შემთხვევითი ადამიანები, რომლებიც არ მავიწყდება

 შემომიარეთ ხოლმე, ინტერესის გამო ცუდი მსმენელი ჩემზე არ ითქმის. შეიძლება კარგი მოსაუბრეც ითქვას, რადგან ყველაფერზე მაქვს საკუთარი აზრი, თუ არ მაქვს, მალე მომდის. ჩემს სახლში ყოველთვისაა აგურის ან მრგვალი პურები, ისეთის, სანამ მისი ფორმა დაგრძელდებოდა, დაიჭრებოდა და ისე გაიყიდებოდა. ბავშვობაში ქარხანაშივე ცოტა იაფად ვყიდულობდით, უსასრულო თაროებზე იყო დაწყობილი და პურის დიდი მასის სუნი შორიდანვე გვცემდა. ამას წინათ ეს მრგვალი პური ცელოფნის პარკით იღლიაში ამოჩრილი ვიღაცას მოჰქონდა, დავინახე და გავარკვიე, სად შევიძინო. გამვლელებისგან, ვერბალურად თუ ქმედებებით, ხშირად ვიღებ ინფორმაციას.

ადრე ვაჟაზე ფრინველების მაღაზია იყო, საყიდლებზე იქ დავდიოდი. ქალი მახსენდება, ნაოჭიანი ხელით რომ არჩევდა ყურძენს.  პატარა ღერო ამოარჩია და გამყიდველს ათი თეთრი მიაწოდა, მარტო ამას ავიღებო. ეტყობა, მანამდეც ცალობით უყიდია და პასუხად ჩხუბი მიიღო, – გადაიხადე ერთიანად და წარა-მარა აღარ ივლიო. ქალს, რომელსაც ყურძენი უნდოდა ძალიან დამამახსოვრდა: დაჩამიჩებული სახე ჰქონდა, ქიშმიშივით მტევანში მოჭმუჭნულ მტევნებს პარალეჩიანი კანკალით იჭერდა და ბოდიშიო, შეუმჩნევლად დადო მტევანი და გაქრა. მანამდე შეყოვნდა, ეტყობა სიამაყის დაძლევა უნდოდა. არ ვიცი რატომ, სულ მეგონა, რომ მოხუცი ქმარი ჰყავდა სახლში და პენსიიდან პენსიამდე დღემდე ცხოვრობს უსერვიზო სახლში.

სხვა ქალი, რომელიც არ მავიწყდება, მეტროს შესასვლელში შემხვდა. ეტყობა ფულს თხოულობდა და ტიროდა. უხმოდ ცრემლი ყელამდე ჩამოსვლოდა და მორიდებული მათხოვარი მაშინ პირველად ვნახე. ვერაფრით მივეცი ფული: ხან გვერდით ჩავუარე, მერე ამოვუარე, მერე ვიდექი მის წინ, ვითომ სალაროს ვუყურებდი, მაგრამ, აი, აი, ვერაფრით მივეცი ფული. დღემდე ასე მჭირს, თხოვნა ისევე მერიდება, როგორც სხვისთვის თხოვნის შესრულება. ვერ შევიცვალე: დღემდე ფულის სესხება ან გაცემა სასიკვდილო მორიდებაა, ვერც სამუშაო გასაუბრებაზე მივდივარ თუ ვიცი, რომ ნაცნობი უნდა დამხვდეს. ის ქალი ჩემთვის სიმბოლოდ იქცა.

