მიტოვებულების ბიბლია

Leftovers იმიტომ არ მოგეწონა, რომ მიტოვებული არასდროს ყოფილხარო, – მიპასუხა მეგობარმა, რომელიც HBO-ს სცენარით დატენილ კომპანიაში იყო შეჩვეული საუბარს. სინამდვილეში სერიალმა დამაჯერა, რომ შეიძლება დედამიწის მოსახლეობის 4% სხვების თვალწინ ერთდროულად უკვალოდ გაუჩინარდეს, მაგრამ ვერ დამაჯერა მარადიული სიყვარულის არსებობა, რომელიც ყოველ წელს ავსტრალიაში გაგატარებინებს შვებულებას გაუჩინარებული მეუღლის ძიებაში. მომიტევეთ, არ მიყვარს სპოილერის გარეშე საუბარი. სერიალის ფინალი თინეიჯერ გოგოებზეა გათვლილი, რომელთა სხეულებში ჰორმონები კრეპტონური ძალებივით ბუდობენ და ჯერ მათი ფლობა არ შეუძლიათ. ალბათ იმიტომ, რომ პრეისტორია მიტოვებული ადამიანის ბიბლიაა, ჰოლივუდური ღიმილიანი დასასრული არ შეეფერებოდა, რადგან მაყურებელმა ამოღეჭა მთავარი გმირების სასწაულებრივად გადარჩენების ხარჯზე მიღებული ემოციები.

ეს არის წიგნი პოლიციის ოფიცერზე სახელად კევინ გარვი, რომელიც არავის მიუტოვებია ერთი ღამით გაჩერებულ ქალს თუ არ ვიგულისხმებთ შუა აქტისას. კაცი, რომელმაც აბაზანის ნიჟარიდან სექსუალურად ამოძვრომა იცის და choking ფილია აქვს. როგორც პოლიციის შეფს, მას მიტოვებული მოსახლოების დაცვა ევალება და უპატრონო ძაღლებს ხოცავს, პატრონების გაუჩინარების შესწრებისას რომ გაავდნენ. მიტოვებულ სამყაროში ცხოვრებას ის ღამის იდუმალი ცხოვრებით უმკლავდება ანუ მთვარეულია. ცოლად ოჯახისგან მიტოვებული ქალი მოჰყავს, ვისთან ყოფნისთვის მრავალი დაბრკოლების გადალახვა უწევს, როგორც ზღაპრებში ცხრათავიან დევებთან გამკლავება, – მან ჯერ უნდა მოკლას მისი მსხვერპლი ქალის ენიგმა, გამოიმუშაოს განწყობის კონტროლი და იმღეროს როცა არ ემღერება, დასძლიოს საკუთარ ორეულს, რომ მიხვდეს მარტოა და მეუღლესთან ცხოვრება სჭირდება, ქალაქში ყველაზე მიტოვებულ ქალთან.

ეს მიტოვებული ქალი ნორა ჯონსია, ყოფილი დიასახლისი ამჟამინდელი მიტოვების პრევენციის სამსახურის სტაფი. ქალი, რომელიც მსხვერპლის როლმა კარიერულ საფეხურზე აიყვანა და საჯარო სივრცეებში გამოსვლის სქილზი მისცა. მისი სამსახურეობრივი მისია გაუჩინარებულ ადამიანებში კანონზომიერების პოვნაა – ოფიციალურად რეგისტრირებულ მიტოვებულებთან დადის და მატერიალური კომპენსაციის სანაცვლოდ მიტოვებულ ოჯახებს კითხვარებს ავსებინებს. სწორედ ნორას წიგნიდან ვიგებთ, რომ გამქრალი ადამიანები პარალელურ სამყაროში ცხოვრობენ, რომელთათვის გამქრალები ჩვენ ვართ, ხოლო ისინი მიტოვების მსხვერპლები არიან, მათ ხომ დედამიწის მოსახლეობის 96% დაკარგეს. Leftovers-ის ფინალის ერთი თეორიის მიხედვით, ნორას წიგნის ფინალი რეალურ ფაქტს კი არ წარმოადგენს, არამედ ოცნებას, რომ მისი გამქრალი ოჯახი უმისოდ ბედნიერია და აწი თვითონაც შეეძლება ახალი ოჯახის შექმნა თუნდაც სიბერეში, თუნდაც ქორწილებში მტრედების გამშვებად მოუწიოს მუშაობა, თუნდაც ღვიძლი ძმის სიკვდილის მერე.

ნორას ძმას მეთ ჯეიმსონი ჰქვია. ალბათ იმიტომ, რომ კონსერვატული ეკლესიის მღვდელია, იგი ერთადერთია, რომელიც გაუჩინარებული ადამიანების კულტს არ ქმნის და მორალურ-მატერიალურ წინაღობებს განიცდის იმ სტატიების გამო, რასაც ეკლესიებში არიგებს. სტატიებში წერია, რომ არ შეიძლება გაუჩინარებული ადამიანის კულტი ააგო, მხოლოდ იმიტომ რომ გენატრება. მეთი ტაბლოიდის ედიტორიბით ცდილობს მრევლს შეახსენოს, კულტად ქცეული გამქრალების მანკიერებები. თვლის, რომ ქრისტეს ტყუპისცალი ჰყავდა, ამიტომ როცა სიკვდილით დასაჯეს, მესამე დღეს ქრისტედ თავს ცოცხლად დარჩენილი ძმა ასაღებდა. ცოლად ჰყავს უშვილო და პარალიზებული მეუღლე, რომელიც სასწაულებრივად დაფეხმძიმდა, რამაც მასში ღმერთობის ამბიცია გამოიწვია. ჩემი აზრით, გემზე ნანახი ღმერთკაცა სწორედ მის ფარულ ორეულს განასახიერებდა. თავიდან მისი იდეები იმდენად კონსერვატული იყო მიტოვებულთა ქალაქებში, რომ ახალმა სექტამ ადვილად ჩაანაცვლა. მომავალში კი დაიჯერა ტყუილების, როგორც მომავალში პოტენციურად არსებული სიმართლის და ახალი მესიის, რომელიც დედამიწას ახალი მიტოვებებისგან იხსნის და ეს მესია კევინ გარვია.

მეთის შეხედულებებს წარსულზე ორიენტირებული სექტა უწევს ანტონიმობას, თეთრებში ჩაცმული სიგარეტიანი ტიპები დუმილის აღთქმით. მათ მემარცხენე ფრთას ლივ ტაილერის პერსონაჟი ასახიერებს. ვხედავთ სიბერისგან როგორ დაეჭიმა მსახიობს სახე, ერთ დროს ელფური გარეგნობის მქონეს. ქალაქებში არსებობენ მედიატორები, რომლებიც ფულს მიტოვებულებისგან შოულობენ, ცრუდ მიცემული იმედების სანაცვლოდ. ლაურა გარვის მორალი: წინასწარმეტყველებთან მისვლამდე სოციალური ქსელი წაშალე. და სხვა და სხვა დატვირთული პერსონაჟები სივრცეში. Leftovers-ს სამი სეზონი მოვლენების ეპიცენტრის სამ ქალაქშია გადაჭიმული. ნეიტრალური ნიუ ჯერსი, საიდანაც თვალს გაქრობას ვადევნებთ; ქალაქი, სახელად “სასწაული”, სადაც არავინ გამქრალა; და მელბურნი, სადაც პროცენტულობით ყველაზე მეტი მიტოვებული აღინიშნება და ერთგვარი ზღურბლია გამქრალების სამყაროში გადასასვლელად. სერიალი ამავე სახელწოდების წიგნის მიხედვით ყოფილა შექმნილი.

დაემთხვა, რომ Leftovers-ის ყურებისას break up ქოუჩის საავტორო წიგნს ვკითხულობდი სახელად – The Ex Factory (c) ბრედ ბროუნინგი. ავტორი ყოფილ შეყვარებულებს წვრთნის მეორე შანსის მიღებისთვის დროში გაწელილი სტრატეგიით, სადაც პირველი რჩევაა ერთ თვიანი გაქრობის დაცვა. ავტორის აზრით, ყოფილთან შერიგებისთვის მნიშვნელოვანი ნაბიჯია სხვა ადამიანებთან პაემნებზე წასვლა, ვარჯიში, ახალი ჰობი. სტატისტიკის თანახმად, 3 კვირა საკმარისია უარყოფითი ემოციები გაიფილტროს მოგონებებიდან და ძველი ურთიერთობიდან სასიამოვნო მომენტების გახსენება დაიწყოს. ამიტომ მხოლოდ ერთ თვიანი პაუზის პოსტ ფაქტუმ შეიძლება პირველი შეტყობინებით რეაგირება, მენტალური დაინტერესების მიზეზით, წიპა “ახალი ამბავი გაიგე? შენი საყვარელი ჯგუფი ჩამოდის ქალაქში”, ან ფიზიკური აღგზნების გამოსაწვევად ტანსაცმელზე გაკეთებული აქცენტი “დღეს ის კაბა ჩავიცვი, ჩემთვის რომ მოიპარე. იმედია, კარგად ხარ”. პასუხზე ერთი საათის მერე პასუხი. სატელეფონო საუბრისას ხმა რომ მკვეთრი და ხმამაღალი უნდა გქონდეს. იგნორის შემთხვევაში წყენის ჩაყლაპვა და ახალი სტრატეგიის მოძიება ათ დღიანი იზოლაციის მერე. წიპა, “გამარჯობა, შვებულების გატარებას ესპანეთში ვგეგმავ. ვიცი, რომ იქ შენი საყვარელი ადგილებია. მირჩევ რამეს?” შეხვედრისას ძალიან ბევრი მიმიკური შეხება, მაგრამ ურთიერთობისთვის მზადყოფნამდე სექსზე უარი.

