბეთ იუსტიციასთან, გაყრის საბუთების მოსაგვარებლად და ჭორაობამდე ტრადიციული შეკითხვა დავსვით: “სად გავჩერდით?” “ჰოდა, ადევნების კანონის უნდა ეშინოდეთ ქალებსაც”.

რა გაგიგიათ ყველაზე ექსტრემალური ყოფილი შეყვარებულისგან? მაგალითად, მეგობრის ოჯახის წყევლაა ქალი, რომელიც კაცს თავს არ ანებებს უკვე რამდენიმე წელია, სადღაც ათი. “კახპას” ძახილით უვარდება ამის ახალ გოგოებს სახლში, არცხვენს მეზობლებთან და ა.შ. და ახლა, როცა ამ კაცს ათი წლის მერე ორსული ცოლი ჰყავს, იხტიბარს კი არ იტეხს, უფრო მიზანმიმართული ხდება. აი, ასეთმა ერთგულმა ქალებმა მოიყვანეს საქართველო დღემდე, ოღონდ სხვა მიმართულებით ჰქონდათ ენერგია დაბანდებული. კიდევ ერთი მაგალითია, ისტერიულისთვის დამახასიათებელი განწყობათა ცვალებადობით, კაცისთვის ჯერ თბილი სიტყვების ხვეწნით, უეცრად გადასული ლანძღვა-გინებებით. ჟანრის კლასიკა, ცუდი და კარგი პოლიციელის სინდრომი. დეტექტივობანას თამაში, ინტუიცია არეული შიშებში, ყოფილის ნებართვის გარეშე ტერიტორიული საზღვრების მონიშვნა, მაგალითად, ყოფილის მეგობრებთან და თანამშრომლებთან უნებართვოდ დაკავშირება. ასე მგონია ყველა ისტერიული ყოფილის პრობლემა სხვა სფეროშია. მაგალითად, შეიძლება იმ ეტაპზე ოჯახში აქვს იმდენად სერიოზული პრობლემები, ნაკლებად მტკივნეულზე გადააქვს მზერა, რაც თინეიჯერობაში ჩატარებულ სხეულის დასერვის აქტს უტოლდება, – მტკივნეულია, მაგრამ ძირითადისგან ყურადღება გადააქვს. ან პრობლემა საერთოდ სხვა კაცშია, სხვა კაცმა ასწავლა, რომ სიყვარული ურთიერთობა კი არა, ბრძოლაა, ნარკოტიკია, რაზეც დამოკიდებულება უნდა გაგიჩნდეს. ან საზოგადოებაში, რომელიც ქადაგებს, რომ სიყვარულის გარეშე სექსი ცოდვაა და ვისთანაც წევხარ, თუ არ მიეჯაჭვე კახპა გამოხვალ. ასეთი ქალები თავიანთ პრობლემებს აბრალებენ ყოფილების ამჟამინდელ ქალებს, ზოგჯერ ეხვეწებიან კიდეც რომ მათ კაცებს შეეშვან, ანუ ამ ქალების იდენტიფიცირებას ახდენენ თავებთან, რომლებიც მათთან შედარებით, upgrade ჩანან.