ერთი თვითმკვლელი მახსოვს. ვერ ვიტყვი, რომ სიკვდილის პროცესი აქამდე უცხო იყო ან ვენდასერილი ადამიანები ერიდებოდნენ ჩემს გამოჩენას, პირიქით, ვხუმრობდი კიდეც, რომ სიკვდილის მომენტში უფრო ხშირად მოვხვედრილვარ, ვიდრე დაბადების მომენტში. მაგრამ ერთი ბიჭი იყო, ვენიდან იმდენი სისხლი წამოსვლოდა, ტალახი მეგონა. თურმე არტერიებიდან წითელი კი არა, შავი სისხლი მოდის. მე კი ტალახში მომუშავე მუშად აღვიქვი და ისე გავიცანი, რომ დამეცინა. ის მესაუბრა საქციელის მიზეზებსა და შედეგებზე და გზა მკითხა საავადმყოფომდე. მაშინ მივხვდი, რომ თვითმკვლელი იყო. ეტყობა, საკმარისად მოკვდა ხელახალი დაბადებისთვის. მოუნდა მეთქი სიცოცხლე. მაშინ პირველად ვიტირე ხმამაღლა, ჯერ სახლში  უცრემლოდ მივირბინე, კარების შიგა მხარეს მივეყრდენი. იმის მერე ძალიან ხშირად ვაკეთებ ამას. უცნაურია, იმ დღეს გასვენებიდან მოვდიოდი, ბებია დავასაფლავეთ და არ მიტირია. ყოველთვის კონტექსტიდან ამოვარდნილი ემოციები მქონდა. აი, აგვისტოს ომი რომ იყო, მამა ომში მიჰყავდათ, მეზობელი ბიჭი, ვისთანაც ვიზრდებოდი, დაკარგული იყო, მე კი მხოლოდ იმ თაგვზე ვტიროდი, ხაფანგში რომ მოყვა.

არა და, ადამიანებს ვერ ვცნობ, შეიძლება ადრე ჩემთვის ახლობელი ზოგჯერ ქუჩაში მისალმების გარეშე დავტოვო. არც ღია მზერა მაქვს გამვლელთა მიმართ და იშვიათად რომ ვიცნო, მითუმეტეს, დავიმახსოვრო. მაგრამ ცხოვრებაში ბევრი შემთხვევითი ვნახე, რომელთან ურთიერთობა გამიგრძელებია, დამიპურებია. ბოლოს ერთი კაცი დავიმახსოვრე, შემთხვევით არა, სპეციალურად. ტრანსპორტში ტელეფონზე ბევრი ილაპარაკა და ჩემი ყურადღებაც ასე მიიქცია. ჯერ თავის საყვარელს ესაუბრა, პარიზში წასვლას, მასთან ცხოვრებას და შვილის უზრუნველყოფას დაპირდა. ყურადღებას არ მივაქცევდი, რომ მეორე ზარი არა, სხვა საყვარელს ესაუბრა მონატრების მტკივნეულ განცდებზე. ბოლო ზარმა კი ჩარევა გადაწონა. შვილს დაურეკა და მისი თანდასწრებით დედამისს აგინა. ის კაცი ჩემს სახლამდე ადრე ჩავიდა. გამოიცანით რა ჩავიდინე. მისამართი დავიმახსოვრე, მისი შვილი გავიცანი, მერე მის საყვარლებამდე გავედი, რომლებსაც ღალატის შესახებ მოვუყევი. ეს ზამთარში მოხდა. ამ შემთხვევამ ის მასწავლა, რომ შეიძლება შიშის გამო ვერ ვერევი ვიღაცის სიამაყეში, მაგრამ კონტროლს ვკარგავ ღალატის გამო. კონტროლს არა ისე, რომ ხიფათი ვერ გავთვალო, კონტროლს იმდენად, რომ ხიფათიც დავგეგმო.

შემომიარეთ ხოლმე, თქვენი ადამიანების შესახებ მიამბეთ, შემთხვევითები მაინტერესებს, თითქოს სპეციალურად რომ ჩაგრჩათ შიგნით კი არა, ზედაპირზე გიტრიალებთ და გახსოვთ. ატმის კომპოტი მივაყოლოთ ან ბატი-ბუტი მივაყოლოთ  კადრებად ჩავლილ ადამიანებს. შოკოლადის ვიყიდე ამას წინათ და მომეწონა. ბოლო სავარძლიდან არა მხოლოდ კინო, დარბაზიც ჩანს. შემომიარეთ, თუ არა, გვერდზე გამიარეთ მაინც. მე კიდევ დავწერ.

