მოარული აფხაზეთი

ყველა ქვეყანას აქვს მითი როგორ ვრცელდებოდა შიდსი მათთან. საქართველოს შემთხვევაში იგი ომს უკავშირდება. რეჟისორი რომ ვიყო აფხაზეთზე კინოს ამ კუთხით გადავიღებდი, კადრებს მაკაკების თავისუფლებაზე და ბოლოს აივ ინფექციანი აფხაზებით დავასრულებდი, ქართულ პასპორტებს რომ იღებენ უფასო მკურნალობის სანაცვლოდ. ეს გაცვეთილი, ზოოფილური ვერსია იმდენად შემზარავად მეჩვენა, აფხაზეთის ომის ალეგორიად ვაქციე, ტყვიის მასრებით მოთამაშე ბავშვებზე მეტად.

საბჭოთა აფხაზეთი მეცნიერების კუთხით საინტერესო პოსტერნი გახლდათ, რადან ტექნოლოგიების საწყობს წარმოადგენდა. მაგალითად, ღრუბლების გამფანტავი აპარატი, სეტყვის დამშლელი დანადგარი, გეოლოგიური პროგნოზატორები ამ რეგიონში გვქონდა განლაგებული. ომის პერიოდში მათი საქართველოში ტრანსფერი ვერ განვახორციელეთ და ძალადობრივი დონაცია მოგვიწია. მოარული ამბების მიხედვით, აფხაზეთის საექსპერიმენტო, ბიოლოგიური ბაღებით გაშენებულ ლაბორატორიაში მაიმუნებზე ცდებს ატარებდნენ სხვადასხვა ვირუსებზე, მათ შორის აივზ ინფექციაზეც. ყვებიან როგორ ჭყიპინით გამორბოდნენ მაკაკები, ძაღლები და ზაზუნები გალიებიდან ომის დასაწყისში და დევნილებთან ერთად ეპიდემიები შემოჰქონდათ.

როცა მამა პატარა იყო

ხნიერი ნათესავის გარდაცვალების მერე ქელეხი არაა იმდენად გლოვა მიცვალებულზე, თუ რა გვეშველება მომავალში, არამედ წარსულის გახსენება უფროა. ალბათ ძალიან სევდიანია როცა თაობაში ბოლო დარჩენილი წევრიც კვდება მარტოობაში. მაგრამ მამხიარულებს აღმოჩენა, რომ ახალგაზრდობის ასაკიც გამოიარა და თიხისგან სტატიკურ ასაკში არ ჩამოსხმულა. მაგალითად, აწ გარდაცვლილი პირადი მოცეკვავე ყოფილა 60-იანი წლების მამაკაცებში. არა და ჩემს ცხოვრებაში მუდამ ელარჯთან ასოცირებული ბებია იყო. კიდევ აღმოვაჩინე, რომ 50+ ასაკის ნათესავები ჰიპსტერები მყოლია. მეკითხებიან: “სოციალურ ქსელში ხარ?” ვპასუხობ: “ფეისბუქში არ ვარ.” “ფეისბუქში არც ჩვენ ვართ, გოსტზე, ლინკედინზე, თამბლერზე ან ტვიტერში?” – სასიამოვნოდ გამაოცეს მოხუცებმა. მაგრამ ის შეკითხვა მაინც დამისვეს: დედა გიყვარს თუ მამაო. დედაჩემმა იეჭვიანა, ოჰ, ეს მამიკოს გოგოაო. ამასობაში აღმოვაჩინე რომ დედაჩემი ახალგაზრდობაში ბიძაშვილებთან ერთად ავტოსტოპით მგზავრობდა. ვერ წარმომიდგენია დედაჩემი მოლაშქრე, მგონია, რომ უკვე ორ შვილთან ერთად დაიბადა.