ასევეა Leftovers-იც, ახალი მიტოვებისთვის შემზადებაა წარსულის მტკივნეული გამოცდილების გამო, თან მეორე შანსისთვის ახალი სტრატეგიის დაგეგმვაა ძალიან შორ მანძილზე და როცა საუკუნის მესამედის მერე ყოფილი მეუღლეები ერთმანეთს სიბერეში ხვდებიან, თავს უცნობებად იკატუნებენ. ამიტომ როცა მეგობარმა მითხრა, სერიალი იმიტომ არ მოგეწონა, მიტოვებული რომ არ ყოფილხარო. ვუპასუხე, რომ პირიქით, დანაკლისში ცხოვრების გამო.

რისი ეშინია სამეცნიერო ფანტასტიკას?!

ლევან ბერძენიშვილის საჯარო ლექცია გამახსენდა, სადაც ახსენა სტუდენტების ნეგატიური დამოკიდებულება მისდამი: წიგნის შინაარს გვიყვება და კითხვა აღარ გვაინტერესებსო. რაზეც ამგვარი პასუხი გაუცია: აწი რა ტრაგედიასაც გავივლით, წიგნის ბოლოს ყველა მოკვდებაო.
მე რომ ძალიან ბევრ სამეცნიერო ფანტასტიკას ვკითხულობ, ამას მაშინ მივხვდი, როცა საახალწლოდ ნასამ მომავალი წლის გეგმები გაასაჯაროვა, – უიმედოდ მეგონა, რომ ჩამოთვლილიდან ბევრი არსებობდა.
შეიძლება მკითხველი პირობითად ორად გაიყოს: ვისაც რომანთან უცაბედობით გამოწვეული ემოციები აკავშირებს, და ვინც სიამოვნებას კითხვის პროცესისგან იღებს, მიუხედავად იმისა, რომ ფაბულა იცის.
ჩემი აზრით, სწორედ ამ ზღვარით განსხვავდება პროფესიონალი მკითხველი მოყვარულისგან, როცა შეუძლია არა თუ “დასპოილერებული” რომანით ისიამოვნოს, არამედ, შეეძლოს ერთიდაიმავე რომანის რამდენჯერმე გადაკითხვა. მეტიც, ცნობისმოყვარეობა მკითხველისთვის ხელის შემშლელიც კია.
რაც შეეხება სამეცნიერო ფანტასტიკას, იგი თავისი არსით სპოილერულია რეალური ცხოვრების მიმართ, ვინაიდან ავტორი მომავალი სამყაროს საკუთარ ვერსიას გვთავაზობს, მეუბნება რა შეიძლება მომივიდეს მე (ჩემს შვილებს, შვილიშვილებს ა.შ). მცდარი დიაგნოზის შემთხვევაში იმ მდარე ხარისხის ფანტასტიკას მიაკუთვნებენ, რასაც ვიცნობთ ფილმიდან “2012”.
თუ რეალური აღმოჩნდება მოცემული ვერსია, ერთის მხრივ, მწერლის უპირატესობაზე მეტყველებს, რადგან დაფასებულია მისი წინასწარ აღქმის უნარი, მაგრამ, მეორეს მხრივ, რომანი ძველმოდურად იქცევა, რადგან ამოიწურა სპოილერული ვალი. ამიტომ სამეცნიერო ფანტასტიკა განწირულია დაბერებისთვის.
ამ შემთხვევაში მკითხველები პატივს დაწერის თარიღს სცემენ. მაგალითად, წუხელ დავასრულე არტურ კლარკის “2001: კოსმოსური ოდისეას” კითხვა, რომელიც პირველად 1968 წელს გამოიცა. რომანმა მაოცნება კოსმოსზე, მაგრამ დაწერის თარიღის უცოდინლად, არ გაგვაკვირვებდა მასში მობილური ტელეფონების, ტაბლეტების არსებობა.
სხვა იდენტობასთან ერთად შეგვიძლია წიგნთა თანასწორობაც მოვითხოვოთ. ანუ არ მივაქციოთ ყურადღება დაწერის თარიღს, ადგილს, მწერლის ბიოგრაფიას. მაგალითად, იმას, რომ ომში არტურ კლარკი ნავიგაციის პირველ რადარებს ამზადებდა და მხოლოდ რომანი შევუფასოთ. ისმევა კითხვა: რამდენად გადარჩებოდნენ კლასიკური რომანები დახურვას?!
კლარკის “ოდისეა” ის რომანია (თუ ოპერა, როგორც კუბრიკმა გვიჩვენა), რაც ორივე ტიპაჟის ადამიანს მოეწონება: ვისაც სპოილერი აინტერესებს ხელოვნებაში და ვისთვისაც მისი მნიშვნელობა მიზერულია, მნიშვნელობა დაწერის თარიღის ცოდნის გარეშეც აქვს.

რატომ ვკითხულობთ წინასწარმეტყველურ რომანებს? ავრორას მაგალითი

გუდრდსში ერთი კალუსტროფობიული ავტორი გავიცანი ჯ.ს. ჯენსენი, რომელმაც “ავრორას აღზევების” (“aurora rising”) ტრილოგიის მეორე წიგნი “თავბრუსხვევა” (“vertigo”) რამდენიმე კვირაა რაც გამოსცა ასევე პატარა სივრცის მოშიშარი მკითხველებისთვის, ხოლო პირველი ნაწილი “starshine” სადღაც ნახევარი წელია არსებობს.
თუ პეიზაჟის თემა რომანში შევიწროვდა, კოსმოსის აღწერა ჯერაც აქტუალურია. მითუმეტეს ჩემთვის, რადგან ვარსკვლავების დათვლა მესიამოვნება. ტრილოგია წარმოადგენს სამეცნიერო ფანტასტიკის წინასწარმეტყველურ ჟანრს და რძიანი გზის კოლონიზაციას, როგორც მე ვიტყოდი, კაკაოდ ქცევის ვარიანტია. ავტორი ჯერ გვთავაზობს რუკას და მთელი რომანების მანძილზე ნახაზებზე ცვლილებების შეტანას წარმოადგენს. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნები მომეწონა, ვისურვებდი მეტი ფუტურისტული ფრაზის, თუნდაც პროფესიული სლენგის წაკითხვას. ასეთი სნობი ვარ.  ხოლო მიზეზი, რატომაც წიგნებმა ჩამითრიეს, გახლდათ მუდმივი შიშის ქვეშ ყოფნა, რომ ისედაც ომიანობის დროს იცი, რომ შენ თვალწინ გადაიჩეხებიან შავ ხვრელში უცხოპლანეტელები და ადამიანები, რა მოხდება თუ დედამიწის, მთვარისა და მარსის მასა გაერთიანდება, თან როგორ დასრულდება საიდუმლო პორტალის ძიება – ანუ შინაარსი. შინაარსი კი ნოვატორული იმდენად არ არის, რამდენადაც დაფუძნებულია სხვადასხვა ვიდეო თამაშებზე. მაგრამ ძალიან ბევრი ინფორმაციაა შეკრებილი, რაც უკვე შემეცნებითია.

წიგნის ზოგადი შინაარსი:
2300-იან წლებამდე დედამიწა გავიდა კოსმოსში და საკუთარი ალიანსი (Earth Allience) შექმნა სენექანის ფედერაციისა (Senecan federation) და დამოუკიდებლებს (independents) შორის. მთავარ როლშია ა) ხომალდის მძღოლი და კოსმოსის მზვერავი ალექს სოლოვი, რომელიც წარმოადგენს დედამიწას, არის მებრძოლი ოჯახიდან;  ბ) სენექანის რესპუბლიკის საგანგებო ოპერაციების ინფორმატორი აგენტი ქალებ მარანო. ისინი ბრალდებულნი არიან ტერორისტული აქტისთვის და ქვაკუთხედად ნებულას პორტალის გახსნას ისახავენ, რომელიც თავის თავში კაცობრიობის წარსულსა და მომავალს მოიცავს.
ამაზე გამახსენდა, რომ ავტორის ბლოგინგიდან, სადაც რომანებს პოსტებს მოაყოლებს, გამოაქვეყნა სტატია თუ რა ისწავლა ტრილოგიის წერისგან. ამ და საკუთარი მკითხველობითი ლეველიდან გიზიარებთ:
1. თუნდაც მთელი დღე გუგლის ყოველი ნახვრეტის ხმარებაში გაატარო, ეფბიაის კარებზე არ მოგაყენებს (და ალბათ არც ნასას), რათა ლაზერული იარაღების გამოცდაზე მოგიყვნენ ან ჰაკერულ უნი ვირუსებზე. აქ ავტორს იმედი აქვს, რომ ეფბიაი მის კართან მართლაც არ მივა ამდენი ასაფეთქებლის დაგუგვლის გამო.
2. მკითხველთა ნაწილს არ მოეწონა ფინალი ე.წ. მაგნიტური სტილით. არა და ეს ხერხი სერიული წიგნების შემთხვევაში მომდევნო ნაწილის გაყიდვაში უკეთ ეხმარება, ხოლო ავტორს უყვარს მაგნიტური სტილით დამწყვდეული ტიპები და მადლობას უხდის მათ.
3. ჩემთვის სამწუხაროდ, ვისაც დიალოგებიც კი სამეცნიერო ლიტერატურაში ნერვებს უშლის, პეიზაჟებად ჩართული ურთიერთობების გარჩევები მაღიზიანებს და “ლოუ ტექის” კატეგორიაში გამყავს, და ამის თვალსაჩინო მაგალითი ჩემთვის ლათინური საი ფაი სერიალი “კიდობანი” იყო (პირველ სეზონში თუ კიდობანი ოკეანედ ქცეულ დედამიწაზე თევზების სხვადასხვა სახეობას გვაცნობდნენ, მეორე სეზონში “დედაჩემს რატომ უღალატე” გარჩევები დაიწყო), – ავტორი სწავლობს, რომ რამდენი კიბერნეტიკული პოზიციაც არ უნდა აღწეროს, პერსონაჟს დიდი მნიშვნელობა აქვს და ნეტა არ ესწავლა. იმდენი გამოუსადეგარი პერსონაჟი გვხვდება თუ “იარაღი”, რომლებსაც “არ გაუსვრიათ” ან მესამე ნაწილისთვის ინახავენ თავებს.
4. აღარაა საჭირო ტრადიციული გამომცემლობა პოპულარობისთვის, ყოველთვის გამოჩნდებიან სამეცნიერო ფანტასტიკის ნერდები დასავლეთ ნებრასკაზეც კი, აქვე არსებობს იმედი, რომ “სტარშაინმა” ადამიანი ლოთობისგან იხსნას.