ამ თემაზე საუბარი ერთი ქალის გამო დავიწყეთ, რომელმაც, ოფიციალური ვერსიით, კაცის გამო მოიკლა თავი. არ მჯერა!! არავინ იკლავს თავს სიყვარულის გამო, მხოლოდ სიყვარულის გამო. შეიძლება ეს პირამდე ავსებულ ვედროში კიდევ წყალის ჩამატებას გავდეს. გინახავთ შემდგარი პიროვნება, სოციალურ თუ კარიერულ საფეხურზე ასული ქალი, შეყვარებული დამშორდაო და თავი მოეკლა? მე –  არა. სტატისტიკა ამოვქექეთ და, ოფიციალური მონაცემებით, მხოლოდ ის ქალები იკლავენ თავებს, რომლებსაც ნაკლები მიღწევები ჰქონიათ ცხოვრებაში, თუნდაც ეკონომიური ან მორალური, მაგრამ თვითმკვლელობას რომანტიკული საბურველის ქვეშ ფუთავენ. არ გეგონოთ რომ თვითმკვლელობის წინააღმდეგი ვარ, პირიქით, – “ვინმეს გამო თავი როგორ უნდა მოიკლა” – ფრაზის წინააღმდეგი ვარ. თავს მხოლოდ საკუთარი თავისთვის ვიკლავთ, რადგან ვფიქრობთ, რომ განვითარებას ვწყვეტთ ან სეპეკუ თავმოყვარეობას აღგვიდგენს. არის თაობა, სადაც მხოლოდ კაცს აქვს ეჭვიანობის უფლება. ჩემი თაობა კი ფემინიზმის დამახინჯებული განვითარებით გამოვირჩევით. ჩემს თაობაში ქალები კაცებს ეჭვიანობაში, მესაკუთრეობაში ვეჯიბრებით. შედეგად იმხელა დამახინჯება , ომი მივიღეთ, რადიკალიზმმა თავისი შობა და პატარა თაობაში იშვიათად მინახავს მონოგამიური წყვილები. პოლიგამია კი სხვა არაფერია თუ არა განმეორებითი მონოგამია, როგორც, მაგალითად, ლიოსას “ცუდი გოგოს ოინებში” ვნახე. თქვენი არ ვიცი და პირადად მე, ამ წიგნიდან ორი აზრი გამოვიტანე: ა) საქართველო რუსულენოვანი ქვეყანა ვგონივართ, სადაც რუსული ენის გავარჯიშება შეიძლება; და ბ) ამ შემთხვევით შეხვედრებმა მსოფლიოს მასშტაბით მიმანიშნა, რომ პერსონაჟს ჩილელი გოგონა ყველა სხვა ქალში მხოლოდ ელანდებოდა და სინამდვილეში სხვადასხვა ქალზე წერდა. ექს შეყვარებულის ამბავი კი მომავალ ურთიერთობაშიც გრძელდება.

მაგრამ საიდან ჩნდება ჩაციკლული, ისტერიული ქცევა ურთიერთობის დასალიერს და რა არის გამოსავალი? თეორიულად ეს ყველამ ვიცით და მზა რეცეპტებიც არსებობს. ამას წინათ, ერთ კაცს შევხვდი, თავის მეწყვილესთან ერთად იყო. საინტერესო ისტორია მიამბეს შიშებზე. წყვილიდან ქალს ეშინოდა კაცის ყოფილი შეყვარებულის, რომელიც მას ყველა სოციალურ ქსელში უთვალთვალებდა, ძალიან გრძელ შეტყობინებებს უტოვებდა, სახალხოდ არცხვენდა. ყოფილი შეყვარებული ბოლოს იქამდე მივიდა, რომ სექსის თვალთვალი დაიწყო. ახალი წყვილი პირველ სართულზე ცხოვრობდა და ზაფხულში ყოფილი ქალი ღია ფანჯრიდან ფარდას გადაუწევდა, იყურებოდა და უხმოდ ტიროდა, შეიძლება ანძრევდა კიდეც, არ ვიცი. ქალმა შენიშნა, პატრული გამოიძახა და რაღაც რადიუსში მიკარება აუკრძალა, მაგრამ უნებურად უძილობა დაეწყო, ფრიგიდული ქცევები დასჩემდა. სიტუაცია უფრო საინტერესოა კაცის რეაქციიდან. ერთ ღამეს თაგვი გამოჩნდა ახალი წყვილის სახლში, მაგიდაზე იფხუკუნა, რაზეც ამ კაცს გული წასვლია. მეორე დღეს მეგობრებმა ამ კაცს დაბ.დღის სურპრიზი მოუწყვეს, და როცა ბნელ ოთახში ამან შუქი აანთო, უეცარი სტუმრების დანახვაზე ისევ გული წაუვიდა. სხვებმა შეიცხადეს ცინიზმით, ნამდვილი ბაროვანი ყოფილხარო. მე კიდევ ერთადერთი შეკითხვა დავუსვი ამ ტიპს: “მატყუარა ხარ?” – ყველამ გაიცინა თანხმობის ნიშნად. ეს კაცი იმდენად ხშირად ატყუებს ხალხს, მათ შორის თავის ყოფილის ტვინს, მძინარე მდგომარეობაში ამყოფებს სიფხიზლეშიც და არ აძლევს ტვინს გამოფხიზლების, საღი აზრის უფლებას. დროთა განმავლობაში ტვინი ეჩვევა ქცვეცნობიერით ტარებას და ისეთ საქციელებს სჩადის, მხოლოდ სიზმარში რომ მისცემდა ადამიანი თავს გაკეთის უფლებას. შედეგად კაციც იტყუებს თავს, რადგან სხვისი მოტყუება ადვილია თუ თავად გჯერა ტყუილის და გულის წასვლის მდგომარეობაში, სიზმარში გადადის. ან შეიძლება ერთ დროს მასაც ატყუებდნენ, ეს უკვე თერაპევტების საქმეა. თერაპევტების არ მჯერა, მაგრამ თუ განვითარება წყდება, შეიძლება გამოსადეგი გახდეს. ისტერიისგან გამოსავალი მისი გაჩენის მიზეზის გაგებაშია. იმ საკვანძო ტყუილის აღიარებაში, რომელიც მიიღე და გაეცი. შესაძლოა ეს იყოს ავადმყოფური სიყვარულისგან გათავისუფლების შანსი. ისტერიას ყოველთვის, ყოველთვის, ყოველთვის ტყუილი უდევს საფუძვლად, არა აქვს მნიშვნელობა სიყვარულის საბურველითაა მოწოდებული თუ კარიერული წინსვით.