სათაური საბავშვო წიგნიდან ავიღე, სადაც მამა ავადმყოფ შვილს ზღაპრების ნაცვლად პირად ამბებს უკითხავს. მე კიდევ ზღაპრების გოგო ვარ, მშობლებთან დისტანციით აღზრდილი ფაიფურის თოჯინა, რომელიც სერვანდზე დადეს და მინის მიღმა რეალობას მოწყვიტეს, ტიპური მამიკოს გოგო. სანამ ნათესავები საუბრობდნენ როგორ ძლიერ და დამოუკიდებელ ქალად ვიქეცი, თვალებს ვნაბავდი და ვიხსენებდი თუ როდის გადავწყვიტე მამის კალთიდან გამოყოფა. საქმე ისაა, რომ მამაჩემს ორივე ომი აქვს გადატანილი საკუთარ ტყავზე. მაგალითად, გალში, სადაც არა რიგით ჯარისკაცად, არამედ ტყვეების გასათავისუფლებლად გაუშვეს, მტრის ბანაკიში შესაპარებლად. რომ ვერ გაიგეს რომელი მხარე იყო, აფხაზებიც და ქართველებიც ორივე უშენდა ტყვიებს. ჩამოვიდა კაცი ნახევრად ინვალიდი, სმენის პრობლემებით და პირველად ვნახე ასე ერთ კვირაში გაჭაღარავებული ადამიანი. მეორე დღეს დაისვენა და მესამე დღეს სამსახურში გავიდა, რადგან ოჯახს შენახვა უნდოდა. სამართალდამცავი იყო, წარმოიდგინეთ, 90-იანების ანარქიულობაში სამართლის დაცვა. მაშინ მივხვდი, რომ ძალიან კარგად უნდა მესწავლა, უნდა მემუშავა ძალიან ბევრი, რომ ერთხელაც მამას დაესვენა. ჩემი აზრით, ძირითადად, ფემინიზმი მამების სიყვარულია, პასუხისმგებლობაა კაცების მიმართ. ეს არაა ბრძოლა კაცის წინააღმდეგ, არამედ სიყვარულის მოპოვების ცდაა. მინდა ვუთხრა, რომ მომცეს მისი ტვირთი, ცოტათი დაასვენოს ბეჭები, რადგან იმსახურებს.

ტივოლიელთა სინდრომი ქართულ ეროვნულობაში

ბრიტანულ ტელესივრცეში არის ერთი ჰუმანოიდებით დასახლებული ფიქციური პლანეტა ტივოლი, რომელთა მკვირდნიც ძირძველობით გამოირჩევიან სტუმართ-მასპონძლობის წყალობით და ამაყობენ თავიანთი წარსულის ხანგრძლივობით. ათასწლეულების მანძილზე მათ ტერიტორიაზე იმდენმა დამპყრობელმა გაიარა, გასაკვირი არაა, რომ სტუმრის დაფასება გამოუმუშავეს. ამიტომ ტივოლელები ქართველებთან დავაკავშირე, სტუმართ-მასპინძლობა ნეგატიურ კონტექსტშიც გავაანალიზე, ენასაც მივმართე, რომ საუკეთესოს საუცხოო ვუწოდეთ და სტუმართ-მასპინძლობის მატერიალურ სიმბოლოდ წარმოვიდგინე სერვანდში შენახული ეს საუცხოო ჭურჭელი, სტუმრებისთვის რომაა გადანახული და მასპინძლი სათავისოდ რომ ვერ გაიმეტებს. დამპყრობლებიც სარგებლობდნენ ქართველების ამპარტავნული ბუნებით და საუცხოო ჭურჭლებზე მიირთმევდნენ. ეტყობა, რომელიმე პირველადმა დამპყრობლებმა თავიდან ირონიით მოგვიხსენიეს, ბრინჯაოს ხანაა და ამათ ისევ ქვის თეფშები ჰქონიათო და იმის მერე სტუმრებსაც ვაკმაყოფილებთ და მასპინძლებიც ნასიამოვნები ვრჩებით: ახლა იციან, რომ ლამაზი ჭურჭელი გვაქვსო. არც ძირძველობით ტრაბახია უპრიანი, როცა საკუთარი გენის შენარჩუნებისთვის მრავალი დამპყრობელი გავიარეთ ანუ აქამომდე დანებებების ხარჯზე მოვაღწიეთ.  სხვანაირად როგორ იცხოვრებდა პატარა სახელმწიფო, იუგოსლავია ხომ არაა ცივი ომისას მიუმხობლობა რომ დაეჭირა და სინამდვილეში რუსეთისგან რუმინეთი და მეორე იცავდა, რაც მის შემთხვევაშიც საბოლოოდ ილუზია აღმოჩნდა და მიუმხებლობის პოლიტიკაც ისევე ჩაიშალა როგორც ხინკალი დიდხანს ხარშვისგან. ის კიდევ ცალკე საკითხია ამერიკასთან ერთად რომელია მეორე ზესახელმწიფო ყინულოვან ომში ჩასაბმელი: რუსეთი, ჩინეთი თუ ევროკავშირი.