მართლაც, რომელი ოცდამეერთელი არ ისურვებდა სასიყვარულო თავგადასავალს გალაქტიკურ წვიმებში, ბოლო-ბოლო მთვარის შუქი ხომ შეყვარებულთა ფეტიშია, მაგრამ შთაბეჭდილება მექმნება, რომ მწერლისთვის ურთიერთობებზე წერა გაცილებით ადვილად გამოსდის და პროფესიული სლენგის უქონლობის ორმოს ამოავსებს.
მიუხედავად ამისა, გუდრიდსში რომანებს მაღალი შეფასება მივეცი, რამდენიმე მიზეზის გამო:
1. სუბიექტური მიზეზია. ვიცი, რომ დიდი ხანია კოსმოსური ფანტაზიით არ მიცხოვრია და უფრო დიდი ხანია ასეთი აღფრთოვანებით წიგნი არ წამიკითხავს. თუმცა გუდრიდსში მონიშნული ასტრონომ-ასტროლოგიის დოკუმენტური წიგნებით ვასკვნი, რომ, მართლაც, კოსმოსი ჩემი ფეტიშია.
2. როგორც ავტორის ქმარი აკომენტარებს,”ომი და მშვიდობაზე” ადვილად მაინც იკითხება ეს წინასწარმეტყველური ჟანრიო.
3. ეს ქალი მართლა ბევრს შრომობდა, თუნდაც საკუთარი სახელების შერჩევაში. შრომის დაფასებასთან ერთად ამან თამაშის აზარტი გამიჩინა და კითხვის კვალდაკვალ ვგუგლავდი ამ კერძო სახელებს – იქნება სიმბოლოების ახსნისგან სპოილერი მიმეღო. ასევე დამიგროვდა ვერსიები ტრილოგიის მესამე ნაწილთან დაკავშირებით.
4. გადმოსცა ის, რისი თქმაც უნდოდა, რა ფაქტორიც, ყველაზე მნიშვნელოვანია მწერლისთვის.
ერთხელ ერთმა ნაცნობმა დაასკვნა, რომ ფანტასტიკურ ნოველებს, მხოლოდ უპრობლემო ადამიანები კითხულობენ და ჩემი ჩართულობაც პირადული ცხოვრების არ ქონის გამო მოხდა. მაგრამ თუ უფრო ღრმად დავფიქრდებით, რატომ აინტერესებთ ადამიანებს წინასწარმეტყველება და ამისთვის თუნდაც ყავაში იხედებიან? ან რა სარგებლობა მოაქვთ ადამიანებს, რომლებიც მომავლის დაგეგმარებაზე წერენ? ჯ.ს. ჯენსენი ასეთ პასუხს იძლევა: we need someone to dream.
ნუთუ მხოლოდ ამიტომ? რაც შეიძლება მეტი რეალობა უნდა შეიქმნას, რაც მომავლის მომზადებაში, დაგეგმარებაში დაგვეხმარება. როგორც, თუნდაც, თითქოს არაფრის მომცემი, მკითხაობებიდან მოვლენების შესაძლო განვითარების წარმოდგენებთან გვაქვს საქმე, შანსი, რომ  სხვადასხვა ვარიანტზე ვიფიქროთ. თუ ისტორია, ცნობილი გამოთქმის მიხედვით, არის “რა მოხდა”, ხოლო ხელოვნება “რა შეიძლება მომხდარიყო”, ფანტასტიკური ხელოვნება წარმოადგენს თუ “რა შეიძლება რომ მოხდეს”. და ჩვენ მართლაც გვჭირდება ამბიცია, რომ ვიოცნებოთ. უნდა ვკითხულობდეთ, რომ მოხდეს.

ტიკინა პატარა ბიჭი

მინდა გიამბოთ ცისფერ თმიანი გოგოს ამბავი, სიმართლეს ილუზიისგან რომ ანსხვავებდა და პინოქიოს ცხვირი ეზრდებოდა. ფსიქოდელიურ ტყეში ცხოვრობდა მატყუარა ბიჭის ლოდინით და ზრუნვით ფერია. ლეგენდის თანახმად, სევდისგან დაიცალა და მოკვდა, მოკვდა, ოღონდ როგორც მისი მფარველი და გაჩნდა ქალი, დედა. ხის კაცის ადამიანად ქცევის პირობით. მერე დაიწერება მეცნიერული ფიქციები რობოტის ჰუმანურობაზე, ცისფერთმიანმა იაპონელმა ოცნება რომ მისცა, ფენტეზები, ხეთა სულიერებაზე, ტყის ალქაჯის შვილობილებზე, მაგრამ ორასი წლის წინ პაპა კარლომ წარმოიდგინა ცისფერთმიანი ქალის ხის ტიკინა პატარა ბიჭი.

დილაობით ჩემს ქუჩაზე დაცვარული ფოთლები ყრია, ოღონდ ფანჯრიდან ფოთლებს ვერ ამჩნევ და გგონია, რომ სერ ასფალტზე ფოთლის ფორმები თეთრად ხატია. იისფერია სახურავებზე თოვლი, როცა მზე ხვდება, თავზე ამინდი მემჩნევა, – ცისა ფერს, თმისა ფერს. დილაობით უნებურად დამჩემდა პარკებში ხეტიალი და უცნობებთან მოხუცი ქალივით საუბრები, სახლში შვილიშვილებს პენსიის კვირას კალთაში დამალული მამალოებისთვის რომ უყვართ და მტრედების დაპურება. ერთხელაც ერთი ბიჭი ცისფერ თმაზე მიყურებს და ცრემლებით მეკითხება: – ცხვირი მართლა გამეზრდება? – ვიღიმი.

მკრთალი ლურჯი წერტილი

ღრმა კოსმოსიდან ათინათის მტვერში დაკიდული მკრთალი ლურჯი წერტილი მოჩანს. ეს აქ არის. სახლია. ჩვენ ვართ. ერთადერთი სახლი, რაც ვიცით,  – ალბათ გეცნობათ კარლ საგანის მოხსენება “მთელი კაცობრიობის ისტორია ამ პაწაწინა პიქსელში ჩაეტია” კორნელის უნივერსიტეტში. შემდგომში მოხსენებითი წიგნიც უძღვნა 1990 წლის “ვოიაჟერ1”-ის (Voyager 1)  მიერ 3.7  ბილიონი მილით (6 ბილიონი კმ-ით) დაცილებულ დედამიწას მკრთალი ლურჯი წერტილი: მომავალი კაცობრიობის სურათები კოსმოსში (Pale Blue Dot: A Vision of the Human Future in Space ). იმის შემდეგ დედამიწის ბევრი ფოტო გვექნება, მაგალითად: დედამიწა სატურნის ბეჭედში (2006), რომელსაც  პნევმონიის გამო თავად ვერ მოესწრება, მაგრამ თაყვანისმცემლებმა წერილების ბლოგი შეუქმნეს, საუბრობენ მისი ფანტაზიები ფაქტები თუ როგორ ხდება ან მისი ნაშრომების კითხვისას იმპრესიებს გამოთქვამენ.

უმეტესობას, კარლ საგანი მხ. ფილმიდან “კონტაქტი” (contact) ეცნობა, რომელსაც ასევე ვერ მოესწრო. ფილმში ჰოკინგისა და არტურ კლარკის თანამედროვე ფუტურისტი, ასტრონომი და კოსმოლოგი სცენარის ავტორი იყო: შინაარსი ეხებოდა კოსმოსის კვლევის ფონზე ათეისტი და მორწმუნე ადამიანების კვეთას. ნასამ ორი წლის წინ გამოაქვეყნა იმ ფილმების სია მომავალს ყველაზე რეალისტურად რომ გადმოსცემს და “კონტაქტი” მეორე ადგილზე გაიყვანა “გატაკას” შემდეგ. ყველაზე ცუდად გადმოცემულ რეალობაში მაშინ ფილმმა “2012”- იმ გაიმარჯვა. ერთგან კარლ საგანი წერდა: კოსმოსმა ადამიანი თავისი მსგავსი შექმნა, რადგან თავი შეეცნოო.

