ლეგენდები თბილისის დაარსებაზე

საბჭოთა ლექსიკა ურბანულ სნობიზმში გადაიმალა. მაგალითად, ვერის ბაღის კიროვის პარკად მოხსენიება ხო ნიშნავს ჰიპსტერულ სინდრომს “ეგ ადგილი მე შენამდე ვიცოდი”. ურბანული სნობიზმი კი საკმაოდ დუალისტური ბუნებისაა, ეკონომიური ფაქტორები რომ გამოვაკლოთ, მის გამოა რომ ჩემს თაობაში მეტრო ინარჩუნებს სტილს და ვინმე რიგითი საბურთალოელი დიდი ჯიპის მაგიერ ჩადის მიწისქვეშ, მანქანები პროვინციაში უყვართო. სნობიზმის და ცოტა საიფაისაც.

ჩემში მცირეა სოციალისტური გემოვნება, ტიპური კაპიტალისტი გოგო ვარ fast fashion guilty pleasure-ებით. მაგრამ ჩემს თაობას სოციალიზმი ჩვევებში და გემოს რეცეპტორებში განსაკუთრებით შემორჩა. ჩემთვის სოციალიზმის სიმბოლოა ტკბილი ღვინო და შაქრიანი ჩაი, როცა კაპიტალიზმის სიმბოლო მგონია მშრალი ღვინო და უშაქრო ჩაი. კაპიტალიზმისთვის ხო პროდუქტი თავისთავად უნდა იყოს მაღალხარისხიანი შაქარმა რომ არ დაჩრდილოს. მაგრამ არის გემო, რაც მისი სოციალისტური ბუნების გამო მიყვარს, ესაა ოლივიეს სალათა. შეიძლება ბავშვობის ნოსტალგიის გამო, მაგრამ მთავარია ვერთობი. სიყვარული არის როცა ხედავ ვინმეს ქუჩაში, ვისაც შენნაირი ყურსასმენი უკეთია და ოლივიეს სალათა. შეიძლება იმიტომ მიყვარს, რომ ასოცირდება ბავშვობასთან და მამას ხელფასთან. შემწვარი კარტოფილი მანამდე და თვის ბოლოს ოლივიეს სალათა, როგორც ცუდი და კარგი პოლიციელის გათამაშება. დამნაშავე ვარ, შემწვარი კარტოფილი არ მიყვარს.

არც – ახალი წელი. მგონია, რომ პოლიტიკურად ცუდი მაგალითია, რადგან პირველობის ფეტიშს გვაძლევს. უპირატესობას აძლევს პირველ შვილს, პირველ ქმარს, პირველ ხილს, პირველად დაგემოვნებულ კერძს და ა.შ. მერე ვამბობთ, ებრაელთა გენოციდი კი არა, მასე გენოციდი პირველად ებრაელებმა დაიწყესო; ან გახარიას დარბევა კი – არა, ხალხი პირველად ნაციონალებმა დაარბიესო. არა და სულ სხვაა სიყვარული უკანასკნელი, როგორც ყვავილი შემოდგომის ხშირად პირველს სჯობს, როგორც თვის ბოლოს ჩარიცხული ტკბილი ხელფასი.

***

ხანდახან როცა მთაწმინდიდან თბილისს ვუყურებ, მის წარსულს წარმოვიდგენ. არა ისე, როგორც ტურისტებს უყვებიან გორგასალზე ლეგენდებს, უფრო შემდგომი პერიოდის თბილისის დაარსებას, ნამდვილი თბილისის დაარსებას, რადგან თბილისი მხოლოდ ორთაჭალა-ვერა არ არის, ნავთლუღი და დე ფაქტო ნაძალადევია, ფანჯრებზე გაქონილი ქაღალდებია, უსახლკარო გლეხებია კუთხურ ქსელებად ან ერთმორწმუნე ჯგუფებად დასახლებულები, სიმინდი რომ გაიტანეს ექსპორტზე და იმ თანხით თბილისში აიშენეს სახლი, ძველი სომხები რომ ახალ ემიგრანტ სომხებს ამრეზით უყურებდნენ, ჩამოსულოო, აზერებს რომ ჯერ ეროვნულობა არ აქვთ და მუსულმანს ნიშნავს, თბილისი ეს ზაქარია ჭიჭინაძის წიგნის მაღაზიაა, რკინიგზელელებია. თბილისი ხომ რკინიგზის მშენებლობის დროს დაარსდა.

სენტიმენტალურია, როცა ძველი თბილისის გაურემონტებელ იტალიურ ეზოში ცხოვრებისთვის თითქმის ორმაგს ვიხდით, ვიდრე რიგით უკეთეს ბინაში დელისთან. თითქოს საკუთარ ქალაქში ტურისტად ყოფნა გვინდა. სენტიმენტალური, სნობური და ნეკროფილური, იქაურ აბორიგენებს კი აგრესია უჩნდებათ და ამბობენ “ბელნსკი”, “კიროვი” და სხვა. სნობიზმი ესაა ომი ისტორიასა და სხვა ისტორიას შორის. ჩემთვის თბილისი მიერთებების გარეშე მკვდარია, როგორც ენების გრამატიკას სიცოცხლეს ზღვრების დარღვევა სძენს. თორემ იქნებოდა წალკა, რაიონი, რომელიც ისეთივე ოთხკუთხედია, როგორიც იყო და ალბათ დარჩება.

ჩემთვის თბილისი ქალებმა ააშენეს. ბატონ-ყმობის გადავარდნის მერე უსახლკარო გლეხკაცები თბილისში ჩამოვიდნენ და ახალი ქალაქის მშენებლობა დაიწყეს. კაცები დასაქმებულები იყვნენ ან რკინიგზის მშენებლობაზე ან სასულიერო სემინარიაში სწავლობდნენ. ანუ ქალებისთვის საქმე არ იყო. ბინის ქირა 2.5მანეთიდან 5მანეთამდე მერყეობდა. მაშინ ხელფასი დღიურად 20კაპიკი იყო, ხოლო ქალების ანაზღარება – უფრო დაბალი. ქალები მხოლოდ თამბაქოს დამფასოვებლებად მუშაობდნენ ან მეძავებად. და როცა აჯანყების დრო მოვიდა შრომითი რეფორმების გამო, სანამ მეძავები და თამბაქოს დამფასოვებლები არ გაიფიცნენ, არავინ ისმენდა. “ცოტა” ტერაქტებმაც გაამართლა.

***

ისტორიის გიკებისთვის და უფრო მელოდრამების მოყვარულებისთვის არის ასეთი წიგნი და სერიალი “უცხოელი”. მეოცე საუკუნის შოტლანდიელი მოგზაურობს მე-18 საუკუნის შოტლანდიაში, რადგან იმ ცოდნით, რაც გააჩნია სამშობლო ინგლისელებისგან იხსნას. ვიღაც საფრანგეთს შავი ჭირის ეპიდემიისგან იხსნის კარანტინის შემოღებით. სხვა სეზონში მეოცე საუკუნის ამერიკელი ინდიელი მოგზაურობს მე-18 საუკუნის ამერიკის კოლონიებში, რათა საკუთარი ხალხი გააფრთხილოს ევროპელებზე. სულ მინდა მსგავსი სერიალი ვნახო საქართველოზეც. ისტორიის ან საკუთარი თავის შეცვლის მიზნით პერსონაჟები სხვადასხვა ეპოქაში ვამოგზაუროთ. შენ რომელ ეპოქაში იმოგზაურებდი?

მე მეოცე საუკუნის დასაწყისი მაინტერესებს, ინდუსტრიული მშენებლობის აკვანი, ავანდგარდული ტენდენციები ხელოვნების სხვადასხვა ჟანრებში, საპროტესტო აქციები და მისგან გამოწვეული კარანტინი. იცი, იმ დროს ნაბადით სიარული იკრძალებოდა, იარაღი რომ არ დაგვემალა. მაშინ თუ ვერაზე ან რიყეზე ცხოვრობდი, სემინარიელი იყავი ანუ ანარქისტი. იმ დროს თინეიჯერი სტალინი ამბობდა, პარლამენტი ბურჟუებისა და პლეხანოველებისაა, ნამდვილი პოლიტიკა ქუჩაში წყდებაო. მაგრამ რომ დავფიქრდე, ირონიულია, პოლიტიკური პროტესტებისგან და კარანტინისგან მინდა გაქცევა პოლიტიკურ პროტესტებსა და კარანტინში საცხოვრებლად? პირიქით სჯობს, წარსულზე ამ ცოდნით მომავლის შეცვლა. შენ რომელ ეპოქაში იმოგზაურებდი?

***

ჩემი დიდი ბაბუა, ვფიქრობ, ლიბერალი იყო, ილიასთან მეგობრობდა, ფენსი წვეულებებს აწყობდა. გადმოცემის თანახმად, კეთილი ექიმი გახლდათ, თავადი, ორმოც ოთახიანი სასახლით გლეხების უფასო დამხმარე. მაგრამ თუ რომელიმე თავადიშვილს მოახლე შეუყვარდებოდა, მოახლის კუდიანობაზე ავრცელებდნენ ხმებს, სიყვარული-სიძულვილის ჯადოები იცისო. იმ მოახლეების შთამომავლები დღემდე არსებობენ როგორც გარიყულები ვაი და ჯადო არ გაგვიკეთონო. დედაჩემს დღემდე ჰგონია, ოჯახი იმიტომ არ მყავს, რომ იმათ ოჯახში 1 ცალი “პავიდლოს კანფეტი” მაქვს ნაჭამი. თავადიშვილებს კი მაშინ მოახლეებისგან შორს პიტერში აგზავნიდნენ სასწავლებლად.

ჩვენი სახლი თბილისში ახლანდელ ჭავჭავაძეზე იდგა, სოციალისტებმა გაასახლეს და საექიმო კორპუსში მისცეს ბინა ბაბუას სიკვდილის მერე. გადმოცემის თანახმად, ბაბუა ჭლექისგან მოკვდა, რადგან ბევრ ჭლექიან გლეხს უვლიდა. შუა რუსთაველზე დაკრძალეს, მაშინ იქ სასაფლაო იყო. კომუნისტებმა სასაფლაოს გადაფარვით იქ პარკი გააშენეს. ეს ადგილი თბილისის კიდე აღარაა სასაფლაო რომ იდგასო, უკვე თბილისის გულიაო. ალექსანდროვი ჰქვია იმ პარკს. მერე მაგ ტერიტორიაზე ხალხი ცოცხლად დამარხეს. ტერენტი გრანელი მაგაზე იძახდა “გახსოვდეთ სიკვდილი”.