მაგრამ, ჩემი აზრით, ყველაზე სამწუხარო ამდენი მონდომების მიუხედავად, ეროვნული ძირძველობის აუღიარებლობაა. ქართველებს ის კი არ გვიწევს დავამტკიცოთ, რომ ათასწლეულები ზესახელმწიფოებთან შეტენვის კი არა, შეტევის ხარჯზე შევინარჩუნეთ ეროვნულობა, არამედ, მსოფლიო ისტორიას ჩვენი ხანგრძლივი ეროვნულობის არსებობისაც კი არ სჯერა და ოფიციალურად, ორიოდე საუკუნეა ვცხოვრობთ როგორც ერი, ხალხი, რომელსაც ერთიანობის იდენტიფიცირება აქვს. საქმე ეროვნულობის განმარტებაში მდგომარეობს და დღეისთვის აღქმულ ეროვნულობის არსს ვერ ვაკმაყოფილებთ. მსოფლიო მასშტაბით სახელმწიფოებში ერებად თვითგაანალიზება მეთვრამეტე-მეცხრამეტე საუკუნეებიდან იწყება, თუმცა არსებობდნენ ადრეული ჩანასახები, გამონაკლისები სხვადასხვა სივრცეში და შეგვიძლია მათ სიასაც გავეცნოთ. აი, ქართველები კი არც ერთ ჩანასახში, გამონაკლისში არ მოვიხსენიებით, რადგან ჩვენი მხარეები დაქსაქსული იყო და ერთმანეთს ცარიზმის რუსეთამდეც და მერეც ვმტრობდით. არ შეინიშნება არც ერთი გვიანდელი ლიტერატურული ნაწარმოები სამშობლოს სიყვარულზე და ქართველურ სიმრთელეზე. რა ომიც გვქონდა პოლიტიკურ ნიშნულს ატარებდა და მოსახლეობა ბრძანების შემსრულებლად თუ მეფისადმი კეთილგანწყობისთვის იბრძოდა, კუთხური პატრიოტიზმის გამო მაინც. აი, როგორც “ვეფხისტყაოსანის” გარდა სხვა “ამირან-დარეჯნიანისავით” სადევ-გმირო რომანებში რაინდს მოპოვებული მზეთუნახავისადმი სიყვარული არ ამოძრავებდა. 37 წლის აჯანყებაშიც კი მხოლოდ ერთი რიგითი კაცი იყო ჩაბმული. ეროვნულობა კი თერგდალეულების შემოტანილია საქართველოში. იტალიელთა ეროვნულ-გამათავისუფლებელ მოძრაობით შთაგონებული ილია იწყებს დოკუმენტური და მხატვრული ნაშრომების გამოქვეყნებას წარსულში ერთმანეთის მიმართ გრანდიოზულ სიყვარულზე და იმაზე მეტი ხალხი აიყოლია, ვიდრე მამილო რომანტიკოსებმა შეძლეს. თუმცა ეროვნულობის იდეის რეალიზება ჟორდანიისას თუ შევძელით და ახლა სსრკს დაშლის მერე დავიწყეთ. ამიტომ ოფიციალური ისტორიით არც იმის უფლება გვაქვს ამერიკას ახლადგამოჩეკილი ერი ვუწოდოთ, ეროვნულობის აღქმის მიხედვით კი ნამდვილად აქვს ერის სტატუსი აქვს. რადგან თავის დროზე სხვადასხვა ქვეყნებიდან ჩასულმა ხალხებმა თავი ჰიბრიდულ ეროვნებად გააცნობიერეს და ჰოლივუდში ფილმებიც გადაიღეს, როგორ ებრძვიან მტრები და სწორედ ამერიკელები რომ იხსნიან ქვეყნებს პრობლემებისგან.