პირადად მე, როცა პაწაწინა დედამიწას ვუყურებ, ბიძგს მაძლევს, იქნებ ყოფითი პრობლემების არე შევამცირო, იქვე კი ასტროლოგიაში გამოთქმული აზრი მახსენდება, რომ პლანეტების ზოდიაქალურ სახლებში განხილვისას, დედამიწა მუდამ განზეა. კულისებში თითქოს დედამიწას ვენერას ნაცვლად კუროს ზოდიაქოს პატრონად განიხილავენ, ამ დროს შედარებით ეგზალტირებული მაგნიტური ველის თუ სხვა მიზეზების და გამო. ჩემთვის კი დედამიწა იმ ადამიანურობის და ინდივიდუალობის მომცემია, იმ ფონზეც რომ სხვათა მაგნიტური ველები ჩარჩოში სვამენ. რაც არ უნდა იყოს დედამიწა მზესა და მთვარესთან ერთად ის პლანეტაა, რომელის გავლენაც ადამიანიაზე ასტროლოგიაში არამორწმუნე ადამიანსაც სჯერა.

წინა კვირას მეგობარს ქორწილის გადაღებაში დავეხმარე, ჯვრისწერა არ იყო, პროტესტანტი კაცისა და ათეისტი ქალის მხოლოდ ხელის მოწერა, შემდეგ სტუდიაში გადავინაცვლეთ, სუფრის გარეშე. ქორწილის მუსიკოსების არ იყოს, ქორწილის ფოტოგრაფია ნაკლებად ელიტარული ხელობაა, მაგრამ საათნახევარში 150 ლარი მინდა. განცხადება: შვებულება ავიღე, ფული უნდა შევაგროვო, ათასი ლარიდან იწყება, ექსტრა ზუმის ობიექტივი უნდა ვიყიდო კოსმოსისთვის. ჯანმრთელობის გამო მე არავინ წამიყვანს ბილიონი კილომეტრებით შორს, ჩავიდე აბასთუმაში და ვიღო და ვიღო სახლიდან.

ყვავილები ჩარლი გორდონისთვის

ჩარლი გორდონი ბავშვობაში დედამ მიატოვა, მისი აიქიუ 68-ას უდრის, – ამინომჟავის ცვლის მემკვიდრეობითი დარღვევა აქვს, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გონებრივად შეზღუდული პირია, მაგრამ ბედნიერი. სპეციალურ სკოლაში დადის, სადაც “დედა ენის” მსგავს წიგნებს აკითხებენ და მისნაირებს წერას ასწავლიან. მედიცინის წყალობით სწრაფად სწავლას შეძლებს, მოძებნის დედას და ეტყვის: “დედა, გადაგიხდი, ოღონდ დამელაპარაკე! .. მე ნორმალური ვარ.” ბოლოს იგონებს, რომ დედამისს იმიტომ კი არ უყვარდა, რომ ავად იყო, არამედ სიყვარული არ შეეძლო. იმ ბოლოს, როცა ასკვნის, მის ტვინთან მედიცინის დაშვებულ შეცდომას: რაც სწრაფად ვითარდება, მალევე ქრება. რომანი წარმოადგენს ევოლუციის აღწერას უვიცობიდან სიბრძნემდე და იქიდან დეგრადირებას ორი ლაბორატორიული თაგვის ცხოვრების ჩვენებით. “მე აღარ ვარ შენი სამეცნიერო პროექტი”, – ცოდნას იმედგაცრუება მოაქვს ავტორიტეტების მიმართ.

თავიდან დენიელ ქიზიმ პატარა მოთხრობა დაწერა საცდელი ჩარლი გორდონის დღიურის სახით. მიდგება, როცა ავტორი ცდილობს წერის მანერითაც პერსონაჟში შესვლას, ან როცა ფოტოგრაფები სათამაშოებს ბავშვის პერსპექტივიდან, დაბლიდან მაღლა იღებენ, თუნდაც გურჯიევის მეთოდი, რომელიც თავიდან აქცენტით იწყებდა საუბარს და გამართულ მეტყველებაში გადადიოდა, ბულგაკოვმაც გიორგისთვის რომ მიაბაძინა ვოლანდს. და როცა ჩარლი დღიურის ბოლოს პირველ გრამატიკულ შეცდომას უშვებს, პატარა თხელი წიგნის სახეზე მიფარებით ვამბობ: – ოღონდ ახლა არ ვიტირო. ჯერ ბრედბერი და ბრაუნი მომათავებინე, ცრემლო.

მოგვიანებით იგივე სათაურით ცუდი ფილმიც გადაიღეს. არა, წიგნი ფილმს ყოველთვის აჯობებს, – არ ვამტკიცებ, კუბრიკი ჩემი პლატონური ქმარია და “დასაქოქი ფორთოხალი” – გამონაკლისი. ეს მაგალითისთვის. ცუდი იმიტომ, რომ ჩემი საყვარელი ფრაზა, ზუსტი ციტირება არ მომთხოვოთ და, არ მოხვდა, ჯერ კიდევ ავადმყოფს გამოცდაზე თაგვი რომ აჯობებს, დაუწერია: არ ვიცოდი თაგვები თუ ასეთი ჭკვიანები იყვნენ, ელჯერნონი თეთრია, შეიძლება თეთრი თაგვები არიან ჭკვიანები, – მაგრამ ფილმს რას ვერჩი, მაინც რომანის მიხედვით გადაიღეს, სადაც მოთხრობისგან განსხვავებით ჩარლის წარსული ცხოვრება ჩანს. ფილმის უფრო ძველი ვერსიაც არის, ოღონდ მე არ მინახავს, ასე ჰქვია: “ჩარლი”.

ელჯერნონი შეიძლება არც გამხსენებოდა, იაპონური ალბომისთვის რომ არ მომესმინა, იგივე სათაური აქვს და თემატიკა. დევიდ როჯერსიც დგამდა სცენაზე, სადაც განსაკუთრებით გამახვილებულია ყურადღება წიგნის დასასრულზე: ბოლოს ჩარლის გონება ისევ სუსტდება, სპეციალურ სკოლაში შედის, სადაც ისევ “დედა ენისნაირ” წიგნებს კითხულობს. ცოდნის ათვისება იქნებ მის სისტემატიურობაშია, რაც, როგორც თავად პაციენტმა დაასკვნა, თავისთავად გონებრივი აქტივობის დაჩქარებას გამორიცხავს.

ბევრი წიგნი უნდა ვიკითხო და ბევრი უნდა ვწერო, მერე რა, რომ ფენილკეტონური არ ვარ, მეც დამცინიან და ხშირად ვერ ვხვდები, ძალიან ჭკვიანი უნდა გავხდე.

ვერ ვხედავ მზეს

წუთისოფელს მობეზრებული ღია კოსმოსში რომ გახვალ, მთვარესავით ციცქნა დედამიწას დახედავ და ჟანგბადს შეიხსნი, – თვითმკვლელობის ახალი სახეობა ვნახე. ერთი როკ ბენდის ვიდეო იყო და დამამახსოვრდა.
“ანდაზა გვეუბნება, ვინც ფუძიამაზე ავა, ბრძენია, ხოლო ვინც იქ მეორედაც დაბრუნდება – სულელი. ის კი ამბობდა, რომ მეორედაც ავიდოდა და ამით ორმაგად დაბრძენდებოდა,” – “Discover science”-მა კანადური სერიალი დაასრულა “Race to Mars“, ერთ უქმე დღეს ყველა სერიას ერთად რომ ვუყურეთ. სოფელში ჩემი მეზობელი გამახსენდა, წყლიან კოკას თავდაყირა ატრიალებდა და სწრაფი ბრუნვის გამო წყალი მიწაზე არ იღვრებოდა. ამ შედარებით ახსნეს ფილმშიც მარსზე წასული მფრინავი ხომალდის გრავიტაცია, რაკეტის სწრაფი ბრუნვის გამო ეკიპაჟის წევრებს არ უჯანჯღარიათ. მარსზე წყალი აღმოაჩინეს და ვირუსი შეიყარეს.
ჩემი პლანეტის ისტორია ასეთია: გალებს ერთი ტრადიცია ჰქონდათ, დედამიწის დღეს ეძახდნენ და ზაფხულს ესალმებოდნენ, რომ დემეტრამ შვილი დაიბრუნა სიძისგან. სიძე კი არც მეტი, არც ნაკლები, ჰადესი იყო. გალები დაანთებდნენ კოცონს, წრეზე შემოსხდებოდნენ და პლუტონის დაძლევას ზეიმობდნენ, – თბილ ტანსაცმელებს წვავდნენ. რიტუალურად ცეცხლის წინ შიშვლდებოდნენ და წვავდნენ.
ფანტაზიის ყურება მიყვარს: უჰაერო სივრცის ფეტიშიდან გამომდინარე მაღლა რომ აიხედავ და ცის ნაცვლად პარალელური პლანეტის მცენარეები ჩანს, ხის კენწეროდან მის მდელოს მიწვდები, მათი ბოსტანიდან სტაფილოს მოიპარავ და დიდედის მოზელილ ნამცხვარს შეურევ, სხვა გრავიტაციით დატვირთული ნამცხვარი კი ფრენას დაიწყებს. მაგალითისთვის, უბრალოდ, მიყვარს სტაფილოს ნამცხვარი. ალბათ იქ რომ მეცხოვრა, ცა მენდომებოდა.
ლევანი მეექვსე კლასელ ბიჭუნას ჰქვია, უცნაურ ვითარებაში რომ გავიცანი და უცხოპლანეტელების სჯერა. მშობლების გარეშე პატარა ქოხში იზრდება და ერთჯერად სუპებს წყლის გარეშე, მზესუმზირასავით აკნატუნებს, უქმეებზე პროდუქტებს მივუტან ხოლმე და ფილმებს ვუყურებთ. “გრავიტაციული კვირეული გვაქვს”, – ასე თქვა. ერთმანეთის ოჯახად ვიქეცით და იმდენად მივეჯაჭვეთ, გრავიტაციულ ფილმებს ვუყურებთ. ბევრ საგანს ვეჯაჭვები, სიგარეტის არ მოწევასაც იმდენად მივეჯაჭვე, არ ვეწევი. თავისუფლების სადღეგრძელოსაც არ ვსვამ, ვერ ვიტან. “ცუდად რომ არ ვიყოთ, ნეტა, რამე გვექნებოდა საერთო?” – ვეკითხები. “ჰო, კარგად ყოფნა”, – მპასუხობს. ჭკვიანი ბიჭი გაიზრდება.
ოქტომბრისთვის “გრავიტაციას” ველოდებით. ახალი ფილმია და ანონსი მოგვწონს. “არის აქ ვინმე?” – ხმა უხომალდოდ დარჩენილის ღია კოსმოსში. “მშვენიერია, არა?” “რა” “მზის ამოსვლა”.
ერთი კაცი იყო, კბილების მიხედვით ჩემი მერკურის ასპექტს რომ მიხვდა, სიარულის მიხედვით – სატურნის. ივნისია, წესით ძალიან ცხელა, მაგრამ კიდურებზე მაინც ვერ ვთბები. იოლი იქნება ბაბუაჩემ პლუტონს დავაბრალო, მინდვრად გავიჭრა, ზღვაზე, კოცონი დავანთო, თბილი ტანსაცმელი ჰადესს ჩავაბარო, გავშიშვლდე.