უი, იცით, როგორ იპრანჭებოდნენ პოსტ თავადის ქალები მეზობლებთან? ფანჯარაში კარაქიანი პურითა და ჩაით საუზმობდნენ. ოღონდ ხელი სახის ოდნავ მაღლა ეჭირათ და სახის ზემოთ აწევა უწევდათ კარაქიანი პურის ჩასაკბეჩად. კაფეები ასეთმა სნობებმა დავაარსეთ, ხალხმა უნდა გვიყუროს როგორ ვჭამთ და ბოლოს მიმტანს ხურდა ვაჩუქოთ. ხანდახან ვფიქრობ, რაზე ფიქრობდა დაქვრივებული ბებია საბურთალოს კორსპუსების მეექვსე სართულზე რომ გამოიკეტა, რადგან ვეღარავინ დაინახავდა როგორ საუზმობს კარაქიანი პურით ფანჯარასთან. ვიცი რას ფიქრობ, – მოგვიანებით, საბურთალოზე კორპუსების წინ სხვა კორპუსები ალბათ მაგიტომ ააშენეს, ქვრივი თავადი ქალების საპატივცემულოდ.

ქრისტეს ტკივილგამაყუჩებლები

ერთხელ მაცხოვარი ბეთანიაში სვიმონ კეთროვანის სახლში სტუმრობდა. მასთან ერთი ქალი მივიდა და მიიტანა ლავანდის ზეთისგან დამზადებული ნელსაცხებელი. ამ ნელსაცხებელს იყენებდნენ თმისა და კანის ლოსიონად, ტკივილგამაყუჩებლად, ლუბრიკანტად, ჩრჩილის გასაქრობად, სოკოსა და ალერგიების სამკურნალოდ, დიაზეპამის ნაცვლად და ა.შ. ანუ იმის თქმა მინდა, რომ საკმაოდ მდიდრული ნელსაცხებელი იყო. როგორც თვითონ მარკოზი ამბობს, სუფთა ლავანდი (ძველქართულად, ნარდი) იყო მოტანილი მინარევების გარეშე. ნელსაცხებელი ესხა ალაბასტრის ჭურჭელში. ქალმა გატეხა ალაბასტრი და ლავანდის ზეთით მორწყა მაცხოვარი. ანუ რამდენიმე ადამიანისთვის განკუთვნილი წამლის თვიური მარაგი ერთ ადამიანზე ერთჯერადად დახარჯა. ფარისევლები გაწყრნენ ქალზე, გაგეყიდა და აღებული ფული ღარიბებისთვის დაგერიგაო.
ა) მხოლოდ ალაბასტრის ჭურჭელი მარმარილოზე ძვირფასი იყო, რომ არ გაეტეხა;
ბ) ლავანდის ნელსაცხებელი ყველაზე ძვირად გაყიდვადი ნელსაცხებელი იყო, რომელსაც მხოლოდ არომატიზატორის კი არა, სამკურნალო თვისებებიც ჰქონდა.
მაგრამ იესომ ფარისევლები გააჩუმა, აცადეთ ქალს, ასე გამოხატავს თავის სიყვარულსა და ერთგულებასო. ეტყობა ამ დროს უკვე დაწყებული ჰქონდა ნელსაცხებელს დიაზეპამური მოქმედება.
ა) კი, იესო იყო ნარცისი;
ბ) არა, ბიბლია არ გვეუბნება, რომ მოძღვარმა უნდა გაყიდოს აიფონ12 ფულის ღარიბებისთვის დასარიგებლად თუ ამ აიფონ12-ით ქრისტეს სიყვარულს დაამტკიცებს.
ამ ამბის მერე მარკოზთან უკვე ჯვარცმაა აღწერილი, რაც ისტორიას უფრო საინტერესოდ აქცევს. ქრისტეს უკვე აქვს რამდენიმე ადამიანის რამდენიმე თვის სამყოფი გამაყუჩებული მიღებული. ანუ იცის როგორ მოქმედებს ადამიანზე. შეიძლება ამიტომ, როცა ჯვარცმის წინ მურგარეული ღვინო მიუტანეს როგორც ტკივილგამაყუჩებელი საშუალება, არ დალია, საღ აზრზე მინდა მოვკვდეო.
ლავანდას ეზოთერული მნიშვნელობა რომ გავიაზროთ, ძველ აღთქმას უნდა მივმართოთ, იმიტომ, რომ რთულია ძველი აღთქმის გარეშე ახალი აღთქმის გაგება. სერიალის მეორე სეზონის ნახვას გავს პირველი სეზონის ნახვის გარეშე. ლავანდის ნელსაცხებელს ცერემონიული მნიშვნელობა აქვს, ღმერთი გვირჩევს, რომ ლოცვის დროს არომატიზატორად გამოვიყენოთ.
დღევანდელ პირობებში სურნელებზე მეტად ვიზუალური ზეთოვანი კონცენტრატორები გვაქვს სალოცავად. მაგალითად, ხატები, ფრესკები. მამა გაბრიელის მაგალითზე, უკვე ფოტოგამოსახულებები.
ქართული ხატები იაპონური მანგების პერსონაჟებს მაგონებს მინიმალისტური ცხვირ-პირით, უშველებელი თვალებითა და უსუსური სხეულით. შეიძლება იმიტომ, რომ ქართულმა და რუსულმა კულტურამ რენესანსი გამოტოვა. სანამ პოსტ ბიზანტიელები სხვა ევროპელებთან კოლაბორაციით ნატურალისტურ ფორმებს ქმნიდნენ, იგონებდნენ საღებავებს, რომლებიც დღევანდელ რგბ ფერებს სიკაშკაშით წააგავს, სწავლობდნენ ანატომიასა და შუქ-ჩრდილების გამოყენებას, ჩვენი არჩილ მეფე ერწოს აძეძში თევზაობდა და ვეფხისტყაოსნის ფანარტით ერთობოდა, ვექტორებისა და სკეჩების სრულმქმნილ სურათად (შუქ-ჩრდილებით, ფონის ათვისებით, ფერთა თამაშით და ა.შ) გადაკეთების დრო არ ჰქონდა.
დაკვირვებული ხართ რანაირი ყელი აქვთ ჩვენს ხატებს? თითქოს ყველა წმინდანს თავი აქვს წაჭრილი და ტანს უბრალოდ ადევს. არ ვიცი ეს ექსპრესია რას ემსახურება, მაგრამ მაშინებს, არ ვიყიდიდი. რუსული ხატებიც მასეა. თითქოს ყველა წმინდანს ლავანდის ლოსიონი აქვს გადავლებული, მურგარეული ღვინო დალეული და მალავს, რომ ჭკუიდან იშლება. წმინდანებს თვალები უსივდებათ, ყელი ეღრიცებათ თითქოს კეტამინი გაიყნოსესო და მაინც ამაყად გვაჩვენებენ ცერა თითს არათითზე.

ტინდერი

იყო დრო, როცა დეითებზე დავდიოდი. ადრე ტინდერში ბიჭი გავიცანი, აი, ისეთი, ჯერ ცოლი რომ არ ჰყოლია და თან რომ საყვარელია. ერთმანეთს საკმაოდ ნორმატიულად შევხვდით, საბურთალოს “4სეზონში”, პოსტსამსახურეობრივი გარეგნობებით. იქვე ვმუშაობო, თან ჩემს კოლეგებს გაგაცნობო. დეითის ბოლოს ანგარიშის გადახდა თავად მოითხოვა, ქალებს ისედაც მცირე ხელფასები გაქვთო. გჯერა? და ფაქ? ჯერ ერთი: იმ ქალებს, რომლებიც თან დედები არიან და თან მუშაობენ, აქვთ მცირე ხელფასი კარიერული ზრდის ტემპის გამო. მაგრამ მათ სტატისტიკაში უშვილო ქალებიც ვხვდებით და ყველას ჰგონია რომ მენსტრუაციის საკომისიოს გვაჭრიან. მეორე რიგში გამახსენდა, სტენდაფერის ხუმრობა, რომ კაცებს ქალებთან შედარებით მეტი ხელფასი უნდა ჰქონდეთ, რადგან უსამართლობაა თანაბარი შემოსავალი იმ პირობებში, სადაც ყოველთვის კაცები იხდიან ანგარიშს. მახსოვს, რაღაც პერიოდი ხშირად წერდნენ სტატიებს, თუ რამდენი უჯდებათ კაცებს ურთიერთობები. დაიწერა სადმე იმ ირიბ ხარჯზე, რასაც საშუალო სტატისტიკური ქალები იხდიან ურთიერთობებისთვის? თუნდაც სვუპზე ნაყიდი ეპილაციის ვაუჩერი, ვარცხნილობა, შილაკი უბნის სალონიდან და წიწაკის სპრეი ტანის გასაპრიალებელ-გასამკვრივებლად კოლმეურნეობის მიწისქვეშიდან – 200ლარამდე ადის. არა და კაცმა “4სეზონში” შეიძლება მაგის მესამედი დატოვოს.