პირადად მე, ვცდილობ ყოფილ ადამიანებთან მეგობრობა შევინარჩუნო, რომ პერიოდის გასვლის მერე გულწრფელად საუბრის საშუალება მქონდეს და არც მათთვის ვიყო საბედისწერო ქალი, სულაც აღარ მიზიდავს ეს სტატუსი. კაცების მომავალი შეყვარებულებიც ძალიან მესიმპათიურება როგორც ჩემი ალტერნატივა. მაგრამ ისტერიული შეყვარებული მეც ვყოფილვარ. ტყუილზეც მაქვს ჩემი თეორია, – ყველა მატყუარა სერიულ მკვლელს გავს. სერიულ მატყუარას, ერთჯერადი მატყუარასგან განსხვავებით, ავტოგრაფის დატოვება უყვარს. ქვეცნობიერად იმდენად აქვს კოპირაიტის დაცვის შეგრძნება, რომ შემთხვევით სამხილებს ტოვებს. მეგობარი, ვისაც იუსტიციაში წამოვყევით მშვიდადაა, მე უფრო მაქვს ისტერიკა. ჩემს შეუმდგარ ფსიქოლოგობაზე საუბრობს, მზა რეცეპტებზე, მეხუმრება, რომ თუ ამაზე სტატიას დავწერ, რომელიმე ისტერიული ყოფილი სახლს გადამიწვავს, არა მე მართლა სიყვარულისთვის ვიკლავდი თავს, არც ოჯახური კომპლექსები მაქვს, შე კახპაო. P.S. ჯერ ოცდაათი წლისაც არა ვარ, პირველი აბზაცისთვის დავსძენ.

შიშველი მაიმუნი და ადამიანთა ზოოპარკი

ბიბლიაში არის იგავი თუ როგორ გაჩნდა ადამიანებში კლასობრივი განსხვავება, ბატონებად და მსახურებად დაყოფა. იგავის თანახმად, მთვრალ ნოეს სიშიშვლის გამო ქამმა დასცინა თუ სხეული დაუთვალიერა. ნაბახუსევზე ნოემ ქამი დაწყევლა და მის შთამომავლობას მუდმივი მსახურება უსურვა. ბიბლიაში სიშიშვლეს დიდი მნიშვნელობა აქვს, თვითშეცნობის ნაყოფის გასინჯვისას პირველი ადამიანები პირველ რიგში სიშიშვლეს მალავენ, და კლასობრივი განსხვავებაც სიშიშვლის ყურებისგან მოდის.

ნატურიზმის წარმომადგენელ ზოოლოგ დესმონდ მორისს ნაშრომში “შიშველი მაიმუნი” (‘Naked Ape’) ადამიანი განხილული ჰყავს ეტოლოგიის კუთხით. ეტოლოგია ზოოლოგიის განხრაა, რომელიც შეისწავლის ჩვევებსა და ინსტინქტებს. ტექსტი იწყება მაიმუნთა სახეების გაცნობით: მაიმუნებს თმით დაფარული კანი აქვთ, გამონაკლისი კი ადამიანია, რაც მის სხეულს შიშვლად წარმოაჩენს. მთლიანი ტექსტის მანძილზე ზოოლოგი გაურბის ადამიანის ხსენებას და შიშველ მაიმუნად მოიხსენიებს, რომელმაც სიტყვა “მუშაობა” სიტყვა “ნადირობას” ჩაუნაცვლა, განაყოფიერების აქტი ორგანიზებული გახადა და ღამის საათები შეუფარდა , მკერდის განვითარებამ კი პოზიციები მოამრავლა და პარტნიორები აქტისას სახე პირისპირ დააყენა.