ის გახსოვს?

 შარშან ზაფხულში რესტორანში მუშაობა მომიწია. მაღალი, თეთრი ბიჭი შემოვიდა და მითხრა, ვეცნობოდი. გასაუბრების თემად არ მიმიღია და შესაძლო ვარიანტებზე ვისაუბრეთ.  თურმე ჩემი კლასელი იყო და ბავშვობიდან ვიცნობდი. ჯერ ათი წელიც არ გასულა სკოლის დამთავრებიდან.
ახლა კი ფილმს ვუყურე, როგორ გავხდეთ უკვდავები მეცნიერების წყალობით, სადაც ორგანოების პერმანენტულ გადანერგვასა და სისხლის გადახალისებაზეა საუბარი. ფილმი მთავრდება ათასი წლის კაცის ფრაზით იუბილეზე, შთამომავლები მარსიდან რომ ეწვევიან და სანთლებს აქრობენ: რა გემახსოვრება, რა გინდა გახსოვდეს ათასი წლის მერე?

კიბერნაბიჭვრები

ადრეც დავწერე, ბებერი გოგონას მსგავსად ცამდე კოშკში გამომწყვდეული რომაა და კენტავრს ელოდება, ფანჯარასთან ვიჯექი და მფრინავ თეფშზე ამხედრებულ უცხოპლანეტელს ვეძებდი. იქნება ჩემი სახლის სახურავზე ჩამოვარდნილიყო, მარტო მე რომ მცოდნოდა მისი არსებობა, უმზეო დღეები, როგორც კოსმიური სივრცის ანალოგია, ერთად გადაგვეტანა და თაფლობის თვე მის დედულეთში, ცხრა ხვრელის იქით, გაურკვევლობაში გაგვეტარებინა. მერე სიმსი ვითამაშე.

“დაბურულ მინაში თვალები არ ჩანს, ანუ არ ჩანს, რომ ადამიანი ჭკუიდან იშლება და შეიძლება საშიში გახდეს. ეს მეოცნებე ადამიანის სიმბოლოა, მზეს რომ უყურებს”, – ბრიუს სტერლინგი.

კიბერპანკში სიუჟეტი ხშირად მომავალში ვითარდება ან სხვა პლანეტაზე. ყოველ შემთხვევაში, ვირტუალური სივრცე ის დრო და ადგილია, სადაც მდიდარისა და ღარიბის გაშუალება ხდება, კომუნისტურადაა მოკლებული ამ მხრივ რადიკალიზმს. თუ კოსმოსური პანკი ნაწილის (ადამიანის) ურთიერთობაა მთლიანთან (ღმერთთან) და პირიქით, ბიო პანკი მანძილია “ჰომო საპიენსიდან” “ჰომო სილიკონამდე” და მის მერე, ხოლო ფენტეზისგან განსხვავებით კიბერპანკი უფრო პესიმისტურია, და თუ ანტიუტოპია ზეგინდელი დღის აღწერაა, კიბერპანკის არე ხვალინდელი დღეა.

უცხოპლანეტელთა როლი თანამედროვე კულტურაში მეთქი და უცხოპლანეტელებმა პირამიდები კი არა, ადამიანები ააშენესო. მეტიც, თუ მოდერნიზმმა ქრისტე პოლიტ. დევნილად აქცია, ვისი სასწაულებიც სიმბოლური ხასიათისაა და პოლიტ. მანიფესტებს წარმოადგენს, პოსტმოდერნმა პლანეტა იქსიდან ჩამოსულ განვითარებულ ზეკაცად მოგვივლინა. ესეც  პოლიტ. შეხედულების გამო, დედამიწამ გლობალურად რომ ვიგრძნოთ თავი. მერე ტიტანიკი შეეჯახა ამერიკის გზაზე აისბერგს, რითიც ეროვნება დასაკარგი თაობა სულ წყალში ჩაყარა და დაღუპა.

ერთი თეორიტიკოსის არ იყოს, სექსუალურად გათავისუფლებული ფროიდიზმის თაობა მეტი სექსუალურობისა და ნაკლები რეპროდუქციის იდეით, პოსტ პოსტმოდერნიზმში ნაკლები სექსით მეტი წარმოების კლონირებულ ოცნებად იქცა. პორნოინდუსტრიული, ხშირი სტრიპრიზული სექსის სიმულაციით შინაარსი დაკარგა და გაქრა.

შუა საუკუნეებში თუ სხეული ნეო არისტოტელური ჯანსაღი თუ ავადმყოფი სულის მეტაფორა იყო, მოდერნიზმმა სქესის მეტაფორად აღიქვა. აღქმის ლოგიკურმა განვითარებამ კი კულტურაში მეტასტაზებისა და მექანიზაციის, ამბივალენტური პროცესების გაერთიანებად წარმოადგინა. შედეგად მივიღეთ ჩაკეტილი სხეული, პიროვნებამ სხეული ღმერთად აიყვანა და გაასოციალურდა. როგორც მეტაფორები გაქრნენ სფეროებში, ტაბუს დაკარგვით სქესის შინაარსი გაქრა. ჯერ სოდომური სექსი დარჩა, მერე სიტუაციის ლოგიკური განვითარებით ისიც გამოვიდა ტაბუდან ანუ შინაარსი ამასაც მოაკლდა და დარჩა ტრანსსექსუალიზმი, როგორც სიღრმიური აზროვნების ახალი შინაარსი, სხეულის დაკარგვით იძენდე სხეულს. თავიდან ეს ბიო ფანტასტიკა იყო.

ერთი ავტორი გამოვიდა, ბავშვები ჯერ კომპიუტერს სწავლობენ და მერე თასმების შეკვრასო? კარგით რა, რა დროს სამ. ფანტაზიაა, როცა ნორმალურად, ერთ ქალაქზე თქვა, ტელეფონის ჯიხურებიც არ მუშაობენო. თუმცა პოსტთაობის ხიბლიც ამაშია, სამ. ფანტაზია იმდენად იყოს საინტერესო, რამდენადაც ხელოვნება აღარ ასახავდეს რეალობას, არამედ, რეალობა ხელოვნებას აქეთ ბაძავდეს. იმდენად საინტერესო, რამდენადაც სამ. ფანტაზიამ ბოჰემურობა გააქრო. მატრიცის ცალი აბის მიღებივით უკან აღარ გაბრუნებს, – “თუ სიზმარი რეალურია, მაშინ ის რეალობას ასახავს, მაგრამ თუ რეალობაა სიზმარი, ე.ი. მკვდარი ხარ”.

შეიძლება დასახელდეს რიცხვი რამდენს გვინდა მოვესწროთ, სანამ ცოცხლები ვართ, იქნება ეს ხელოვნური კუნთები, რომლებიც ტონა მანქანებს ცალი ხელით აგვაწევინებს, რენდგენის მასალით დამზადებული ლინზები, რომლებიც კედლის იქით და ერთმანეთში ჩაგვახედინებს თუ სოციალური ქსელი სადაც ომის წარმოებას შევძლებთ: უპილოტო ვერთმფრენების არ იყოს, “უპილოტო ჯარისკაც-რობოტები” ქუჩებში რომ ივლიან და ჯარში მხოლოდ კომპიუტერულ პროგრამებს ვისწავლით, როგორ ვმართოთ გვერდით ოთახსა თუ ქვეყანაში მცხოვრების მოსაკლავად რობოტი, რომელიც ასევე ზის და ღილაკებით გებრძვის. იდეების დასაცავად ბრძოლის გაჩენას იდეებით ბრძოლა მოჰყვა. ასეთი ფანტასტიკა კი ფაქტი მალე ხდება, ემოციად დროში ვერ ცოცხლობს.