ამჯერად, ვდგავართ ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე კი არა, მცოცავ საზღვრებს აქეთ და ვიძახით, რომ ქართველებმა ომის წაგება არ ვიცით. მახსოვს, აგვისტოს ომისას, რომელიც თურმე მოვიგეთ, ეკლესიაში რელიგიის მასწავლებელმა გადარჩენისთვის ბავშვებს ლოცვა აგვიკრძალა: ღმერთო, ისე იყოს როგორც შენ გსურს და არა ისე, როგორც მეო, რახან რუსების ჯარი შემოიყვანე, ჩვენი ცხოვრებისთვის ეგება უკეთესი იქნებაო. ქართველებს თურმე კრწანისის ომიც არ წაგვიგია, ჭიჭინაძე წერდა: კი ააოხრეს მთელი თბილისი, მაგრამ 1975 წლის 20 სექტემბრისთვის ერთი სპარსიც აღარ დარჩენილა საქართველოშიო. აღა-მაჰმად ხანის შემოსვლა რუსების მოწყობილი იყო და იოსებ აღუთოვისო, ეს იმ სომეხთა ეპისკოპოსის სომხეთის რუსეთთან შეერთება რომ უნდოდა თანამდებობის სანაცვლოდ. მაგრამ ამდგარან სომხები და აბანოში მოუწამლავთ. აი, პავლე I გიორგი მეფის ძმაკაცი იყო, გიო მას ქრისტეს ადარებდა და ქრისტიანობის მხსნელად მწვალებლებისგან. ჭიჭინაძე წერდა, რომ იმდენად ემეგობრებოდა ჩრდილოეთს, ლაზარევი დაუპატიჟია ჯარიანად, ანჩისხატის ეკლესიაში ადღესასწაულა, პარაკლისი გადაუხადა, დალოცა, დალია ორიოდე ყლუპი და არიქა, გინდა თუ არა, შენი ნათლია მე უნდა ვიყოო. ლაზარევმა: რახან ასეთი კაი კაცი ბრძანდებით, გაგიმხელ, რომ თქვენი ცოლი, მარიამ ციციშვილის ასული თქვენს შვილს სდომებია ცოლადო, მარხვაჭამიაა დავითიო, თქვენზე ამბობს, სნეულია და მოკვდებაო. მართლაც რომ მოკვდა გიორგი, ცოლსა და შვილზე ეჭვიანობით, სიონის ეკლესიაში სამი დღე ესვენა ატეხილი შფოთის გამო, ვერ კრძალავდნენ. ეს ის მარიამ ციცისშვილი იყო, გიოზე რომ ამბობდნენ, პირველი მეუღლე, დედა ცხრა შვილთა სათანადოდ ვერ გამოიგლოვა, 40-მდე მოიყვანაო. სინამდვილეში პოლიტიკური სვლა იყო გიორგი ხათად წოდებული ციციშვილის დანათესავება. მეფე ერეკლემ ის ყურების დაცვითაც დასაჯა ერთ დროს. აი, ის მარიამ დედოფალი მიშკარბაშად ნიკოლოზ ხიმშიაშვილი რომ ჰყავდა, როცა მეფის სიკვდილის მერე ლაზარევმა ძალადობა იხმარა მარიამზე. ნიკოლოზმა ლაზარევი მოკლა და მკვლელობა მარიამმა დაიბრალა. დავით ბატონიშვილსაც აქვს ეს აურზაური აღწერილი, რუსეთში რომ გადახვეწეს და მერე მცხეთაში ჩამოასვენეს 1851-ისთვის. აი, ასე სანტა-ბარბარას სიუჟეტივით შევუერთდით სპარსებისგან გაქცეული რუსეთს. ახლა რუსეთისგან დასაცავადაც შევუერთდებოდით ვინმეს რომ შეგვეძლოს. განვითარებადი ქვეყანა ვართ და, ბუნებრივია, თუ თავის შეკვლა არ გვინდა. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ მე არ მიყვარს ან მიყვარს ჩემი ქვეყანა, იქნებ სწორედ ესაა სიყვარული, ვიღებდეთ ყოველნაირი საუცხოოდ გამზადებული მაკიაჟის გარეშე, თინეიჯერული მუწუკებით ცხვირზე და მაინც გვიყვარდეს.

ომი

წლების წინ დაწერილი ორი ლექსი ვიპოვნე, ჰაიკუსავით პატარა და ვიწრო.
სახეზე ხაზები აღმოვაჩინე, წიგნის სანიშნესავით ნაოჭებში ჩაკეცილი ომი.
მანიშნებს, საიდან გავაგრძელო.
ვიპოვნე და ვაანალიზებ:

“1. ირგვლივ ღრუბელი ომისფერია.
მე კიდევ ვფიქრობ ეგოისტურად, –
მშია”.

მახსოვს სამ დღეში გაჭაღარავებული მამა.
ფიცი:
– არ ვთვლი გმირებად და არ ვუყურებ ტელევიზორს.

“2. გამოიღე ყურებიდან ბამბა
და თვალებზე ხელი აიფარე, –
დამთავრდა ომი”.

მაგრამ, ცოი, ნაოჭები მაინც გამიჩნდა.