ფაუსტის მშვენიერი მანქანა

უძილობისას, როცა ფანტაზიას ცხვრები ამოეწურა, გადავწყვიტე,  დროის მანქანა შემექნა, არა იმიტომ, რომ ვაშლი დამეცა თავზე, არამედ, საათის ისრის წიკწიკის გამო.
მახსოვს, როცა რამე ცუდი შემემთხვეოდა, დროს დავხედავდი, სახლში მისული კი საათს იმ მოცემულ დროზე დავაყენებდი და სურათს ვუღებდი. რაღაც ეშმაკის მანქანებით ვღუნავდი, დალის საათებივით მოჩვარულს ვხდიდი. უამრავი ფოტო დამიგროვდა.
შემაჩვიეს, რომ გაშეშებული წამები ჩიტების გამოფრენით იწყება. ეს კამერის მისტერია იყო თოვლის კაცუნაზე მეტად რომ მჯეროდა.
მოჭუტული თვალებით ვიფიქრე, რომ ადამიანები წარსულით ვცხოვრობთ, ცნების პირდაპირი თუ ირიბი გაგებით.
ანუ არაფერია ისეთი შედარებითი, როგორიც აწმყო, როცა თუნდაც დანახვა სინათლის სწრაფ ფეხებზეა დამოკიდებული, შეხება ტვინის ფუნქციისთვის მიწოდებულ ბიძგზე, რაშიც დრო გადის.
სადაც არ უნდა გავიხედო, მე წარსულს ვხედავ. წარსულს, პირდაპირი გაგებით.
ვიფიქრე, რომ წამის მიმართულება ორგვარი შეიძლება იყოს, – ინტრო ვერსიაში განვითარებისკენ და გარემოს მხარეს.
ხანდახან მგონია, რომ არსებობს მხოლოდ შეგრძნებული წარსული და შესაგრძნები გასავლელი მანძილი და ჩვენ მათ შორის შეჩერებული წამი, რომლით ტკბობაც ან სხვა განცდა არ შეგვიძლია.
აწმყო ფოტოსურათი შეიძლება მხოლოდ იყოს, თუ მას მატერიად არ აღვიქვამთ ქაღალდზე დინამიკურად დადებული მტვერით.  მისი შექმნით, აწმყოს პოტენციას ვიჭერთ.
იმ პოტენციას, რომელიც პირველი ნაბიჯია დროის მანქანის შექმნის თეორიულად მყოფ, მაგრამ პრაქტიკაში არ არსებულ დროსთან შეხების გამო.
მერე ვიფიქრე, რომ დროის საკონტროლებლად მისი არა მხოლოდ შუა, უკიდურესი წერტილების ფლობაც უნდა შევძლოთ და ამ კონსტანტის ენერგიის მატერიად მიმართვა.
თავად ტერმინი ”დროის მანქანა” ხომ ერთის მხრივ, დროის, მეორე მხრივ, სივრცის იარაღის შერწყმით მიიღება. შექმნა მანქანა ნიშნავს მოახდინო დროის ვიზუალიზირება.
დრო, როგორც დამოკიდებული ერთეული, ეჭვის ქვეშ დადგა, მისი სივრცის სხვადასხვა წერტილიდან აღქმის გამო.
გრინვიჩი, სადაც, პირობითად, დრო იბადება, წრიულობის გამო, დედამიწის ათვლის წერტილი არ არის, ხოლო მანქანის შესაქმნელად დროებს სივრცის აღქმაც უნდა შევუთავსოთ. ანუ არა მხოლოდ სინათლის სიჩქარის დაპაუზება და მასზე სწრაფად ან საპირისპიროდ სიარული უნდა ვისწავლოთ ( აქ, ზღვისა და ნიჩბის მაგალითი შეგვიძლია მოვიყვანოთ: მომავალში გადაადგილება წარსულზე იოლია, ამ უკანასკნელის სინათლის სიჩქარის დინების საწინააღმდეგო მხარეს მოძრაობის გამო), არამედ მისი არსებობაც სივრცეში.