თავიდან მერი შელი იყო, ბაირონთან და სხვებთან ნიძლავით სამ. ფანტაზია რომ შექმნა, 80-იან წლებში კი სიტყვა კიბერპანკი ბრუს ბეტკემ პირველად გამოიყენა. შექმნა პატარა მოთხრობა თინეიჯერ ჰაკერებზე, რომელთა ცხოვრება პარალელურ სამყაროში მიმდინარეობს და სამყაროთა შორის ზღუდე არაა. კიბერი იმიტომ, რომ პერსონაჟი ჰაკერი იყო და პანკი იმიტომ, რომ ვარცხნილობა  ჰქონდა აქოჩრილი. მანამდე “ახალ სამეცნიერო ფანტასტიკად” იწოდებოდა.

ბრიუსი ასევე აწარმოებდა ბლოგს, რომელიც ძირითადად, ინფორმატიკული ფრაზების გაშიფვრას ეხება. ტერმინი კიბერპანკიც აქედან აიტაცა გარდნერ დოზუამ ოღონდ გიბსონის მისამართით. სტერლინგმა ასე ახსნა: “რა ცდებსაც თაგვებზე ვატარებთ, ადამიანზეც შეგვიძლია ვცადოთ. საშინელებაა, მაგრამ – რეალობა. ესაა კიბერპანკი”. ამავე დოზუამ კიბერპანკი მაღალ და დაბალ ტექნოლოგიებად დაჰყო, მიმდინარეობს სიუჟეტი high teq-ით თუ low teq სამოყვარულო, სულიერი ფასეულებებით იწერება.

ასე 60-იან წლებში პირველი სენსორამა შეიქმნა, ადამიანი მექანიზმში მოხვედრისას ვირტუალურ რეალობაში გადადიოდა, სუნის აღქმა, ქარის შეხება, ვიბრაცია გხვდებოდა მისგან. კიბერპანკის პერსონაჟები მეოცნებე რეალისტები, დაცემული ფილოსოფოსები და ზედმეტი ხალხია, აუცილებლად გონიერი ანარქისტები, რომელმაც ავტონომიური სივრცე მოითხოვეს. ჰოდა, ამ კანონგარეშე მიზანთროპებმა შავი ტყავის ქურთუკი ჩაიცცვეს, სათვალე გაიკეთეს და ხედვა გააფართოვეს, რასაც სწრაფი კვების პროდუქტი და “ბანკა ასპირინი” მოყვა, – მაკდონალდსი და ტკივილგამაყუჩებლები კიბერპანკის აქსესუარია. ჰოდა, ზოგ კიბერ ნაბიჭვარს აპოკალიფსის იდეაც ხიბლავს, იაპონია უნდა განადგურებულიყო, ევოლუცია რომ ეჩვენაო. ნარკოტიკი აქ არაა ტაბუირებული, მაგრამ არც – რეკლამირებული, იგი დიდი ხანია რუტინად იქცა. ღმერთის შემოქმედება ნანოტექნოლოგიების შემოქმედებასთანაა შეერთებული. ჰოდა, იყო ერთი შიზოფრენიკი ნარკომანი ფილიპე დიკი, ავტოგრაფიული ნაწერებით რეალობებს ტეხავდაო, მისი პერსონაჟები კი საკუთარი და ერთმანეთის თავებით მანიპულირებით ხასიათდებიან.

“იაფფასიან სიმართლეს” (Cheap Truth)სცემდნენ, ასე ერქვა ჟურნალს, რომელსაც უფასოდ არიგებდნენ და არც საავტორო უფლებებს იცავდნენ მაინცდამაინც, პლაგიატით იყო სავსე: ჩემი შენი რამ გაყოო, – პირატულობით პიროვნულობის დაკარგვა უნდოდათ, ავტორობის იდეას ამსხვრევდნენ. სახელები შედარებით გვიან აღიდგინეს.

გიბსონმა მეტაფორით დაიწყო: ცა იმ გათიშულ ტელეარხს შეადარა, შრიალი რომ ისმის და მკითხველის შიგ გადაცხოვრებას შეეცადა. თუ მოდერნიზმმა ტელეპათიური კავშირი დაამყარა ადამიანებში, პოსტმოდერნიზმმა – ადამიანსა და კომპიუტერს შორის. ხოლო იდეა კომპიუტერით მოთამაშე ბავშვებისგან მოვიდა, თვალებზე ეკრანი რომ არეკლოდათ და გიბსონმა კომპიუტერში წერა არ იცოდა და 20-იანი წლების საბეჭდ მანქანას მიუჯდა. იხსენებდა, რომ 60-იანები მერე არ სმენია ასეთი ენთუზიაზმით რომ ვინმეს ელაპარაკა და ახლა კომპიუტერებზე საუბრობდნენო, – ნარკოტიკებზე საუბრები იგულისხმა.

ანუ “ნეირომანტი”, მესამე მსოფლიო ომის შემდგომი “კიბერსივრცე”, რომელიც მიწისქვეშა ქვეყანას ეძებს, თუნდაც ნაბიჭვრული “მონა ლიზა” დაწერა ადამიანმა, რომელსაც კომპიუტერული ვირუსების შესახებაც არ გაეგონა. რომ მცოდნოდა, ვერ დავწერდიო. იჯდა კაფეში თავისთვის პენტაგონის თანამშრომელ გოგონებთან ერთად, რომლებმაც ვირუსული პროგრამები ახსენეს და მაშინ იფიქრა, რომ ასეთი რამ არ გაეგონა, სამეცნიერო ფანტასტიკაშიც არ წაეკითხა. ჰოპ, მაშინ მე დავწერო.

შედარება გაჩნდა, თუ ჰიპები ინდურ მინდვრებში გაიჭრნენ და პანკები სარდაფებში დაიმალნენ, გიბსონმა კიბერპანკები უკეთეს ადგილას გადამალა, არაფერშიო. არარსებულში გაქცევით გამოსავალი იპოვნეს, თუ მთავრობა ხალხის ტექნოლოგიით ზომბირებას ცდილობს, საუკეთესო საშუალება გადარჩე თავისუფალი, ესაა ფლობდე ტექნიკას ანუ იმ იარაღს, რომლითაც გებრძვიან.

მერე კიბერპანკი გაძველმოდურდა, მოკვდაო, ზოგმა, პანკები არ მომკვდარან, ასე იმიტომ გვეგონა, რომ მკვდრებივით ყრიან ნეტშიო. სხვებმა, – ვირტუალურში აორთქლდნენო. იგი იმად იქცა, რის წინააღმდეგაც იბრძოდნენ. მოხდა მათი კომპიუტერთან განაყოფიერება და გაუჩნდათ შვილიკო პოსტკიბერპანკი, რომელიც მამებისგან იმით განსხვავდებიან, რომ კიბერნეტიკაში საფრთხის ნაცვლად შვებას ითხოვენ (ეტყობა ტექნიკის ცოდნა დედა ლეფტოპის მხრიდან გადმოჰყვათ) აი, მაგალითად, დღე რომ საშინელი დღის აღწერას ემსახურებოდეს და დღის ბოლოს კომპიუტერია შვება. ამასობაში რა სახის პანკი აღარ შეიქმნა: ნანოპანკი, შიფროპანკი. ტესლა პანკი თუ ატომპანკი, ბეტკე კიდევ Facepalm-ზე წერს, გამოდის მატრიცა.

მათი მანიფესტი კი დაახლოებით ასე გამოიყურება:

1. სხვები ვართ. ინფორმაციის ოკეანეში მოცურავე საცდელი ვირთხები. ისინი, რომლებიც პატარები რომ იყვნენ კლასის კუთხეში, ბოლო მერხებზე  ისხდნენ. ისინი, თინეიჯერები რომ გახდნენ და უცნაურებს ეძახდნენ. ისინი, სტუდენტობისას ჰორიზონტის სიღრმეების გამოსაკვლევად კომპიუტერულ სისტემებს რომ ჰაკავდნენ. სკვერში ხის ტოტებზე რომ წამოსკუპდებოდნენ მუხლებზე დადებული ლეფტოპით და ბოლო ვირტუალურ რეალობას რომ ქაჩავდნენ. ჩვენ ელექტროგაყვანილობებით მორთული გარაჟი გვქონდა, პრინტერებითა და მოდემებით სავსე, იქვეა დაუმონტაჟებელი რადიოც. სხვაა ჩვენი ხედვა, რადგან თქვენ რაც გარეთაა იმას ხედავთ, ჩვენ შეგვიძლია დავინახოთ და გამოვიკვლიოთ რაც შიგნითაა. აი, ვინ ვართ ჩვენ, რეალისტები მეოცნებეთა სათვალეებით. დიახ, ის უცნაური ბავშვები ვართ, მეზობლებიც კი რომ არ იცნობენ. ხალხი, რომლებმაც თავი ფიქრს მისცა, ინტერნეტში სულ რაღაცას ჩხრიკავს. ამიტომ არც გვჭირდება გარეთ გასვლა, დროდადრო თუ ერთეულ მეგობარს ვნახავთ ბარში ან კოლის საყიდლად ჩავალთ. წვეულებებზე წასასვლელად ჩვენ ბევრი მეგობარი არ გვყავს, მაგრამ ონლაინ კონტაქტები გვყავს, რომლებთანაც უფრო კარგად ვართ. ჩვენ არ გვაღელვებს რას საუბრობს ხალხი ჩვენზე. ბევრი ჩვენთაგანი დამალული ცხოვრობს, მხოლოდ რამდენიმე ჩვენთაგანთან შეგიძლიათ კონტაქტი. სხვებს პოპულარობა უნდათ, ყველა მათგანი უკვე ცნობილია ჩვენს გვირაბებში. ჩვენ კიბერპანკები ვართ. 