ავტორი სვამს კითხვებს: როგორ ახდენს გავლენას ამ შიშველი ცხოველის ქცევა ავტოგადარჩენასა და შთამომავლობის დატოვებაზე? რა განაპირობებს თავად ქცევას? როგორ იცვლება ქცევა დროსთან ერთად ოთნოგენეზისას, ანუ ინდივიდუალური განვითარებისას? რა მსგავსი უნარებითაა აღჭურვილი ერთი რომელიმე სახეობა, თუნდაც ეს შიშველი მაიმუნი? პასუხები გაცემულია: პალეონტოლოგიის მიხედვით და ექსპერიმენტული დაკვირვებებით. მაგალითად, რომ სტატისტიკურად ასაკის მატებასთან ერთად მდედრებს უფრო ეშინიათ თმიანი ცხოველების/ქვეწარმავლების. მკვლევარი ასკვნის, რომ ობობის შიშიც კი თმიანობის შიშისგან მომდინარეობს, ვინაიდან ობობის გრძელი და წვრილი ფეხები თმებს წააგავს.

ცხოველებისადმი ინტერესი ასაკობრივ კატეგორიას საზღვრავს: საწყის ეტაპზე ბავშვს იტაცებს დიდი ცხოველები, ვინაიდან სიდიდეებს უფროსების მზრუნველობასთან ასოცირებს. ამ სტერეოტიპის დარღვევის შემთხვევაში, დიდი შანსია ბავშვის რეაქცია განიხილებოდეს უფროსების მტრებად მოსაზრებით ანუ მშობლებთან პრობლემური ურთიერთობებით. შემდეგ ეტაპზე ბავშვისთვის საინტერესო ცხოველები მცირე ზომის ხდება. ამ ეტაპს ცნობისმოყვარეობის პერიოდში ვხვდებით, როცა გვაინტერესებს ბაყაყების გაბერვები, ტარაკნების შეგროვებები ანუ ჩვენთვის მისაღწევი ექსპერიმენტები რომ ჩავატაროთ. შემდეგ ეტაპზე სქესობრივი ცხოვრება იწევს წინა ინტერესში ანუ ჩვენნაირი ცხოველები. ამ დროს ცხოველები ისევ ბრუნდებიან ჩვენს ცხოვრებაში ბავშვების სახით, კი არა და ბავშვებისთვის შერჩეული შინაური ცხოველების სახით. საბოლოოდ, როცა შვილები მოგვცილდებიან “გადასარჩენი” ცხოველებით ვინტერესდებით. ეს პერიოდი ადამიანს შეიძლება ადრეც დაუდგეს, როდესაც ფსიქოლოგიური თუ სხვა წნეხის გამო თავს “გადასარჩენად” აღიქვამს.

დესმონდ მორისის მეორე წიგნი “ადამიანთა ზოოპარკი” (‘The Human Zoo’) მოგვითხრობს ადამიანთა ჩვევებს არქიტექტურაში. არქიტექტურა შედარებულია ჯუნგლების გაქვავებასთან. ნაშრომი რეცენზენტის სიტყვებით იწყება, რომ ამ წიგნს არ კითხულობენ განათლებისთვის, არამედ ჩაფიქრებისთვის უნდა წავიკითხოთ. მასში კონტემპორარული მსოფლიო განხილულია როგორც გალიები ანუ ქალაქები (Cities). შიშველი მაიმუნი კი იძულებულია რომელიმე გალიაში ანუ ლიმიტურ სფეროში დარჩეს სოციალური იზოლაციის შიშით.