თუმცა რაც არ უნდა წავიდე წარსულში, მაინც მომავალში ვიქნები, რადგან თავად წარსულში დაბრუნება სვლაა მომავალში, სპირალისებული განვითარების დინამიკა არ წყდება. ანუ დრო მაშინაც უძლეველია, როცა მისი მაკონტროლებელი მანქანაა შექმნილი და ეს მანქანა მუშაობს.
თუ კოსმოსში დრო მიწასთან შედარებით არ არის ადეკვატური, მათ შორის საზღვრის პოვნაა საჭირო. წერტილი გარდამავალი ზონის.
ამბობენ, რომ თუ შავი ხვრელი ბევრ სივრცეს შეჭამს, დარჩენილი სივრცე დამოკლდება, დაიჭმუჭნება და დრო შედარებით სწრაფად გავა ხოლმე.
ამ ფიქრზე შემეშინდა.
ისიც ვიფიქრე, ცხოვრება უნდა ამოვჭრა, დავჭმუჭნო და ისე შევკრა, რომ წარსული რეალობა ერთმანეთს მიეწეპნონ, – შორი წარსული და აწ უკვე წარსულად ქცეული აწმყო.
აქ მიჩნდება კითხვა სივრცისა და დროის პირველყოფილობის შესახებ.
არ ვიცი ბოლო თუ აქვს, მაგრამ დასაწყისი ექნებოდა.
კვერცხის და ქათმის ანეგდოტივით შეიძლება მართლა ერთი წერტილიდან ერთდროულად შეიქმნენ. დრო და სივრცე ერთმანეთია და ქაოსიდან გამოწვეულმა განსხვავებებმა მათი წარმოშობა განაპირობა.
საბნისა და ბალიშის შორის წამის დაჭერა ვცადე.
მერე ვიფიქრე, რომ დრო თუ არის სივრცის ნაწილი, წარსული და მომავალი ისევე აწმყოა, როგორც სხვადასხვა ადგილი სივრცის სიბრტყეზე განთავსებით. ანუ ერთადერთი ჭეშმარიტება აწმყოა, პარალელურად განლაგებული სხვა დროებით სხვადასხვა არა ეტაპზე, არამედ ადგილას.
შეგვიძლია თამამად ვწეროთ კაცობრიობის ან ადამიანის განვითარებაზე მხატვრული გზის და მოგზაურობის გამოყენებით.
შეგვიძლია მოგზაურობა თავადაც ვცადოთ.
შეგვიძლია მოგზაურობა ტრანსპორტის მეშვეობით და ფეხით. ოღონდ ფეხით ან შორს ვერ წავალთ ან გაცილებით დიდი დრო და ძალა დაგვჭირდება.
თუ დრო არსებობს, მისი კონტროლის გზებიც არსებობს, თუ არ არსებობს, შეგვძლებია მისი გამოგონება. ყველა გზა მანქანისკენ მიდის.
ჩვევების ქონა პირველი სიმფტომია რეალობა წარსულით აღქმული გვქონდეს.
მეგობრები მახსოვს, შეუხებლად ჯერ ასანთის გადაწევას რომ სწავლობდნენ, მერე ისრის. ისარი თვალსა და ხელს შუა ორი წამით იწევა და აზარტში შედიან. და ფიქრში, რომ მეტი ენერგია აიღონ სერიოზული გადაწევისთვის. ზოგი მცენარიდან ცდილობდა აღებას, ზოგი – ცხოველიდან, ზოგიც – ადამიანიდან. ისტორიის ბოლო არ ვიცი. არც მათ იციან.