ამიტომ გვაქვს ქართველებს მეგობრული დეითები. ქართული დეითები უბრალოდ შემოერთებაა ახალი ადამიანის იმ სივრცეში სადაც ისედაც ვართ. “გამო, მეგობრები მონოპოლიას ვთამაშობთ”, ან “გამო ამბავში და იქიდან ჩემი და მშობიარობს ჩაჩავაში”, ვთფ? მაგრამ შინაურულია, ნაცადია. არა ისეთი, როგორიც ჰოლივუდურ ფილმებშია, სადღაც ბილტმორის რესტორანში რომ უნდა შევხვდეთ 4 დღის მერე და ამ 4 დღის განმავლობაში რომ ვნერვიულობთ და განვიცდით და მეგობრებს შემოვიხვევთ ცალ-ცალკე და ისინი რომ თავიანთ ტანსაცმელს გვაზომებენ კომედიური მუსიკის ფონზე ან საშოპინგოდ დავდივართ, პეპლები მუცელში ფრიალებენ და რომ ვმეცადინეობთ უნარებში, ისტორიაში, კომიქსებში, ნერდოლოგიასა თუ ნიუსფიდიზმში, რავი, ცხოვრებაში, რომ სასაუბრო თემა იმ 40 წუთში არ დაგველიოს ანუ დეითამდე მისასვლელი გზა რომ უნდა ავიაროთ, მანდ მთელი რიტუალია. თან მობილურებში რომ სფიჩებს ვალაგებთ: “რა პროფესიის ხარ? აა, ფინანსისტი? ფინანსისტებზე ის ხუმრობა იცი? სიყვარულის ახსნა სხვადასხვა ენაზე. რა იქნება შემდეგი? ალიმენტები სხვადასხვა ვალუტაში? ჰიჰიჰი”. ან “ვა, პროგრამისტი ხარ? ბარში რომ შემოხვედი და 2 ლუდი შეუკვეთე, ბარმენს რამდენი თითი აჩვენე? ჰიჰი”. და ასე წინასწარ რეპეტიცია ყველა შესაძლო პროფესიაზე, რადგან მხოლოდ ჭკვიანები კი არა, მხიარულებიც უნდა გამოვჩნდეთ. კი, ვიცით, რომ ამ დეითისთვის მთელი თავისუფალი დრო, ენერგია და ფული დავხარჯეთ, მაგრამ არაუშავს, არა იმიტომ, რომ ერთმანეთი მოგვეწონება, არა, შეიძლება რომელიმე ჩვენგანი მოძალადეც აღმოჩნდეს ან დამაბულინგოს რომ ღარიბი ვარ, უბრალოდ ტრადიციაა ასეთი, უნდა დაგვეხარჯა.

მეტრო და პირადი სივრცე

ვინც ამბობს, რომ ქართველებს ინდივიდუალობის შეგრძნება არ გვაქვს, ის ქართულ მეტროში არ ჩასულა. არ დაკვირვებია მათი პრობლემებისა და კმაყოფილების ამსახველი სიარულისთვის, სადაც ზედმეტად მკვეთრადაცაა გამოხატული თითოეულის ხასიათი. ყოველ ჯერზე როცა მეტროში ჩავდივარ მახსენდება ბრბოს წრფივი რიგის ამსახველი კადრი პოსტ ცუნამური იაპონიიდან. ამ ფოტოდან გავიაზრე რატომ აყვა იაპონია გერმანულ ფაშიზმს და იტალიური ტემპერამენტი რატომ გამორიცხავს ფაშისტური ჯარის სწორხაზოვან მარშირებას. ხოლო მეტროში მოხვედრისას ვხვდები, რატომ ვერ ხდება პოპულარული ტვიტერი საქართველოში.

ტვიტერი სამეცნიერო წრეებში კოლექტიური ცნობიერების საბაზისო სოციალურ ქსელად ითვლება. საქართველოში კი ინდივიდუალური ცნობიერება მეტადაა განვითარებული ვიდრე კოლექტიური თვითშეგრძნება. ტვიტერის და სხვა ანალოგიური sms მიკრობლოგინგის დანიშნულება მომენტალური აზრის გაზიარება და მიღებაა, რასაც ტელეპატიის მოთელვით სამუშაოებს უწოდებენ ფუტურისტულ პროქტებში. ასე რომ, თუ ფუტურისტულ დროში ტელეპატია გახდება სამყაროს უნივერსალური ენა, კავკასიელი ხალხი იქამდე გვიან მივა.

ჩემი აზრით, მიზეზი პირად სივრცეში უნდა ვეძიოთ. ქართული მიწა მოსახლეობის კვალობაზე ვრცელია. ბოლო წლებში რაიონებიდან ურბანულმა მიგრაციამ მასობრივი ხასიათი განიცადა. ამ დროს ქართველი უდაბნოს მასშტაბებში გაზრდილ ლომს გავს რომელიც ქალაქის ზოოპარკში გამოამწყვდიეს. რაც მეტროში ინდივიდუალურად მოსიარულე მოქალაქეზეც აისახება. სხეულის გარშემო გარკვეულ სივრცეს თავისად აღიქვამს. გამოკითხვის თანახმად, პატიმრები, რომლებიც პირადი საკუთრების და სივრცის დათრგუნვას ხანგრძლივად განიცდიდნენ, პირადი სივრცის გაძლიერებულ გრძნობას განიცდიან.

ტვიტერზე ხშირად მხვდება წუწუნი რომ ქართველი დამოუკიდებელი ტრანსპორტით მგზავრობას არჩევს საზოგადოებრივ ტრანსპორტს, რის გამოც ქალაქის ცენტრში საცობები წარმოიშვა. საქმე პრიორიტეტშია. პირადად მეც ბინის კვადრატულობასთან პროპორციულად დიდ ოჯახში ვცხოვრობ. ასე რომ სახალხო ტრანსპორტით მგზავრობას დამოუკიდებელი ტრანსპორტით მგზავრობა მირჩევნია. საცობში მანქანის გაჭედვა, ვიდრე მეტროში ადამიანურ საცობში გამეჭედოს პირადი სივრცე.

მოარული აფხაზეთი

ყველა ქვეყანას აქვს მითი როგორ ვრცელდებოდა შიდსი მათთან. საქართველოს შემთხვევაში იგი ომს უკავშირდება. რეჟისორი რომ ვიყო აფხაზეთზე კინოს ამ კუთხით გადავიღებდი, კადრებს მაკაკების თავისუფლებაზე და ბოლოს აივ ინფექციანი აფხაზებით დავასრულებდი, ქართულ პასპორტებს რომ იღებენ უფასო მკურნალობის სანაცვლოდ. ეს გაცვეთილი, ზოოფილური ვერსია იმდენად შემზარავად მეჩვენა, აფხაზეთის ომის ალეგორიად ვაქციე, ტყვიის მასრებით მოთამაშე ბავშვებზე მეტად.

საბჭოთა აფხაზეთი მეცნიერების კუთხით საინტერესო პოსტერნი გახლდათ, რადან ტექნოლოგიების საწყობს წარმოადგენდა. მაგალითად, ღრუბლების გამფანტავი აპარატი, სეტყვის დამშლელი დანადგარი, გეოლოგიური პროგნოზატორები ამ რეგიონში გვქონდა განლაგებული. ომის პერიოდში მათი საქართველოში ტრანსფერი ვერ განვახორციელეთ და ძალადობრივი დონაცია მოგვიწია. მოარული ამბების მიხედვით, აფხაზეთის საექსპერიმენტო, ბიოლოგიური ბაღებით გაშენებულ ლაბორატორიაში მაიმუნებზე ცდებს ატარებდნენ სხვადასხვა ვირუსებზე, მათ შორის აივზ ინფექციაზეც. ყვებიან როგორ ჭყიპინით გამორბოდნენ მაკაკები, ძაღლები და ზაზუნები გალიებიდან ომის დასაწყისში და დევნილებთან ერთად ეპიდემიები შემოჰქონდათ.

რატომ ვიცნობდით ვაჭრებს სომხებად XIX საუკუნეში?

Enter a caption

Bazaar , Suez , 1884 By William Simpson – British

ჯერ კიდევ თერგდალეულებისგან ვიცოდი, რომ ვაჭრობა სომხების ხელობა იყო და თავმოყვარე ქართველი ამ საქმეს არ წამოიწყებდა. თურმე საუბარი არ ყოფილა მხოლოდ ეთნიკურ სუბორდინაციაზე და პოლიტიკურად სენსიტიურ თემაზე იწერებოდა.

ხელში ჩამივარდა საქართველოსა და ინგლისის მოლაპარაკებები ინდოეთში ვაჭრობასთან დაკავშირებით ერეკლე II-ის ხანაში, სადაც საუბარი იყო გეორგიევსკის ტრაქტატის დასავლური ვერსიის დადებაზე: საქართველო ინგლისის მფარველობის და განათლების ქვეშ იქნებოდა, სომხეთი ქართველი მეფის ძალაუფლების ქვეშ გადავიდოდა და სხვა. ვაჭრობაზე კი საქართველო უკვე ისედაც სპეციალური შეღავათებით სარგებლობდა.

ვაჭრები ყოველთვის ჯგუფურად დადიოდნენ სპარსეთსა და ინდოეთში. მინიმუმ 20 კაცისგან შემდგარ ჯგუფს მეფე სამხედრო პირებსაც აყოლებდა. სპარსეთთან ომიანობის პერიოდშიც კი ვაჭრებს ხელს არ ახლებდნენ ისე ჩამოჰქონდათ მსხვრევადი ჭურჭლები, სარკეები, ჩაი და შაქარი. მარკეტინგის განუვითარებაში აბრეშუმის გზიანი ქვეყანა გაჩერდა გეორგიევსკის ტრაქტატთან.

რუსეთთან ხელშეკრულების დადების მერე ინგლისიდან ვაჭრობის თანხმობა აღარ გვქონდა, არც სპარსეთმა მიიღო ქართველი ვაჭრები მშვიდობით. მხოლოდ ადგილობრივი სომხები იყვნენ გაბედულნი რუსეთთანაც და სპარსეთთან თითქმის მთელი საუკუნის განმავლობაში, ხოლო საუკუნის მერე რუსეთთან სომხეთის შეერთების მერე სპარსეთის ომის ზავში, სომხეთს მიენიჭა ვაჭრობის უპირატესობა, ხოლო საქართველო მოსკოვური “იარმარკებით” და ჰუმანიტარული დახმარებებით შემოიფარგლა.