ზოოლოგის თვალით დანახულ მეგაპოლისების გამოქვაბულებში გამყინვარების პერიოდიდან დროის მანქანით მოტაცებული ახალშობილები იზრდებიან. სტატუსი აღიქმება როგორც მოსანადირებელი ცხოველი. თუ მე ერთი მონიტორის შეძენა შემიძლია, მაგრამ ვყიდულობ ორს, ერთი მონიტორის მქონის თანასწორი ვარ, მაგრამ სტატუსით ვმაღლდები.

სტატუებიანი ქალაქის განხილვა კი სუიციდის გარეშე შეუძლებელია. თუ ცხოველი მტერს ვერაფერს უშავებს, ის საკუთარ ტყავს ან საკუთარ ნაშიერს გლეჯს, ოღონდ მხოლოდ ნაწილებს გლეჯს სიკვდილამდე მიყვანის გარეშე. თვითმკვლელობა მხოლოდ ადამიანებს შეუძლიათ. მითუმეტეს, თუ ის მოშორებულია ცხოველურს, ანუ სოფელს და დიდ ქალაქში ცხოვრობს, სტატისტიკურად სუიციდის შანსი იმატებს. ავტოდესტრუქციის აქტი განხილულია როგორც მიზანმიუმართავი აგრესია ანუ მკვლელობის შედარებით გაკულტურებული ფორმა. მკვლევარის აზრით, უმეტესად არავინ იკლავს თავს, თუ სხვისი მოკვლის სურვილი არ აქვს. თეორიას ამტკიცებს ომიანობის ხანაში ჩადენილი თვითმკვლელობის დაბალი სტატისტიკა. რა საჭიროა ავტოდესტრუქცია სხვისი დესტრუქციის შესაძლებლობისას. სტატუსის მონადირების სურვილი კი ქალთა ემანსიპაციისკენ სწრაფვის ხანაში ქალებს მეტად სუიციდურს ხდის. თანამედროვე სამყაროში ცხოველებს ოთხი მიზეზით ვხოცავთ: საკვების თუ სამოსის მოპოვებისთვის, სამეცნიერო კვლევისთვის, მავნე პარაზიტების გაწყვეტისთვის ან სიამოვნებისთვის.

რა საბოლოო დასკვნას გვთავაზობს ორივე წიგნის ერთი ავტორი და – პოლიტიკოსი უნდა იყოს ბიოლოგი. წიგნების წაკითხვა შეგიძლიათ უფასოდ: შიშველი მაიმუნი და ურბანული ცხოველი.

ინტერესების მიმომხილველი პროგრამა

ბარი შვარტზი გახლავთ არჩევანის სტრესის განხრით მომუშავე ფსიქოლოგი, განთქმული თავისი მერყეობებით. პირადად კი, წლების წინ გავიცანი როგორც TED მიმომხილველი. თქვა, რომ ცხოვრობს დროში, სადაც ექიმი პაციენტს უხსნის მისაღები წამლების სარგებელსა და შესაძლო უკუჩვენებებს, რითიც არჩევანის პასუხისმგებლობას იშორებს და პაციენტს აკისრებს. ამაზე კი ბატონი ბარი იმდენად წუხდა, რომ მიუძღვნა წიგნი, სტატიები, ლექციების კურსი, New York Times-ში რუბრიკა აწარმოა.

დავფიქრდი, რომ ჩემი ათწლოვანი სრულწლოვნობის მანძილზე არ მახსოვს საქართველოში ექიმი არჩევანი ჩემთვის მოენდო, ყოველთვის საექიმთაშორისო ანბანით ჩამწკრივებულ წამლებს ისე ვყიდულობდი, გვარიანად ვერ ვიგებდი რას ვმკურნალობდი. თქვენ თუ გქონიათ მსგავს ექიმთან ურთიერთობა, მითხარით. სანამ ბატონ ბარის წერილს მივწერ და საქართველოში დავპატიჟებ. აქაურობა ნამდვილად მოეწონება, რადგან მისთვის ეგზოტიკაა, მერყევი კაცისთვის კომფორტის დოზა (ზონა).