ჩვენზე ამბობენ: “უცნაურია”, “შეშლილია”, – მაგრამ ისინი, ინფორმაციისგან და თავისუფალი იდეებისგან შორს რომ ცხოვრობენ. საზოგადოება აზიანებს გონებას საერთო ფიქრითა და კლიშეებით. კიბერპანკები გარეგნობის მიღმა არიან. რომლებმაც ნაცნობობის გარეშე დაიწყეს და ახლა არტ-ტექნომანიაკები არიან, ელექტრომუსიკოსები. კიბერპანკი აღარაა ლიტ.ჟანრი, სუბკულტურაც კი არაა. ახალ კულტურასთანაა შერწყმული. ჩვენ უკვე ყველანი კიბერპანკები ვართ.

2. საზოგადოება, რომელშიც ვცხოვრობთ კონსერვებითაა გატენილი. მთავრობა, რომელიც რეფორმებს გვაწვდის მხოლოდ ნაბიჯია დიდ ნახტომამდე ჩვენ რომ შევასრულებთ. საზოგადოებას არ შეუძლია სიახლის მიღება, რადგან ახასიათებს მონატრება ძველის მიმართ. იმდენი შიში აქვთ რომ იარაღს იყენებენ. ქართულად რომ ვთქვათ, დღევანდელ კვერცხს ხვალინდელი ქათამი გერჩივნოსო. ჩვენი საზოგადოება ავად არის და განკურნება უნდა. განკურნება კი სისტემის შეცვლაა..

3. სისტემა დაძველდა, მთავრობას კი უნდა შევცვალოთ, ჩვენ ხომ ინფორმაციის ეკლიფსში ვცხოვრობთ. მაგრამ უნდათ რომ ბრმად დავუჯეროთ. ასე ტყუილი იქცევა სიმართლედ, სიმართლე კი – დანარჩენ სხვად. თავიდან ვიწყებთ თანამშრომლობას, მაგრამ არ შეგვიძლია ავიტანოთ დესინფორმაცია, განვითარებულ ქვეყნებშიც რომ ხდება. ნეტია, სადაც შეგვიძლია ინფორმაციის ულიმიტოდ გატანა. იქ მეფენი ვართ. სიტყვები იცვლება, მაგრამ წესები რჩება. ახალი წესები გვინდა. ააშენე წესები ხვალინდელი დღისთვის. 

4. სხვები თუ მიკრო-უნივერსზე ფიქრობენ, ჩვენი ხედვა გლობალურია. ჩვენ ვამბობთ, რომ ჭიქა არაა ნახევრად ცარიელი, ვაკუუმითაა სავსე. მალე ყველაფერი ნეტში გადაინაცვლებს მილიტარიზმიდან დაწყებული მოფსმამდე. ადამიანები 1-იანებისა და 0-იანების აბსურდში დაიკარგებიან. ის ვინც ინტერნეტს აკონტროლებს, ინფრომაციასაც აკონტროლებს. ნეტი აკონტროლებს თავს. ცუდი ადამიანისგან მოდის და კარგი – ტექნიკისგან. თუ არ გააკონტროლე ინფორმაცია, ის გაგაკონტროლებს შენ.

ბიო-პანკი

ცხოვრება ნულოვანი მოსახლეობით

სუნს ვერ ვგრძნობო, – ჯერ ერთი პაციენტი გამოჩნდა აკვიატებული იდეეით. საგანგებო არ იქნებოდა, მაგრამ მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში ანალოგიური შემთხვევებიც დაფიქსირდა. ვირუსს დააბრალეს, მაგრამ დარწმუნებით არ იცოდნენ როგორ ვრცელდებოდა. სცენარში აღქმის შეწყვეტა ყნოსვით დაიწყო, უფრო სწორედ, ჯერ განვლილ ცხოვრებაში ნაყნოსი მასალა ერთბაშად იგრძნეს, მათი ერთიანობით კი მომავლის ფობიები დაეწყო ქალაქს. შემდეგ ყნოსვა შეწყდა, როგორც განგაშის პირველი ნიშანი. შინაარსი საავადმყოფოსა და რესტორნის ირგვლივ მიმდინარეობდა. ხალხმა პირში ყველაფერი ჩაიტია და გემოვნებაც შეწყდა. ექიმები პანიკას არ ტეხდნენ, ცდილობდნენ კორექტულობა შეენარჩუნებინათ, მზარეულები კი მაინც ამზადებდნენ კერძებს იმ კლიენტთათვის, რესტორნები თავშეყრის ადგილად რომ აქციეს, იკრიბებოდნენ და საუბრობდნენ. ერთხელ იჩხუბეს. ექიმები ყნოსვასა და გემოს ერთმანეთს უკავშირებდნენ, თავს იმშვიდებდნენ, მეტ ორგანოს აპოკალიფსი აღარ შეეხებაო, მაგრამ უყვიროდნენ ერთმანეთს და სმენა დაკარგეს, პირდაპირი გაგებით მათ მოსმენა აღარ შეეძლოთ. სამაგიეროდ, ხედვა გაუმძაფრდათ, უყურებდნენ ერთმანეთს და თვალებში შესციცინებდნენ, მერე ხედვაც დაკარგეს. ეკრანი გაშავდა. გაშავდა, მაგრამ ვხვდებით, როგორ კონტაქტობენ ადამიანები, შეხებაში ატარებენ ცხოვრებას. ფილმი სრულდება. მაგრამ ლოგიკური დასასრულის საზარელი შეგრძნება დამრჩა, რომ ტკივილამდე შეეხებიან, იქამდე, სანამ უკანასკნელი ადამიანი მიკარების აღქმას დაკარგავს. ასე ადამიანები ვეღარ დაიბადებიან. ეს აპოკალიფსია.

სცენარი რეპროდუქციულად გამოუსადეგარი და მექალთანის სასიყვარულო კავშირის ირგვლივ მიმდინარეობდა, რომელიც სიყვარული არც ყოფილა, მე თუ მკითხავდით. არა და ზედმეტად რომანტიკულ ტალღაზე ჩანდა. უბრალოდ, სამყაროს დასასრულის შეგრძნება იმდენად გამძაფრდა, რომ მარტოობის გამო მათზე ძლიერ სამყაროში ადამიანებმა ერთმანეთი ხელოვნურად ირგძნეს, გაერთიანების შანსი აღიქვეს. ამით სცენარი რომანტიკულ იდეად შემოსაზღვრეს და გაერთიანების სხვა ხაზი მოსპეს. დედამიწის მოსპობის უამრავი იდეაა შემუშავებული, ჯერ კიდევ ქრისტეს თანამაცხოვრებლებს სწამდათ, რომ დესტრუქცია მათვე დაემუქრებოდათ, ციდან ჩამოფრენილი ანგელოზების სახით კოსმიური შეტაკებების, ეკოლოგიური თუ ომის მიზეზით, მაგრამ სამყაროს აღქმის დაკარგვა, ვფიქრობ, ყველა მიზეზს აერთიანებს. მეტიც, შეიძლება სწორედ აღქმის სურვილია ცხოვრების საფუძველი. ამ საკითხს კვანტური ფიზიკის კუთხით თუ მივუდგებით და შეხების არ არსებობაზე ვისაუბრებთ, თუ არც მატერია, როგორც ასეთი არ არსებობს და ის ენერგიის სახეობრივი გამოვლინება, მისი შეგრძნება  აღქმაზეა დამოკიდებული. აღქმაზე, რომელსაც თავისთავად მიმღეობა და პასიურობა ახასიათებს სიცარიელეში. სიცარიელეში იმიტომ, რომ არაფერი ეხება ერთმანეთს, ყველაფერი სიცარიელეა, ენერგიის ანუ ღმერთის სიმულაცია და მატერიას მას ანიჭებს გონება. თუ სამყარო ღვთისგან მისი პრაქტიკაში გამოცდის გამო შეიქმნა, რათა ღმერთს ენერგია მატერიად ეგრძნო, აღქმათა ლიკვიდაცია, თავისთავად მოიცავს დასასრულს. თუ საკითხს რელიგიური თვალსაზრისით მოვეკიდებით, ღმერთი/ები რომ მოკვდეს/ნენ, ეს კი დასაშვებია მისი/მათი ყოვლისშემძლეობის გამო, ალბათ შეუძლია(თ) თავის ლიკვიდაციაც, მთელი მისი სამყაროები განადგურდება. პირველ რიგში მისი აღქმა, რადგან რელიგიები იმაზე თანხმდებიან, რომ მატერიალური სამყარო შეცნობის, აღქმის გამო შეიქმნა.  მენდელბორტს აქვს სამყაროს გრაფიკული ანალიზი მოყვანილი, რომელიც იმ იდეას ემხრობა, რომ მატერია, როგორც ასეთი, არ არსებობს და ის ენერგიის გამოვლინებაა, აღქმის საშუალებით რომ სახეს ვაძლევთ. თეორიის მიხედვით სამყაროს გრაფიკული ანალიზი მოგვცა და მის შრეებს გაუსვა ხაზი. საბოლოო აპოკალიფსი ამ შრეთა გაქრობით თუა დასაწყისი.