ვერტერისეული დიასახლისები

მე არ მაქვს ისეთი ასაკი მეგობრები ერთმანეთს შეყვარებულებით ვხვდებოდეთ. არ მაქვს ისეთი ასაკი, რომ მეგობრები ერთმანეთის ქორწილებში ვიკრიბებოდეთ. მე არც ისეთი ასაკი მაქვს, მეგობრები ბავშვებით ხელში ვიკრიბებოდეთ და ვკამათობდეთ თუ ვინ ვისი ნათლია უნდა იყოს. გამოვიარეთ სამეგობრომ ორ-ორი და სამ-სამი შვილები. ერთ ჩვენს მეგობარს მეოთხე აგერ ბაღში შეჰყავს უკვე. ჩვენ ახლა განქორწინებების ეტაპი გვაქვს. და ისევ ეულები ვიკრიბებით კაცების და ბავშვების გარეშე. ბავშვების გარეშე იმიტომ, რომ ერთ ბავშვს კიდევ წამოიყვანდი შეხვედრაზე, მაგრამ სამის წამოყვანა რთულია მარტოხელა დედისთვის. თანაც ბავშვები წამოიზარდნენ და სკოლებში დადიან. ჩვენ აღარ ვსაუბრობთ თუ რამდენადაა დასაშვები ქორწინებამდე სექსი, რადგან ვსაუბრობთ თუ რამდენადაა მისაღები განქორწინების მერე სექსი. მინახავს როგორ ცხოვრობს წყვილი ერთად დაქორწინებამდე და როგორ ცხოვრობს ერთად განქორწინების მერეც, რადგან გასაყოფი სახლი არ აქვთ. ამჯერად სამეგობრო შევიკრიბეთ იუსტიციასთან, გაყრის საბუთების მოსაგვარებლად და ჭორაობამდე ტრადიციული შეკითხვა დავსვით: “სად გავჩერდით?” “ჰოდა, ადევნების კანონის უნდა ეშინოდეთ ქალებსაც”.

რა გაგიგიათ ყველაზე ექსტრემალური ყოფილი შეყვარებულისგან? მაგალითად, მეგობრის ოჯახის წყევლაა ქალი, რომელიც კაცს თავს არ ანებებს უკვე რამდენიმე წელია, სადღაც ათი. “კახპას” ძახილით უვარდება ამის ახალ გოგოებს სახლში, არცხვენს მეზობლებთან და ა.შ. და ახლა, როცა ამ კაცს ათი წლის მერე ორსული ცოლი ჰყავს, იხტიბარს კი არ იტეხს, უფრო მიზანმიმართული ხდება. აი, ასეთმა ერთგულმა ქალებმა მოიყვანეს საქართველო დღემდე, ოღონდ სხვა მიმართულებით ჰქონდათ ენერგია დაბანდებული. კიდევ ერთი მაგალითია, ისტერიულისთვის დამახასიათებელი განწყობათა ცვალებადობით, კაცისთვის ჯერ თბილი სიტყვების ხვეწნით, უეცრად გადასული ლანძღვა-გინებებით. ჟანრის კლასიკა, ცუდი და კარგი პოლიციელის სინდრომი. დეტექტივობანას თამაში, ინტუიცია არეული შიშებში, ყოფილის ნებართვის გარეშე ტერიტორიული საზღვრების მონიშვნა, მაგალითად, ყოფილის მეგობრებთან და თანამშრომლებთან უნებართვოდ დაკავშირება. ასე მგონია ყველა ისტერიული ყოფილის პრობლემა სხვა სფეროშია. მაგალითად, შეიძლება იმ ეტაპზე ოჯახში აქვს იმდენად სერიოზული პრობლემები, ნაკლებად მტკივნეულზე გადააქვს მზერა, რაც თინეიჯერობაში ჩატარებულ სხეულის დასერვის აქტს უტოლდება, – მტკივნეულია, მაგრამ ძირითადისგან ყურადღება გადააქვს. ან პრობლემა საერთოდ სხვა კაცშია, სხვა კაცმა ასწავლა, რომ სიყვარული ურთიერთობა კი არა, ბრძოლაა, ნარკოტიკია, რაზეც დამოკიდებულება უნდა გაგიჩნდეს. ან საზოგადოებაში, რომელიც ქადაგებს, რომ სიყვარულის გარეშე სექსი ცოდვაა და ვისთანაც წევხარ, თუ არ მიეჯაჭვე კახპა გამოხვალ. ასეთი ქალები თავიანთ პრობლემებს აბრალებენ ყოფილების ამჟამინდელ ქალებს, ზოგჯერ ეხვეწებიან კიდეც რომ მათ კაცებს შეეშვან, ანუ ამ ქალების იდენტიფიცირებას ახდენენ თავებთან, რომლებიც მათთან შედარებით, upgrade ჩანან.

ამ თემაზე საუბარი ერთი ქალის გამო დავიწყეთ, რომელმაც, ოფიციალური ვერსიით, კაცის გამო მოიკლა თავი. არ მჯერა!! არავინ იკლავს თავს სიყვარულის გამო, მხოლოდ სიყვარულის გამო. შეიძლება ეს პირამდე ავსებულ ვედროში კიდევ წყალის ჩამატებას გავდეს. გინახავთ შემდგარი პიროვნება, სოციალურ თუ კარიერულ საფეხურზე ასული ქალი, შეყვარებული დამშორდაო და თავი მოეკლა? მე –  არა. სტატისტიკა ამოვქექეთ და, ოფიციალური მონაცემებით, მხოლოდ ის ქალები იკლავენ თავებს, რომლებსაც ნაკლები მიღწევები ჰქონიათ ცხოვრებაში, თუნდაც ეკონომიური ან მორალური, მაგრამ თვითმკვლელობას რომანტიკული საბურველის ქვეშ ფუთავენ. არ გეგონოთ რომ თვითმკვლელობის წინააღმდეგი ვარ, პირიქით, – “ვინმეს გამო თავი როგორ უნდა მოიკლა” – ფრაზის წინააღმდეგი ვარ. თავს მხოლოდ საკუთარი თავისთვის ვიკლავთ, რადგან ვფიქრობთ, რომ განვითარებას ვწყვეტთ ან სეპეკუ თავმოყვარეობას აღგვიდგენს. არის თაობა, სადაც მხოლოდ კაცს აქვს ეჭვიანობის უფლება. ჩემი თაობა კი ფემინიზმის დამახინჯებული განვითარებით გამოვირჩევით. ჩემს თაობაში ქალები კაცებს ეჭვიანობაში, მესაკუთრეობაში ვეჯიბრებით. შედეგად იმხელა დამახინჯება , ომი მივიღეთ, რადიკალიზმმა თავისი შობა და პატარა თაობაში იშვიათად მინახავს მონოგამიური წყვილები. პოლიგამია კი სხვა არაფერია თუ არა განმეორებითი მონოგამია, როგორც, მაგალითად, ლიოსას “ცუდი გოგოს ოინებში” ვნახე. თქვენი არ ვიცი და პირადად მე, ამ წიგნიდან ორი აზრი გამოვიტანე: ა) საქართველო რუსულენოვანი ქვეყანა ვგონივართ, სადაც რუსული ენის გავარჯიშება შეიძლება; და ბ) ამ შემთხვევით შეხვედრებმა მსოფლიოს მასშტაბით მიმანიშნა, რომ პერსონაჟს ჩილელი გოგონა ყველა სხვა ქალში მხოლოდ ელანდებოდა და სინამდვილეში სხვადასხვა ქალზე წერდა. ექს შეყვარებულის ამბავი კი მომავალ ურთიერთობაშიც გრძელდება.

მაგრამ საიდან ჩნდება ჩაციკლული, ისტერიული ქცევა ურთიერთობის დასალიერს და რა არის გამოსავალი? თეორიულად ეს ყველამ ვიცით და მზა რეცეპტებიც არსებობს. ამას წინათ, ერთ კაცს შევხვდი, თავის მეწყვილესთან ერთად იყო. საინტერესო ისტორია მიამბეს შიშებზე. წყვილიდან ქალს ეშინოდა კაცის ყოფილი შეყვარებულის, რომელიც მას ყველა სოციალურ ქსელში უთვალთვალებდა, ძალიან გრძელ შეტყობინებებს უტოვებდა, სახალხოდ არცხვენდა. ყოფილი შეყვარებული ბოლოს იქამდე მივიდა, რომ სექსის თვალთვალი დაიწყო. ახალი წყვილი პირველ სართულზე ცხოვრობდა და ზაფხულში ყოფილი ქალი ღია ფანჯრიდან ფარდას გადაუწევდა, იყურებოდა და უხმოდ ტიროდა, შეიძლება ანძრევდა კიდეც, არ ვიცი. ქალმა შენიშნა, პატრული გამოიძახა და რაღაც რადიუსში მიკარება აუკრძალა, მაგრამ უნებურად უძილობა დაეწყო, ფრიგიდული ქცევები დასჩემდა. სიტუაცია უფრო საინტერესოა კაცის რეაქციიდან. ერთ ღამეს თაგვი გამოჩნდა ახალი წყვილის სახლში, მაგიდაზე იფხუკუნა, რაზეც ამ კაცს გული წასვლია. მეორე დღეს მეგობრებმა ამ კაცს დაბ.დღის სურპრიზი მოუწყვეს, და როცა ბნელ ოთახში ამან შუქი აანთო, უეცარი სტუმრების დანახვაზე ისევ გული წაუვიდა. სხვებმა შეიცხადეს ცინიზმით, ნამდვილი ბაროვანი ყოფილხარო. მე კიდევ ერთადერთი შეკითხვა დავუსვი ამ ტიპს: “მატყუარა ხარ?” – ყველამ გაიცინა თანხმობის ნიშნად. ეს კაცი იმდენად ხშირად ატყუებს ხალხს, მათ შორის თავის ყოფილის ტვინს, მძინარე მდგომარეობაში ამყოფებს სიფხიზლეშიც და არ აძლევს ტვინს გამოფხიზლების, საღი აზრის უფლებას. დროთა განმავლობაში ტვინი ეჩვევა ქცვეცნობიერით ტარებას და ისეთ საქციელებს სჩადის, მხოლოდ სიზმარში რომ მისცემდა ადამიანი თავს გაკეთის უფლებას. შედეგად კაციც იტყუებს თავს, რადგან სხვისი მოტყუება ადვილია თუ თავად გჯერა ტყუილის და გულის წასვლის მდგომარეობაში, სიზმარში გადადის. ან შეიძლება ერთ დროს მასაც ატყუებდნენ, ეს უკვე თერაპევტების საქმეა. თერაპევტების არ მჯერა, მაგრამ თუ განვითარება წყდება, შეიძლება გამოსადეგი გახდეს. ისტერიისგან გამოსავალი მისი გაჩენის მიზეზის გაგებაშია. იმ საკვანძო ტყუილის აღიარებაში, რომელიც მიიღე და გაეცი. შესაძლოა ეს იყოს ავადმყოფური სიყვარულისგან გათავისუფლების შანსი. ისტერიას ყოველთვის, ყოველთვის, ყოველთვის ტყუილი უდევს საფუძვლად, არა აქვს მნიშვნელობა სიყვარულის საბურველითაა მოწოდებული თუ კარიერული წინსვით.