როდესაც მარტო ყოფნა მინდება, სადღაც დღეგამოშვებით, ბარში მივდივარ. ავითქვიფო მასაში, ვიგრძნო თავი ურბანული სამყაროს მოლეკულად, უჯრედად. ეს ისაა, რაც სიმარტოვეს მიმძაფრებს და ამავე დროს მცლის მისგან. კვადრატული იდეების შეჯვარების ოსტატი ვარ, ამიტომ რაც უფრო მეტად მეშინია უარყოფის, მეტად შემაქვს განაცხადი იმ ვაკანსიებზე, თავიდანვე რომ ვიცი განწირულობა. ჩვევაა ასეთი. სამაგიეროდ, გამოვიარე ძალიან ბევრი ინტერვიუ hr-თან, ძირითადად, ისეთი შეკითხვებით, რაზეც პასუხი უკვე რეზიუმეში მქონდა მითითებული და მწყინს, რომ გამსაუბრებლები საინტერესო შეკითხვებს არ სვამენ, არ მაფიქრებენ.

საინტერესო შემთხვევაა კოლექტიური ინტერვიუ, თუ გამოცდილი გაქვთ, მიხვდებით. ძირითადად, მულტიქსელიანი კომპანიები აწარმოებენ, შეყრიან რა მაძიებლებს დილით საერთო ტესტირების ოთახში, საღამოს საერთო გაცნობას აწარმოებენ. და ერთხელაც კოლექტიურად დაგვისვეს უინტერესო, ისედაც რეზიუმეში ჩასაწერი შეკითხვა, თუ რა იყო ჩვენი ჰობი. და იქ ოცდაათამდე ადამიანი დაიბნა. და ოცდაათამდე ადამიანმა უპასუხა, რომ ლაშქრობა, მთაში ხეტიალი, გზა: “აი, შარშანწინ შატილში ვისვენებდი კომფორტის გარეშე” ან “წინა ზაფხულს..” ერთი ჩემი მეგობარი ამას “მთაში დასვენება მიყვარს, მანგლისში”-ს სინდომს ეძახის.

მეც კი, როცა მთლიანად ურბანული ინტერესები მაქვს, მთიანი რაჭის ფოტოებითაც კი არ აღვფრთოვანებულვარ, უფრო ხშირად ვხეტიალობ მთაში. გამოდის, რომ ჩემი თანატოლი არასტუდენტი, უმუშავარი ადამიანები ნამდვილი გატაცებით წელიწადში ერთხელ თუ კავდებიან ან იმდენად არ იციან რა აინტერესებთ, რომ პირველი მთქმელის ვერსია გაამეორეს. თეორია მაშინ გამიმძაფრდა, როცა გამოსაცდელი პერიოდი მოგვცეს, დღეში ორიოდე საათით მისვლა, ქაღალდების, საბუთების, წიგნების თაროებიდან ჩამოღება, აღწერა და გადახარისხება. და, აი, მაშინ ვნახე სასწაული: ერთ კვირაში თაროებზე წიგნების დაწყობით ადამიანებმა წონაში დაიკლეს. მაშინ მივხვდი ბარი შვარტზის წუხილს, რომ ინტერესის არჩევაც რთულია.

StrengthsFinder 2.0 გახლავთ წიგნისა და პროგრამის სახელი, ჩემი აზრით, (არა მარტო) სამსახურის მაძიებლები და შემთავაზებლები რომ უნდა იყენებდნენ. პროგრამა ახერხებს ინტერესებისა და შესაძლებლობების დახარისხებას. რაც პიროვნებას საკუთარ თავს წარმოაჩენინებს, აპოვნინებს მათი გადაკვეთის წერტილს, რომელიც შეიძლება არ იცოდეს. დამსაქმებლები კი სიმპათიის მიხედვით, შემთხვევითი ადამიანებით კადრების დაკომპლექტებას შეამცირებენ. რადგან, როგორც პროგრამის ავტორი იტყოდა, მხოლოდ რეზიუმეს ინჟინერიის გამო მუშაობა პოსტსექსუალურ ასაკში სექსის მცდელობას ჰგავს.

სტატიას კი კიდევ ერთი TED მიმომხილველის თეორიით დავასრულებ, რომ ადამიანი პროდუქტიული დასვენების დროსაა. თუ 25 წლამდე პიროვნება დროს სწავლას უთმობს, შემდგომი 40 წელი მუშაობს, ხოლო ბოლო 15 წელი პენსიაზე ისვენებს, ბატონი სტეფანი ფიქრობს, 40 წლიანი მუშაობა შუაში 5 წლიანი პენსიით გაჩეხოს. არ მგონია ვინმემ აიტაცოს, მაგრამ კარგი საჭორაო თემაა.