ისიც ვიფიქრე, რომ დროს პერიოდული აღქმა ახასიათებს. ასაკსა და პერიოდზეა დამოკიდებული მისი შენელება თუ დაჩქარება. გაჩერებაც.
გაჩერება, როგორც  გარემოს დინამიკურ მოძრაობასთან შეფარდებით ტვინის სტატიკურად გახდომა, გაშეშება. აწმყოს აღმოჩენა-გახანგრძლივებით დაბერების შებრკოლება და შეიძლება გადახტომაც  ტვინის იმ ნაწილზე ზემოქმედებით, დროის აღქმაზე რომაა პასუხისმგებელი. ამას ჰქვია ინტუიცია.
ინტუიცია, როგორც მახსოვრობა მოვლენათა თანმიმდევრობისა გაუხსენებელ წარსულში და სიბრტყეზე დროის წინა ჰორიზონტის ხედვა. ამ მხრივ, წინასწარმეტყველური სიზმრებიც სხვა არაფერია, თუ არა, ხედვის მექანიზმის სტიმულირება.
ამ თეორიით, იმდენი სივრცეა, რამდენიც დრო, როცა იმდენი დროა, რამდენიც სამყარო.
გავიტრუნე. ტვინში იმ წერტილს დავუწყე ძებნა, დროის მსვლელობას რომ მითიშავდა. დაძინება დიდი ხანია აღარ მინდოდა.
გაშეშების მერე, ვასკვნიდი, დროის არსებობა პარალელურ სამყაროებს წარმოშობს და მისი რაოდენობა იმდენივეა, რამდენიც ყველა შესაძლო გაელვება ნებისმიერ არსებულთან მიმართებით.
ისიც გამეფიქრა, რომ შეიძლება ყველაფერი ბლეფია და დრო ილუზიაა, ენერგია, ოღონდ რომელიც ფიზიკის კანონებში ვერ ჯდება. არა კონსტრუქციულია.
ეს კონსტანტაზე მიუთითებს, ილუზიის მიერ საათების გამოყენებით ძალით შექმნილი არც სუბსტანცია ორგანიზატორული სულის გასაღვივებლად.
მერე ისიც ვიფიქრე, რომ დრო, რომელიც ჰორიზონტალურად, ჩვეულებრივ, მარცხნიდან მარჯვნივ მოძრაობს, თუ არ შეუძლია ვერტიკალური მოძრაობაც  განახორციელოს, მიმართულება ამაოდაა სივრცეში დაკარგული.
შეიძლება, წარსული არც ერთ სივრცეში აღარ არსებობს. თითოეული გაელვება მკვდარია და რა კარგი გამოთქმაა: დროის დაკარგვა.
ამ შემთხვევაში, მისი სახე მომავალში გამოცდილების სახით არსებობს მხოლოდ და მე თუ უძილობა მაქვს უთვალავი წარსულის გადმონაშთი აჩრდილი თავს დამტრიალებს და ორგანიზმის პროცესის შენელებაში (ძილში) მიშლის ხელს.
ამ შემთხვევაში, მე ყოველთვის ვკვდები. ვკვდები ყოველ ჯერზე, როგორც კი წამი გადის და იბადება ახალი მე ჩემში, რომელიც პოტენციაა, რომ მოკვდეს და ერთხელაც აღარ დაიბადოს.
განადგურებამდე ამბობენ, სინათლის სიჩქარეზე სწრაფი გადაადგილება შესაძლებელია, ეს კი პირველი ნაბიჯია, დროს გადავუსწროთო.
ჯერ სიგნალები გადაუგზავნიათ მომავალში, სატელევიზიო არხები, სულ ამას იმეორებდნენ. ადამიანებსაც გადავგზავნით, – ფრთხილად იპირებიან.
მომავალს რომ გადავხედოთ, თუ შვილი მეყოლება, ვურჩევ, რომ ტურიზმი პერსპექტიული სფეროა, ჩააბაროს.