პირადად მე, ვცდილობ ყოფილ ადამიანებთან მეგობრობა შევინარჩუნო, რომ პერიოდის გასვლის მერე გულწრფელად საუბრის საშუალება მქონდეს და არც მათთვის ვიყო საბედისწერო ქალი, სულაც აღარ მიზიდავს ეს სტატუსი. კაცების მომავალი შეყვარებულებიც ძალიან მესიმპათიურება როგორც ჩემი ალტერნატივა. მაგრამ ისტერიული შეყვარებული მეც ვყოფილვარ. ტყუილზეც მაქვს ჩემი თეორია, – ყველა მატყუარა სერიულ მკვლელს გავს. სერიულ მატყუარას, ერთჯერადი მატყუარასგან განსხვავებით, ავტოგრაფის დატოვება უყვარს. ქვეცნობიერად იმდენად აქვს კოპირაიტის დაცვის შეგრძნება, რომ შემთხვევით სამხილებს ტოვებს. მეგობარი, ვისაც იუსტიციაში წამოვყევით მშვიდადაა, მე უფრო მაქვს ისტერიკა. ჩემს შეუმდგარ ფსიქოლოგობაზე საუბრობს, მზა რეცეპტებზე, მეხუმრება, რომ თუ ამაზე სტატიას დავწერ, რომელიმე ისტერიული ყოფილი სახლს გადამიწვავს, არა მე მართლა სიყვარულისთვის ვიკლავდი თავს, არც ოჯახური კომპლექსები მაქვს, შე კახპაო. P.S. ჯერ ოცდაათი წლისაც არა ვარ, პირველი აბზაცისთვის დავსძენ.

მიწის ბოყინი გობუსტანში და დაცემენტებული ყვავილების ამბავი

ბაქოს სამხრეთ-დასავლეთით, კასპიის ზღვის ზოლზე მდებარეობს გობუსტანი, ერთ დროს ნაყოფიერი, ამჟამად წყლის ვულკანებით სავსე ადგილი, ხრიოკი გზიდან რამდენიმე ჰექტარზე გადაჭიმული ნაპრალებით. აქაურ რომანტიკოსებს სჯერათ, რომ ვიკინგებთან აზერების ნათესაობა გობუსტანში ამოტვიფრული რუნებით მტკიცდება. აქაური მიწის ბოყინი ნახევარი საუკუნის ხელაა. ხეები დედამიწის ღებინებამ შთანთქა. მინერალები კუჭის წვენებივით ამოიღო და ბალახი გაახმო. საინტერესოა გადმობრუნებული მიწა, როგორც აქლეტილი კანი სხეულზე. თითქოს გეუბნება რომ ექსტრავერტია.

როცა სამუშაო საათების მერე სამსახურში დარჩენა დავიწყე, მივხვდი, რომ ძალიან მოსაწყენი გოგო ვარ. ამიტომ ბარგი ჩავალაგე და გობუსტანში წავედი. თუ მინდა დავივიწყო, უნდა გავიხსენო. თუ მარტოობის მეშინია, მარტო უნდა დავრჩე მეთქი უცხო მხარეში. როცა სადმე მივდივარ, თანმდევს აზრი, რომ გასაღები ან საფულე დამრჩა. ამჯერად კი პირიქით მოხდა. მატარებელში ჩაჯდომისას გამახსენდა, რომ შემთხვევით გავიყოლე ნივთი სამსახურიდან, სექსოლოგიური დისფუნქციის კლინიკიდან, რომელიც საქართველოში ლეგალურია და აზერისთვის – კონტრაბანდული. ისეთი არაფერი, რაღაც სახეობის პერსინგ(ებ)ზე ვამბობ. შემეშინდა, რომ საზღვარზე დამიჭერდნენ, დამარეპორტებდნენ, სექსუალურ თემატიკას ძალიან რთულად აღიქვამენ მუსლიმები. თუმცა შავ ბაზარზე მონოპოლისტები არიან ამ სფეროში, სწორედ ეგენი აკონტროლებენ კანონს და საზღვრებს კონკურენციის შიშით. ვიცი ეს, მეორე წელია ამ თემაზე ვმუშაობ. შემოვიდა ქალი, რომელმაც უნდა გამიჩხრიკოს სხეული, ტანსაცმელი, ოთახი და ჩანთა. მეთქი, აი, დამერხა. რამე საეჭვო ხომ არ გაქვსო? არა მეთქი და წავიდა. რა?

მეგობრის სიტყვები გამახსენდა, აეროპორტში დაიწყო მუშაობა ტერორიზმთან ბრძოლის განყოფილებაში, ფრონტ ხაზზე. მეთქი რა სტრატეგიით იგებთ ტერორისტულ მისიას? ვეკითხებით ამაზეო. რა? ცოტა ხანში კუპეში შემომისახლეს ერთი აზერი ბიჭი, – ნახე, ვერავინ შეამჩნევსო, – სამკაულებიანი ჯიბეები გადმოიბრუნა. ოქროს შემფასებელი ყოფილა, ოქრო-ბრილიანტებით სავსე ჯიბეებით გაუბაჟებლად დაიარება თურმე. თურმე ეგ ამარაგებდა ბავშვთა სამყაროს. მთელი გზა მიყვებოდა ბავშვთა სამყაროს ისტორიას აზერების მხრიდან. საზღვარი შეუმოწმებლად გადავლახეთ. ცოტათი მეწყინა. იმ დღეს ვაგზალის სავაჭრო ცენტრის გახსნას იზეიმებდნენ.

რა ლამაზია ბაქომდე მისასვლელი გზა მატარებლით. დათოვლილი სალი კლდეების აქეთ ტბა არის ნისლიანი. მატარებელი მიდის და ნისლს არღვევს. გარღვეულ ნისლში მოჩანს აისი. კანტი-კუნტად განლაგებულ სახლებში ვიჭყიტები. ხელს, ძირითადად, ბავშვები მიქნევენ. თბილისიდან ბაქომდე მისასვლელ გზაზე ცვლილებებს ამჩნევ. ჯერ თუ გლეხს შეშა აქვს ზურგზე მოკიდებული, მერე კალისტრებიანი გლეხები გხვდებიან. შედის თუ არა მატარებელი ბაქოში ნისლს ცათამბრჯენები დაჰყურებს. მოდი, ამწეკრანების ქალაქს დავარქმევ. ყოველ კორპუსს თითო ამწეკრანი რომ აქვს, მეზობელგამოშვებით კი რემონტი მიმდინარეობს, ვულკანებისგან გადარჩენილი ყვავილები რომ დააცემენტონ. მატარებლიდან ჩამოსვლის მერე საეჭვო ტიპები ფულის დასტებით მოდიან შენკენ და ბანკთან შედარებით სახარბიელო კურსით გთხოვენ გადაცვალო ვალუტა. თუ დაუკვირვებლობა შეგატყვეს, იტყუებიან აღებული კუპიურების რაოდენობას. ბანკების 99% პრეზიდენტს ეკუთვნის. ამის მიუხედავად, მთავრობა სახელმწიფოსთვის არანაირ აღმშენობლობით საქმიანობაში არაა ჩართული.  მთელი ეს რეკონსტრუქცია კერძო ბიზნესმენების დამსახურებაა. ამიტომ უყვართ სააკაშვილი ალიევთან შედარებით, მარტო ეს პრეზიდენტი გყოლიათ, ვიზეც იტყვით, რომ რამე აგიშენათო.

ბაქოსთან ახლოს გობუსტანამდე სანამ მიხვალ, მდიდრების დასახლებაა უნდა გაიარო. მე არ ვიცი რა ხდება შიგნით აწოწილი კედლების გამო, წყალი ღარიბი აზერის თვალმაც რომ არ დალიოს. გაბადახი ქარხნების ქალაქიცაა. გემთმშენებლობის, აქ ტიტანიკისნაირ ვეებერთელა გემებს ვაშენებთო. ნავთობის გადამუშავების, აქედან ჩამოაქვთ თბილისში და თბილისიდან სტამბულშიო. ცემენტის ქარხანა, აქედან მარაგდება კავკასიაო, მხოლოდ ქიმიური ქარხანა არ გვაქვსო. სასადილოს პირდაპირ ნავთობის სასწავლებელია, სოკარი კურირებსო. პირველად ვნახე პრესტიჟული ადგილი შავ სამუშაოსთან. აი, ახლა რუსთავის ქარხანასთან ან ჭიათურის მარგანეცებთან რომ აიშენონ ოლიგარქებმა კერები. მესმის, სამსახურთან ახლოს იქნებიან, მაგრამ ჯანმრთელობა? ჯანდაცვა კიდევ სხვა თემაა. წავიქეცი და ხელი ოდნავ ამექლიტა. აფთიაქს მივმართე, პირველადი დახმარებისთვის რამე მომეცით მეთქი, წყალბადი ვიგულისხმე და ტკივილგამაყუჩებელი გამომიწერეს.

სასადილოზე გამახსენდა, ტოლმას აქ გუფთას ეძახიან. არავითარი კომბოსტო და ვაზი. იღებენ ცხვრის ფარშს და ერთ ცალ მოხარშულ კარტოფილს მწვანილიან წვენში. აქ ცხვრებს ცხენებივით კუდები აქვთ. აქ ჰინჯალს ხაჭაპურივით ხინკალს ეძახიან. აქ ქაბაბზე ერთი ყარაბახი აქვთ სომხებთან. აქ თეთრი ბროწეული მოდის და ვაშლისოდენა ალუჩა. აქაურები შავ ხიზილალას ვერ ნახულობენ, რადგან ბიზნესმენები ეგრევე ექსპორტზე უშვებენ. აქაურები შავ ხიზილალას საქართველოდან ყიდულობენ, რადგან ჩვენთან უფრო იაფია. რა? აქ ჩაიხანაში შესვლისას არავინ გეკითხება როგორი ჩაი გინდა, ყველას წითელში გადასული შავი უნდა. აქ ბევრ სიგარეტს ეწევიან, მაგრამ ჩაის უფრო მეტს სვამენ. აი, მძღოლები აჩერებენ მანქანებს სალოცავი რიტუალივით იმისთვის, რომ ჩაი დალიონ. ან იღვიძებენ იმისთვის, რომ ჩაი დალიონ და ისე შეიბრუნონ ძილი. მეც ყოველ ჯერზე ვთანხმდები შემოთავაზებულ ჩაის. რადგან ტრადიციების დაყოლით მგონია, რომ უფრო ვიგებ ამ მხარეს. გამოვიგონე ცრუ ბიოგრაფია ჩემთვის, ინდივიდი უნდა დავკარგო. დავინახე ქუჩაში როგორ ჩხუბობდნენ ბიჭები. უცხო საუბარში ერთმა ახსენა “ცაი” ანუ ჩაი და დაიშალნენ. ჩაი დალიეს და ჩხუბი განაგრძეს.