ამ ბოლო დროს კი ძველად ნანახი სატელევიზიო შოუს ყურება განვაახლე, რომელსაც ”ცხოვრება ადამიანების შემდეგ” ჰქვია. ფილმი პოსტ-აპოკალიფსური სამეცნიერო ფიქციაა და ორიენტირებულია კაცობრიობის ამოწყვეტის შემდგომ მდგომარეობაზე. თითო სერიაში თითო საკითხია დასმული, მაგალითად, თუ ერთ სერიაში საუბარია შენობათა მდგომარეობაზე ადამიანთა შემდეგ, მეორეში საუბრობენ ცხოველების არსებობაზე უადამიანო სივრცეში. შექმნილია მოვლენათა განვითარების ვირტუალური დრო, რომელიც ასევე, სამეცნიერო ფიქციას წარმოადგენს. სამაგიეროდ, არ არის ნაჩვენები ადამიანთა განადგურების მიზეზები, არამედ – შედეგები. პროცესი ბოლო ადამიანის ამოწყვეტით იწყება და ამის გამო შეიძლება წინა ნახსენები ფილმის გაგრძელებად ჩავთვალოთ. მასში ნაჩვენებია ადამიანთა მხოლოდ გვამები და მათი გახრწნის შედეგები. იგი სტრუქტურულ-ბიოლოგიური ნგრევის მაგალითებს გვთავაზობს სპეც.ეფექტთა გამოყენებით და, როგორც მივხვდი, ძირითადად, ამერიკაზეა ლოკალიზებული, თუმცა მსოფლიოში მომცველია. ფილმისთვის მაბრუნებელი ფრაზაა: ”კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება დედამიწაზე ნულოვანი მოსახლეობით”. მოდი, ერთად ვადევნოთ თვალი:

1 საათის შემდეგ ჰიუსტონში (და სხვა ადგილებში) ნავთობის ტერმინალი ნადგურდება. ერთ ცისტერნაში მაინც გათავდება ნავთი, რის გამოც რეაქტორში წნევა მოიმატებს. მოხდება აფეთქება და განადგურდება მიმდებარე ტერიტორია. ხანძარი 1 თვის განმავლობაში იქნება.

 

1 დღის მერე ელექტრო სადგურების უმეტესობა მუშაობას შეწყვეტს და დენი ყველგან გაითიშება. ქარის გენარატორები აგრძელებენ მუშაობას, თუმცა დროთა განმავლობაში კომპიუტერული პროგრამები ბიძგის გაგზავნას წყვეტს და ქარის ტურბინი იმსხვრევა.
ჰუვერის კაშხალზე წყალი ახდენს ზემოქმედებას, ამის გამო მეთვალყურეობის გარეშე დიდხანს (თვეები, წელიწადიც) ძლებს. ასე რომ, ლას-ვეგასი ერთადერთი განათებული ადგილი იქნება და ეს კოსმოსიდანაც გამოჩნდება. მხოლოდ წყლით მოწოდებული ადგილები გადაურჩება დენის შეწყვეტას. მაგრამ დრო გავა და ბოძებიც ჩამოინგრევა.

 

2-3 დღეში ბევრი ქალაქის მეტრო სადგურები წყლით დაიფარება, რადგან მიწის ქვეშა წყლებს ვერავინ გააკონტროლებს.
ნავთობი უკონტროლოდ გაედინება მილებში და როცა ნაკადად მოაწვება, მილს გახეთქავს და ოკეანეს მოეფინება.
ფეთქვას დაიწყებს დენის გარეშე დარჩენილი ქარხანები.
მუზეუმებში ფიტულები ვენტილაციის სისტემის მოშლის გამო ჩამოიფშხვნება.
ალბათ ლამაზი სანახავი იქნება, შაქრის ქარხნის შეფერხება: შაქარი პუდრად იქცევა და ცაში აიფანტება. იმ დღეს მიწა გატკბილდება.

 

1 კვირაში – 10 დღეში საკვები გაფუჭდება.
შინაური ცხოველები და ფრიველები ნარჩენების ჭამას იწყებენ, სვამენ მაცივრებიდან გამოჟონილ წყალს, მერე ორი ვარიანტი აქვთ: გარეთ გააღწიონ ან შიმშილით მოკვდნენ.
ბუკინგემის სასახლეში სამეფო ძაღლები უფრო დიდ ხანს დარჩებიან.
ზოოპარკებიდან ცხოველები ვერ აღწევენ.წყლის სისტემა მწყობრიდან გამოვა. მილები დალბება და წყალი გამოჟონავს. რაც გზების დაშლას გამოიწვევს.
და აი, ბიგ ბენის საათიც გაჩერდება. გაჩერების მერე საუკუნე გაძლებს.
ატომურ სადგურებში წყალი შევა და დაიწყება სისტემატიური აფეთქებები.

 

1-2 თვის მერე გაუხრწნელად შენახული გვამებიც იწყებენ გახრწნას.
მარადიულ ცეცხლში ნავთობი გათავდება და პირველივე წვიმა ჩააქრობს მარადიულ ცეცხლს.
კომპიუტერით მარად მოძრავი მანქანებიც შეწყვეტენ გაკვალულ გზაზე სიარულს.

 

6 თვეში თაგვები და ხვლიკები ხრწნად მასალას შეჭამენ და ქალაქიდან გავლენ, ქალაქში ბინას მტაცებელი ცხოველები დაიდებენ.

 

ერთ წელში მცენარეები სკვერებში და შენობებზე ხრწნას დაიწყებენ. ადამიანებისგან დაცული კუნძულები წყლით დაიფარება.

 

2-3 წელში ელექტრონული საათებიც გაჩერდება.
ცხოველებსა და ქვეწარმავლებში დაიწყება კანიბალიზმი. შეუვალი ადგილებიდან  ავადმყოფური ფორმის ბალახები მოედება მიწას.

 

10-50 წელში ბალახები შენობებშიც ამოვა. მანქანები და თვითმფრინავები ნგრევას დაიწყებს. ამინდის გამო ინგრევა შენობები. ჩამოიშლება მხატვრული ხელოვნების ნიმუშები, ფრესკები.

თუთიყუში დამახსოვრებულ ლაპარაკს განაგრძობს. 

 

100 წლის მერე უკანასკნელი თუთიყუშიც მოკვდება, რომელიც ადამიანის ენაზე ილაპარაკებს.

 

1000 წლის მერე გამოქვაბულები მთლიანად დაკარგავენ თავიანთ იერსახეს.
გადაშენდებიან ბოლო ოჯახები, რომლებიც სიკვდილს დაემალნენ.
წყლით გაფართოვდებიან არხები.
წყლით დაფარულ დედამიწაზე ჩამოვარდებიან თანამგზავრები.

 

მილიონი წლების მერე დამარხული მიცვალებულები დაკარგავენ თავიანთ ჩონჩხსაც და მისი არსებობის თითქმის არანაირი კვალი აღარ შეინიშნება. ადამიანი ბუნებასთან აითქვიფება. ერთადერთი რაც დარჩება ადამიანს რომ გაახსენებს სამყაროს, ეს პლასტმასი იქნება.

 

 

ფილმი ან სერიალი თავად შეგიძლიათ ნახოთ, უფრო მეცნიერულად და წვრილად გადმოსცემს განადგურების თითოეულ ეტაპს. იმას წააგავს, ზღაპრებში ბოროტ ჯადოქარს თუ მოკლავდი, მთელი მისი ქმნილებები რომ ქრებოდა. როცა  შობადობისა და სიკვდილის საკითხებზე მეგობართან ვსაუბრობდი, კინო დარბაზში ვიყავი, პოპკორნი და კოლა მეჭირა, ტედის კონფერენციაზე ჰანს როსლინგის გამოსვლაზე მიამბო, რომ ადამიანთა რაოდენობა ათ ბილიონს არასდროს გადააჭარბებს, რომ პოლიტიკოსთაგან დაგეგმილი პანიკაა ის, რომ შიგადაშიგ სამყაროს ჰიგიენა ანუ ომი სჭირდება. ასე, რომ საერთაშორისო ურთიერთობის ლექციაზე მოსმენილი ფრაზა: ფუტურისტულ სამყაროში ადამიანები შიმშილისგან ერთმანეთს შევჭამთ, კიბერ ლიტერატურას რჩება. ავტორს თეორიის დასამტკიცებლად, რელიგიათა კლასიფიკაცია მოჰყავს, სხვადასხვა დროსა და სივრცეში შობადობის დონის აღნუსხვით და აღნიშნავს, რომ ადამიანები მოცემულ ზღვარს, ძალიანაც რომ უნდოდეთ, მომაკვდავი ბუნების გამო, ვერ გადააჭარბებენ. საინტერესოა, წარსულსა და აწმყოზე დაკვირვებით, მომავლის თეორია. პოსტი რომ 500 სიტყვაში ჩამეტია, დაზღვევის კონკურსზე წარვადგენდი. 🙂