ცოტა ხანში შეიქმნება ტურისტული სააგენტოები და ფოტოაპარატით ხელში, დაბნეული სახეებით დროებს დავათვალიერებთ. გავხსნით ცემენტის სასტუმროებს ქვის ხანაში და კიბერ მომავალში ქოხებს ავაგებთ, – ანუ დროებს აწმყოდ ვაქცევთ.
ადამიანები ყველაფერს ვაჩანაგებთ.
გამოვფხიზლდი.
ახლა ისეთი რაკეტა გვინდა დროზე სწრაფად რომ იფრენს, მაგრამ მფარველ ანგელოზზე ნელა.
უკან ის ფიქრი დავაბრუნე, ვკვდები ყოველ ჯერზე, როგორც კი წამი გადის და ახალი პოტენციური გვამი იბადება მეთქი.
ცხოვრების სიცარიელით დამძიმებული აღქმა მაქვს და ყოველ ჯერზე არაფერი მტკივა. საშინელი ტკივილები იცის არაფერმა. არ არსებობის გამო ვერ უმკურნალებ.
არაფერზე გამახსენდა, როცა ასტრონომები კოსმოსში გავიდნენ და ცის იქით ღმერთი ვერ ნახეს, ღმერთი არ არსებობსო, აღნიშნეს. დრო თუ კონსტანტაა, დრო ღმერთია. ენერგია, რომელიც ყველა გამოვლინებაში ნაწილდება და ერთადერთია, რომელიც ყველაფერშია. მისი კონტროლით ღმერთი ხარ. სხვა რაღა თვისება უნდა გაგაჩნდეს.
****
უძილობას ძილის გადაგდებით ვძლევ, პერანგიანი ვდგები სარკესთან და თავს გაურკვეველ აწმყოსა თუ წარსულში ვხედავ. ჩამოკიდული მკლავებისა და მუქი ფანქრის მსგავსად დახაზული შუბლის პარალელურად. მიჩნდება შიში არა მომავლის არსებობის, მისი გაურკვევლობის გამო. შიში არა იმისა, რომ სიბერე ულამაზოა, დამძიმებული ცხოვრების გამო სილამაზე ასაკთან ერთად, ვეღარ აღვიქვა. თავს ვატან ძალას და ვაშეშებ:
”წამოდი, წამო! შეჩერდი, მშვენიერი ვარ!”

მათემატიკა ფსიქოლოგიაში

ექსპერიმენტული ფსიქოლოგიის წარმოშობის ოფიციალურ თარიღად 1879 წელი ითვლება, როცა ლაიფციგის უნივერსიტეტში ვ. ვუნდტის მიერ ფსიქოლოგიურ ექსპერიმენტული ლაბორატორია შეიქმნა. შეიქმნა და ატარებდნენ ცდებს, ნერგავდნენ მათემატიკური მეთოდის გამოყენებას, ჩვენ რომ ”ზოგად უნარებს” ვეძახით, იმას. ცდისპირებს სხვადასხვა დავალებებს აძლევდნენ, მაგალითად, ფიგურების დალაგებას სიდიდის, ფორმის, ფერის მიხედვით. უმეტესობა ალაგებს ფერის, ფორმის და სიდიდის მიხედვით.
მე-18 ს-ის ინგლისელი ფილოსოფოსი დ. ჰარტლი თავის რელიგიურ შეხედულებებს გამოხატავდა ფორმულით: W = FxF:L
სადაც X არის ამ ქვეყნის სიყვარული, F – შიში ღმერთის წინაშე, ხოლო L კი – ღმერთის სიყვარული.
ჰარტლის აზრით, როცა ჩვენ ვბერდებით, L უსასრულოდ იზრდება, ხოლო W კი ნულისკენ მიისწრაფვის.
ბოლოს ჟ. ჯეიმსის ფორმულა:
თავის თავისადმი პატივისცემა = წარმატებულობა:მომთხოვნელობა.