მანერული ვარ. ოჰ, ეს საზოგადოებაში არსებული წესები. ვითმენდი, რომ მატარებლის თანამეოთახეს ნაცნობი გამყოლები აღმოაჩნდა, რომლებიც ჩვენს ოთახში შემოვიდნენ და ჩემგან ზურგმოქცევით ხმამაღლა საუბრობენ უცხო ენაზე, ისე, რომ არ აინტერესებთ თუ ვიძინებ. ვითმენ, რომ ტურისტს ძალიან ბევრ შინაურ კითხვას მისვამენ უტაქტოდ. ვითმენ, რომ ქალები და კაცები ხელების მიუფარებლად მახველებენ, მაცემინებენ. ჩემდა გასაკვირად ისიც მოვითმინე, ჩემი დატოვებული წვნიანი უცხო კაცმა რომ შეჭამა, რადგან თავისი ულუფის ქვაბში ჩაბრუნება ეთხოვა პატარა მიმტანისთვის. ფულის დაზოგვის მიზნით, პლუს ჩემთვის თითქოს კარგი შთაბეჭდილების დასატოვებლად. პატარა მიმტანმა შეხედა ჩაკბეჭილი გუფთის ბურთულას და მიუგო: “უპრობლემოდ”. მორალი: შევხედე რა მიმტანის კარიესიან კბილებს, ვიფიქრე, “კეთილი ბიჭია”, ან “ბაქოში საკუთარი საკვებით იარეთ”.

როგორც ტურისტების მეინსტრიმმა, გობუსტანი მუზეუმის დათვალიერებით დავიწყე. ვულკანების ადგილმდებარეობების 3დე რუკა შევისწავლე და გაცოცხლებული პეტროგლიფების ისტორიას ვუყურე. ვნახე პოსტაზერთა საცხოვრისები კლდეებში, მათი მოყოლილი მეზოლითური ხანის დროინდელი ამბები რუნებით, ძროხამ რომ ვირის შვილი შეიფარა გასაზრდელად ან კასპიის ზღვაზე მფრინავი თეფშური ხომალდები რომ ააშენეს. ვნახე როგორ თევზაობდნენ და ნადირობდნენ აშელური ტიპები, გამოშიგნული ქვები მუსიკალური დასარტყამი ინსტრუმენტისთვის, დახაზული ხორუმული ცეკვების ინსტრუქციები ცეცხლის ირგვლივ თუ ცეცხლზე. ვნახე გორასამარხები. თურმე ზოროასტრიზმის პერიოდში აქ ანარქისტები ცხოვრობდნენ, მერე სუნიტური შირვანშაჰების მმართველობას შიიტები ემალებოდნენ. შემორჩენილია არაბული და ლათინური წარწერებიც. ზოგადად, აზერეთში აღმოჩენილია პირველი ევრაზიელის ნაშთები. ვნახე უძველესი ლოდები, საკუთარ თავებს რომ ჭამენ სიძველისგან. უტრანსპორტოდ გავიარე სწორი ზედაპირის ვულკანები, რამდენიმე კილომეტრზე გაჭიმულები. უცნაური შეგრძნება იყო, მიწა ფეხქვეშ რომ მითრთოდა. თავი კომპიუტერულ თამაშებში მეგონა, ჩემს პერსონაჟებს მიწა ეცვითება და უნდა მეხტუნა. მერე ავცოცდი 5 მეტრიან ვულკანზე და რევმატიზმის საწინააღმდეგო ტალახი შევაგროვე. მაგრამ ხელები ისე გამეყინა უხეო ველზე, რევმატიზმი დამემართა. არ ვიდარდე, წამალი მქონდა.

ბაქოში დაღლილი დავბრუნდი, ამიტომ ფეხით მხოლოდ ნახევარი ბულვარი გავიარე, გემების ქარხნიდან ძველ ქალაქამდე. მერე ავტობუსი და ავტოსტოპი გამოვიყენე. სამართალდამცავებს ვთხოვე და აკრძალულ სანაპიროზე შევაშვებინე თავი. გოგოებს უარს ვერ ეუბნებიან, მითუმეტეს, უცხოელებს. ბულვარში საკანალიზაციო ჭები არც ერთი ვარგოდა. რამდენსაც ფეხი დავაბიჯე (ძველი ჩვევა), იმდენი შეირყა. გამიკვირდა ცათამბრჯენების ქალაქში კანალიზაციის მოუწესრიგებლობა. პლუს თავი მარიოს პერსონაჟი მეგონა. აქ ზებრა გადასასვლელები არ აქვთ. ვინმეს თუ კითხავ, ეს ავტობუსი ამა და ამ ადგილზე თუ გაივლის, კილომეტრის მოშორებით რომც გაიაროს, მაინც გთანხმდებიან. ნავთობმა მდინარეები წალეკა. ბალახებს ცემენტი გადაეკრა. ბულვარზე ნორმალურად გამწვანებულ პარკს ვერ ნახავ. ბავშვები ტალახზე ცეცხლის დანთებით ერთობიან. აქ დანთებული ცეცხლი არ ქრება. ბუნებრივია მათი ცეცხლთაყვანისცემა. ცეცხლო, ცეცხლო, ცოდვები დამიწვი. ცეცხლო, ცეცხლო, ვნება მომეცი.

მატარებელს მივასწარი და სანამ დაიძვრებოდა, იქამდე ჩამეძინა. თანამგზავრი შემოვიდა კუპეში, აზერი ყმაწვილი, სტუდენტი თბილისში ბაქოდან. მისმა ფხაკუნმა გამაღვიძა. ბაქოს კორუფციის გამო გამოექცა და ახლა იქ სასამართლოს გამო დაბრუნდა. საუკეთესო მეგობრის მკვლელობას აბრალებენ. იმიტომ, რომ საქართველოში “გაირყვნა”, წაიბილწა ქრისტიანეთში, – ბრალმდებელის სიტყვებით. კიდევ იმიტომ, რომ ელექტროშოკი ჩაიტანა ბაქოში, ჩვენგან განსხვავებით, აზერში რომ აკრძალულია. კიდევ იმიტომ, რომ მეგობარი ბოლოს მან ნახა. ჰმმ, იქნებ მართლა მან მოკლა?! მე კიდევ ჩამოვუთვალე ჩემი სამსახურები, მორგიც ვახსენე და შეეშინდა. ჩემი შეეშინდა. რა რადიკალურია სექსოლოგია და კრემაციაო. ჩემოდნიდან საძილე აბები ამოიღო, ჩვენთან აკრძალული, აზერში ლეგალური ფსიქოტროპულებით, თან ირანში დამზადებული სასაცილო ნივთიერებებით, ირანელებს ისედაც უყვართ ნებისმიერ წამალში ნარკოტიკულის გარევა. გამახსენდა, რომ აქ ნებისმიერ პრობლემაზე გამაყუჩებელს გთავაზობენ. ჩემს მოწყობილებებზეც ვუამბე. ნუ გეშინია, ვერავინ შენიშნავსო. არ ვიცი რამდენად მომატყუა, მაგრამ მომიყვა როგორ უსაფრდებოდნენ აეროპორტებში ნარკოტიკების მედიატორებს. იმდენად ეშინიათ დეტექტორთან აღმოჩენილებს, პაკეტებს ეგრევე ძირს ყრიან და მერე მე, იმ გამქრალ მეგობართან ერთად ვფხიკავდითო.

და, აი, საზღვართან შემოვიდნენ მსუნაგი ძაღლები დაძრწოდნენ მატარებლის დერეფანში. ხოლო მარტოობა როცა მომაწვა, მოსაზღვრე ცუგას ველაპარაკე. აშკარად ნარკომანი ძაღლი არ იყო. მორალი: ჩვენ და აზერები ისეთი კარის მეზობლები ვართ, ერთმანეთზე ოჯახებში რომ ვჭორაობთ, მაგრამ კარებები გულუბრყვილოდ ღია გვაქვს. თბილისში რომ ჩამოვედი, სახლამდე მეგობართან შევიარე, ჩაის დაგალევინებო. ჩაიზე ამბავი გამახსენდა, კასპიის ზღვის ზოლზე რომ მდებარეობს გობუსტანი..

არ გახსნა სხვა ფანჯარა!

ნიკოლა, ჩემი ძმის შვილი იმ თაობაში დაიბადა, რომელიც, მგონია, რომ მესაკუთრე აღარ იქნება ზედმეტი არჩევანის გამო. გარდა იმისა, რომ ცხოვრობს ორ სახლში, ფიზიკური თუ ვირტუალური სათამაშოების დიდი არჩევანი აქვს, თანაც მუდმივად ტრანსლირებული ანიმაციების ფონზე ორ ეკრანზე, ერთდროულად ტელევიზორშიც და კომპიუტერშიც. მას არ აქვს საყვარელი სათამაშო, რომელსაც ლოგინში ჩაიწვენდა და დაზიანებისას გული დაწყდებოდა. არც საყვარელი ეზო აქვს, რადგან თბილისში ყოველ ნაბიჯზეა სკვერი გახსნილი. ჩემი და ჩემი ძმის სათამაშოები 90-იანებში იმდენად მწირე რაოდენობის იყო, გაფუჭების შემთხვევაში გადაგდებაც გვენანებოდა. ამიტომ დაბრაკულ ნივთსაც ისეთივე სიყვარულით ვიღებდით, თითქოს კარგი ცოლი უვარგისს ქმარს არ უნდა დაშორებოდა. 90-იანების არც თბილისურ ნაომარ ეზოებს გავიხსენებ.

ამიტომ მგონია, ნიკოლა თანატოლებთან ერთად ჩაებმება არამიჯაჭვულ ურთიერთობებში როგორც საგნებთან, ასევე ადამიანებთან და მისი სიყვარული არ იქნება მიზანმიმართული ობიექტზე, არამედ იდეაზე. რაც ცოტა მაშინებს, რადგან მე არ ვიცი საკუთრების გარეშე ცხოვრება და ის უნარი, რაც ჩვენს შვილებს გამოვუმუშავეთ, ჩემს თაობაში იშვიათად მინახავს. დიახ, ჩვენ გამოვუმუშავეთ, რადგან ზედმეტად მესაკუთრე ხალხი არამესაკუთრეობას ბადებს. რაც ბუნებრივია, თუნდაც სამოსური მოდის მაგალითზე, როცა არაა საჭირო მოდის ექსპერტი იყო, რომ წინასწარ მიხვდე, ზედმეტად მჭიდრო შარვლის ტენდენცია თუ არის წელს, მომავალ წელს მოდაში ფართხუნა შარვლები იქნება.

არაერთ ობიექტზე პარალელური კონცენტრირება ჩვენმა თაობამაც შეისწავლა ინტერნეტთან დაუფლებისას. თურმე ერთდროულად შეგვიძლია რამდენიმე ადამიანს აბსულუტურად განსხვავებულ თემებზე ვეკამათოთ ფეისბუქზე სხვადასხვა ფანჯარაში, თან ნორმალურად შევასრულოთ საპასუხისმგებლო საქმეები სამსახურებისთვის, სიტყვაზე, ექსელში, თან ფონად მოვუსმინოთ სასურველ მუსიკას. პირადად მე, იმდენად შევეჩვიე რამდენიმე სამსახურში მუშაობას და, ზოგადად, ერთდროულად სხვადასხვა ავატარი გავხდი, საინტერესო ფილმის ყურებაც კი საკმაოდ დიდ ნებისყოფას მთხოვს ბრაუზერის ახალი ფანჯრის გახსნის გარეშე, სადაც ახალ სტატიას უნდა გადავავლო თვალი. სხვა ფანჯარა ხომ უფრო საინტერესოა. ამას მე ცხოვრების აჩქარებულ რიტმს ვუკავშირებ და იმას, რომ გვაქვს ყველაფრის ერთდროულად ჭამის შესაძლებლობა. ამ სტატიის კითხვის პარალელურად თქვენ რას აკეთებდით? ფოტო ჩემს სადარბაზოშია გადაღებული.

როგორ გავხდით რეინჯერები?!

გეოგრაფიულ რუკაზე ალბათ ყველას შეგვიმჩნევია მტირალას პარკისგან დაჩრდილული კინტრიშის ნაკრძალი, თუმცა ფიზიკურად ცოტას თუ მოგვინახულებია. მოლაშქრეს ან ზღვის სანაპირო ზოლი აინტერესებს ან მაღალმთიანი ხულოსებრი რეგიონები. მდინარე კინტრიშის ხეობაში გაშენებული სველი სოფლები ქობულეთის მუნიციპალიტეტში მდებარეობს. მეტიც, ისტორიულად ქობულეთი ამ რეგიონში მდებარეობდა, ხოლო ამჟამინდელი ქობულეთი ჭირიანობით იყო მიტოვებული.

ადგილობრივების თქმით, გურიიდან ამ აჭარაში გადმოსასვლელი გზა უფრო მარტივია, ვიდრე აჭარიდან გურიაში გადასვლის მსურველებს ხვდებათ. ამ რეგიონში მოლაშქრეები, ძირითადად, რუკის არქონის გამო იკარგებიან/იღუპებიან, რადგან სათანადო გზამკვლევები არ იშოვნება, თუმცა თვითონ გზა არ უნდა იყოს რთულად სავალი. გურიის გზაზე ბონუსად ნახევრად ალპური ზონის ტბა შეგხვდებათ, წარმოიდგინეთ, ტბაზე ხართ და ზღვის სანაპირო ზოლს ათვალიერებთ ხედებად. ნაკრძალის ბაზაზე ბზის კორომსაც შეხვდებოდით აქამდე თუ მოილაშქრეთ, თუმცა ამჯერად ბზები დაიწვა. რჩება თამარის დაკიდული ხიდები და თამარის უთხოვარი ხეები. ყველა მეფის აღმშენებლობით მარაგს თამარს მივაწერთ და ყველა ბებერ ხეს მის შვილობილად ვაცხადებთ.

მაგრამ ყველაზე საინტერესო დროის ის აცდენაა, რომლითაც ამ სველი სოფლების მოსახლეობა ცხოვრობს. საათის გრინვიჩულ სისტემას საბჭოთა გადმონაშთად აღიქვამენ, რომლებმაც სასაათო სისტემა შრომაზე მოარგეს. სოფელში საათი არ არის, დროს ჯოხის ჩრდილით საზღვრავენ, რაც ორი საათის განსხვავებას გვაძლევს.

“მე დათო მქვია”, – გამოგვეცნაურა 25 კმ-ს ფეხით გავლის მერე პირველივე შემხვედრი მძღოლი, ვისაც ქალაქში დასაბრუნებლად სატვირთოში ჩავუსხედით. მემუარებში მომისხენიეთო და წაგიყვანთო. ბლოგზე დავწერ მეთქი სტატიას და ამიტომ მითხრა, მე დათო მქვიაო. 25კმ-ის მერე ეს მძღოლიც იმიტომ შეგვხვდა, რომ მდინარე კინტრიშზე მშენებლობა მიდის. ასე რომ მოურიდებლად შეგიძლიათ აქედანაც ჩახვიდეთ აქაურ აჭარაში კაკლისა და წაბლის საკრეფად, რომ დღეში ერთი მანქანის ფულად ჩააბაროთ.

აი, იმდენად მივიწყებული ადგილია, რომ ქობულეთიდანაც კი გიჭირთ ტრანსპორტის შოვნა და თუ მაინც ვერ გააგებინეთ მძღოლს კინტრიშის ნაკრძალზე, ჭახათის ნაკრძალად მოიხსენიეთ. ავტოსტოპს რაც შეეხება, გირჩევნიათ ქობულეთის სოფლებში ცერა თითი არ გაიშვიროთ და უბრალოდ ხელი ჩამოუკრათ, – აქაურ მძღოლებს უბრალოდ იმის შეგრძნება ექნებათ, რომ აქებ, კარგიაო, ეუბნები და გაჩერებას ვერ წარმოიდგენენ, დიდი-დიდი მათაც შეგაქონ.

ზოგადად, ავტოსტოპური გამოცდილება რეგიონების მიხედვით ფრიად საინტერესო სათხრობია: მხოლოდ გურიაში თუ გაგიჩერებს ორკაციანი მანქანა ოთხ ავტოსტოპერს. თუ ქუთაისში აჩერებთ, მძღოლები გეკითხებიან, თქვენც ის ფილმი ნახეთ უფასო მგზავრობაზეო. ქობულეთი-თბილისის გზაზე ისეთი პროგრამისტებიც შეიძლება შეგხვდნენ, არაელექტრონულ, სუფრულ მუსიკას რომ უსმენენ.

აი, ხაშური ცალკე აბზაცი უნდა იყოს. ამ გზაზე ავტოსტოპის იმედზე არ დადგეთ, თავმოყვარე მძღოლები სხვის გამო ხაშურში მანქანას არ შეაჩერებენ. ან თუ სიგარეტის მოწევა არ უნდა და ასანთი გაუთავდა. გამოგიყენებს, აგანთებინებს და ჭირის დღესავით გაგეცლება. ისეთი ცუდი დღე გვქონდა ხაშურში ნაზუქიც კი ვერ ვიშოვნეთ. მერე თამუნამ, არც ისე ცუდი ქალაქია ხაშური, ბორჯომის მთები ჩანსო, მაქსმა კი დიდი ხანი არ გაახარა, მასე ელიავაც კაი უბანია, მყინვარწვერი ჩანსო.

და თუ თბილისის გზაზე მძღოლი მაინცდამაინც შენი ყოფილი შეყვარებულის სახლთან დაგტოვებს, მადლობა გადაუხადე, რადგან შენი ბედი ყოფილა, ოღონდ არა ეს შენი ყოფილი ბიჭუნა, არამედ არმიწერის ნებისყოფის გამომუშავებაში გამოწვრთნა. ზოგადად, მძღოლებს მადლობა უნდა გადავუხადო, როგორც თამარი მასწავლის ხოლმე, მაგრამ სულ მავიწყდება. ერთხელ ისე დავძაბე გონება, მადლობა არ დამრჩეს მეთქი და გამომივიდა, მაგრამ, როგორც მითხრეს, გამარჯობის თქმა დამრჩა.

დისტრიბუციის ან ფოსტის მანქანით ავტოსტოპით მგზავრობა ჩემთვის არა, მაგრამ ბევრისთვის სახალისო იქნება, გზაში ნახევარ ქვეყანას გაეცნობა. ჩემთვის სახალისო იყო უფრო მიკრობუსის ტიპის მანქანით მგზავრობა, სადაც ტრადიციული დასაჯდომების ნაცვლად სახლის სკამები იყო ჩამწკრივებული. მაგრამ ყველაზე საინტერესო რეინჯერებთან მგზავრობა გახდა. ჩაუჯექით ხოლმე რეინჯერებს, თავებს გმირებად იგრძნობთ.

ჯერ ხომ ქობულეთის ბაზარში თუთუნის და ბოსტნეულის ყიდვაში სიმბარათი დავკარგე, თან სამსახურის, თან ვინც იპოვნა, სექსოლოგებთან ვმუშაობ და რამდენ კონფიდენციალურ ინფორმაციას ნახავდა, ამაზე ვდარდობ. თამარას ხომ ხაშური ურჩევნია ქობულეთს და უსასრულო გრძელ, სწორ და მზიან ქუჩებში დაღლილობისგან პანიკის შეტევა ჰქონდა. მაქსი კი ერთ ქობულეთურ ავტო სამრეცხაოს აკვირდებოდა, სექსუალურად ჩაცმული გოგონა რომ რეცხავდა, ეტყობა, სარეკლამოდ და კულისებში ჩანს, რომ ქობულეთელ ღიპიან მამრს არეცხინებენ.

თამარას მგონი მზის დარტყმა აქვს, მე წიკი მაქვს რომ ტელეფონი მირეკავს, იქაც კი, სადაც ტელეფონი არ იჭერს, მითუმეტეს, თუ სიმი ტელეფონში არ დევს. შეზოფრენიის ეს სიმპტომი გავრცელებული მდგომარეობაა და როგორც სუბიექტური დაკვირვებისგან მივხვდი, 3 დღეა საჭირო, რომ ზარის ხმა ამოგივარდეს ჩვევიდან. განსაკუთრებით თუ ჭახათს გასცდებით.

ადგილობრივებმა რესტორნის ტერიტორიაზე შეგვიფარეს, გაგვიშალეს სუფრა, ნიგოზივით მშრალი ხაჭაპურები დააცხეს, ნიგვზიანი კიტრი-პამიდვრის სალათა მოიტანეს. აი, საქართველოში მოგზაურობისას ფული არ გეხარჯება. მაქსის მეგობარს ჰქონდა იდეა, ვითომ რუსი ჟურნალისტები არიან და რეპორტაჟს აკეთებენ ქართულ სტუმართ-მასპინძლობაზე, სამეგრელოში რომ იტყოდნენ ჯადოსნურ სიტყვებს, აი კახეთში ისე გადაგყვნენო.

მაგრამ აჭარლებს ისედაც არ “შეეშლებოდათ”, ძალიან ლამაზ ადგილას დაგვაბინავეს მდინარის პირას, ჰამაკების რიგში. იმ ღამეს დავუშვით რომანტიკული შეცდომა და კარავი გავშალეთ პირდაპირ მდინარის ზემოთ, ანუ მდინარის ზემოთ ხუთიოდე მეტრში იყო ფიცრები გაშვერილი და ზემოდან დავადგით კარავი. თან მე თბილი საძილე ტომარა არ მქონდა მთის მდინარიდან გამოწვეული ქარი სხეულს მიკანკალებდა. სამაგიეროდ მეორე დღეს ზრდილობის გამო გადავკარი თაფლის არაყი და ეს იყო ყველაზე ლამაზი და გემრიელი სასმელი ჩემს ცხოვრებაში, სიამოვნებით გავაგრძელე გზა.

ორიოდე კილომეტრი გვქონდა დარჩენილი კინტრიშამდე. მე ცოტა უკან ჩამოვრჩი, თამარას ტელეფონით საქმეებს ვაგვარებდი, რომ ქობულეთის ბოსტნეული დამრჩა შუა გზაზე. მე ხომ ყველაფერს ყოველთვის ვკარგავ. უკვე ვკრეფდი დაყრილ ბოსტნეულს, რომ წამომეწივნენ რეინჯერები. ძალიან ლამაზი თვალები ჰქონდა ამ რეინჯერს. აი, აჭარლების ტიპური სახე, ზღვისფერი თვალები და ბორცვებივით ლოყები. წამო, არ გაინტერესებთ ჩვენი სამუშაო პროცესის ნაწილი გახდეთო? ჩავუჯექი მანქანაში, დავეწიე მეგობრებს და ისინიც შემოვისვი.

წარმოვიდგენდი ბრაკონიერებს როგორ დავიჭერდით, წრეს შემოვარტყავდით, სასამხილე ფოტოებს გადავუღებდით, ჩვეულებრივს და სასამხილე ფოტოებს სელფით, მაისურებზე დიდი, ლათინური R გვეწერებოდა, ვითომ სუფთა და დაუთოვებული მაისურები გვეცვა და არა ჩანთებში ცხრაგზის დაჭმუჭნული, ჟურნალისტები ეთერს დაგვითმობდნენ და ა.შ. არა და ამ უკაცრიელ სოფლებში, სადაც ცოცხალი სულის ჭაჭანება არ იყო, ოცნების საარჩევნო პლაკატი მაინც იყო გაკრული.

არა და ყველაზე საინტერესო ამ შემოვლაში ლობიო იყო, სარებზე გაწოლილი ცარიელი ღეროები. “ჰმმ, ჩვენი დირექტორის ლობიო დათვს შეუჭამია”, – თქვა ლამაზ თვალებიანმა რეინჯერმა, ოღონდ ჩემს წარმოსახვაში თითქოს დოქტორ ვოტსონს მიმართა, – “ვერ გაახარა კაცმა აქ ლობიო, მოდის დათვი და უჭამს”. ნახეთ, რა საინტერესოა, ჯერ ის, რომ შეგიძლიათ ლობიოს საკრეფად ჩახვიდეთ ამ სოფელში, მაინც დათვს დაბრალდება. და მეორეც, წარმოიდგინეთ, მურა დათვი შეპარული ბოსტანში.

ოც კილომეტრზე მეტი გვქონდა შემოვლილი და შეკრებილ საზოგადოებას წავასწარით რომანაძეების გვარის ქეიფისას. გაგვიმასპინძლდნენ ხაჭაპურებით, ცოლიკაურით, ბოლოკი და ყველით. ეს ლამაზთვალება რეინჯერი მგონი არ სვამდა, საჭესთან ჯდომა უწევდა და შემოვლითი სამუშაოები. დასვენების გარეშე მუშაობდა, ისტორიები გაიხსენა სხვა ტურისტების და მათი გაჭირვებების შესახებ. გვესაუბრებოდა, რომ ამ სოფლებში ქობულეთიდანაც იშვიათად ჩამოდიოდა ვინმე, აი, ხინოში მხოლოდ ერთი მოსახლე ცხოვრობს, მოინახულეთო. ახლახანს დაფინანსება მოუპოვებიათ და კოტეჯების დადგმას აპრებენ, საკარვე ზონა უკვე გააკეთეს, თუმცა კომფორტულ სარეინჯეროში ღამის გათენება მსურველს ახლაც შეუძლია ათ ლარად.

იქ ყოფნისას ფილმში მაინც გადაგვიღეს. უფრო ზუსტად, გვარის წარმომადგენლებზე იღებდნენ დრონით და მაღლა ავიხედეთ. როგორც თბილისელ სტუმრებს, სპეციალური სანახაობა მოგვიწყვეს, დაგვიკრეს, გვიცეკვეს, გვიმღერეს, თამარამ სცენა საპნის ბუშტებით გააფორმა. ერთადერთი მობინადრეს გაცნობა აინტერესებდა. მე დრონის შესახებ გამოკითხვას ვაწარმოებდი, ფოტოებს ვიღებდი, რომანაძეების გვარზე და, ზოგადად, სოფელზე ლეგენდებს ვიმახსოვრებდი, თურმე იქვე ტბაში კავკასიური ტრიტონი ბინადრობს, მიყვებოდნენ როგორ წაასწრეს.

შემოდგომის ქარიანი ღამე დადგა, ტანსაცმლიანი ვიწექი ტომარაში და ზემოდან სხვა ტანსაცმელები მქონდა გადაფარებული. მე და თამარა მთვარის გადაღებას ვცდილობდით, შორიდან მდინარის ხმა ჩაგვესმოდა. მაქსი მსხლის არაყის თანხლებით კარავში საამბობ ამბებს გვიყვებოდა. მაგალითად, რა გადახდა სააკაშვილს მყინვარზე ასვლისას და როგორ აგებდა დურაკაში იქაურ რეინჯერებთან. თამარამ ადრე ტელევიზიით მაინც ხდებოდაო წინსვლა. თან მაქსს ეკამათებოდა, რომ ლოთია. მარტო ასი გრამი არაყი დავლიეო, მაქსმა. და რაოდენობაში არაა საქმე, მთავარია, რომ მოგინდა დალევაო, თამარამ. სანახევროდ ვიხუმრე, რომ საბჭოთა კავშირი კოკა-კოლამ კი არა, ღვინომ დაშალა, როცა გორბაჩოვმა ანტიალკოჰოლური კამპანია წამოიწყო და ვაზი გააჩანაგა.

მეორე დღეს ერთადერთი მაცხოვრებელი მოვინახულეთ. მან კაკალივით გამაგრებულ, მაგრამ თაფლივით გემოიან ვაშლსა და მსხალზე დაგვპატიჟა. ირვლივ ფუტკრები დაფრინავდნენ, ფისოები კატას ეთამაშებოდნენ, კრავი ტაძართან იყო მიბმული. თამარამ: აქ მარტო ცხოვრობთო? და იმან: ღმერთმა დამიფაროს, ჩემთან უფალიაო. სწორედ მისგან გავიგეთ აქაურ სასაათო სისტემაზე და ჯოხით დროის ათვლა გვასწავლა. იყო რაღაც კაბალისტური მის რწმენაში, წმინდა სიტყვებს ერთმანეთთან ციფრებად აჯამებდა და იყო რაღაც დენ ბრაუნულიც მასში.

უკანა გზაზე, სანამ მანქანიან დათოს შევეყრებოდით, ჭარბი წყლიანობისგან ტალახიან გზებზე მოვფლატუნობდი, დილიდან გამოსულებს გზაში შემოგვისაღამოვდა. პატარა ხის ქოხთან ჩავდგით კარავი, მაქსმა გააჩაღა ცეცხლი, თამარმა მოხარშა გრეჩიხა.

და როცა მე გოგირდიან წყალს შევუშვირე ოფლიანი ტანი, მზე ისე ჩადიოდა, თითქოს ცა პატარა კვადრატად ამოჭრესო. სასიამოვნოა გაშიშვლება ბუნებაში ღამით, როცა იცი, რომ ვერავინ გხედავს ხეების გარდა და შორიდან ნაფოტების ტკაცუნი გესმის, ქარისგან წაბლების ჩამოცვენის ხმები და აქა-იქ ადევნებული ცუგა დაიწკმუტუნებს მოახლოებული ტურების შიშით. იმ დღეს ლობიოს ქურდის ნაკვალევსაც ვნახავთ. ამჯერადაც ვიკამათებთ თამარასთან ჯანსაღ პროდუქტებზე, ქობულეთში ჩასვლისას დაკარგულ სიმ ბარათს დავიბრუნებ, სამივეს ტელეფონი დაიჭერს და ოჯახის წევრებისგან შეშინებულ ზარებს მივიღებთ. მუნიციპალიტეტებიც დაგვაწევენ უკანონო მესიჯებს. თბილისში ჩამოსვლისას კი გავიხსენებთ სოფლებზე, რომლებიც რამდენიმე საათით აგვიანებენ. რეინჯერებზე, რომლებიც ტყეებში სეირნობენ ტურისტების გამოჩენის იმედად. ჩვენი წამოსვლის მერე ერთ კვირაში მოთოვს.