შემთხვევითი ადამიანები, რომლებიც არ მავიწყდება

 შემომიარეთ ხოლმე, ინტერესის გამო ცუდი მსმენელი ჩემზე არ ითქმის. შეიძლება კარგი მოსაუბრეც ითქვას, რადგან ყველაფერზე მაქვს საკუთარი აზრი, თუ არ მაქვს, მალე მომდის. ჩემს სახლში ყოველთვისაა აგურის ან მრგვალი პურები, ისეთის, სანამ მისი ფორმა დაგრძელდებოდა, დაიჭრებოდა და ისე გაიყიდებოდა. ბავშვობაში ქარხანაშივე ცოტა იაფად ვყიდულობდით, უსასრულო თაროებზე იყო დაწყობილი და პურის დიდი მასის სუნი შორიდანვე გვცემდა. ამას წინათ ეს მრგვალი პური ცელოფნის პარკით იღლიაში ამოჩრილი ვიღაცას მოჰქონდა, დავინახე და გავარკვიე, სად შევიძინო. გამვლელებისგან, ვერბალურად თუ ქმედებებით, ხშირად ვიღებ ინფორმაციას.

ადრე ვაჟაზე ფრინველების მაღაზია იყო, საყიდლებზე იქ დავდიოდი. ქალი მახსენდება, ნაოჭიანი ხელით რომ არჩევდა ყურძენს.  პატარა ღერო ამოარჩია და გამყიდველს ათი თეთრი მიაწოდა, მარტო ამას ავიღებო. ეტყობა, მანამდეც ცალობით უყიდია და პასუხად ჩხუბი მიიღო, – გადაიხადე ერთიანად და წარა-მარა აღარ ივლიო. ქალს, რომელსაც ყურძენი უნდოდა ძალიან დამამახსოვრდა: დაჩამიჩებული სახე ჰქონდა, ქიშმიშივით მტევანში მოჭმუჭნულ მტევნებს პარალეჩიანი კანკალით იჭერდა და ბოდიშიო, შეუმჩნევლად დადო მტევანი და გაქრა. მანამდე შეყოვნდა, ეტყობა სიამაყის დაძლევა უნდოდა. არ ვიცი რატომ, სულ მეგონა, რომ მოხუცი ქმარი ჰყავდა სახლში და პენსიიდან პენსიამდე დღემდე ცხოვრობს უსერვიზო სახლში.

სხვა ქალი, რომელიც არ მავიწყდება, მეტროს შესასვლელში შემხვდა. ეტყობა ფულს თხოულობდა და ტიროდა. უხმოდ ცრემლი ყელამდე ჩამოსვლოდა და მორიდებული მათხოვარი მაშინ პირველად ვნახე. ვერაფრით მივეცი ფული: ხან გვერდით ჩავუარე, მერე ამოვუარე, მერე ვიდექი მის წინ, ვითომ სალაროს ვუყურებდი, მაგრამ, აი, აი, ვერაფრით მივეცი ფული. დღემდე ასე მჭირს, თხოვნა ისევე მერიდება, როგორც სხვისთვის თხოვნის შესრულება. ვერ შევიცვალე: დღემდე ფულის სესხება ან გაცემა სასიკვდილო მორიდებაა, ვერც სამუშაო გასაუბრებაზე მივდივარ თუ ვიცი, რომ ნაცნობი უნდა დამხვდეს. ის ქალი ჩემთვის სიმბოლოდ იქცა.

ერთი თვითმკვლელი მახსოვს. ვერ ვიტყვი, რომ სიკვდილის პროცესი აქამდე უცხო იყო ან ვენდასერილი ადამიანები ერიდებოდნენ ჩემს გამოჩენას, პირიქით, ვხუმრობდი კიდეც, რომ სიკვდილის მომენტში უფრო ხშირად მოვხვედრილვარ, ვიდრე დაბადების მომენტში. მაგრამ ერთი ბიჭი იყო, ვენიდან იმდენი სისხლი წამოსვლოდა, ტალახი მეგონა. თურმე არტერიებიდან წითელი კი არა, შავი სისხლი მოდის. მე კი ტალახში მომუშავე მუშად აღვიქვი და ისე გავიცანი, რომ დამეცინა. ის მესაუბრა საქციელის მიზეზებსა და შედეგებზე და გზა მკითხა საავადმყოფომდე. მაშინ მივხვდი, რომ თვითმკვლელი იყო. ეტყობა, საკმარისად მოკვდა ხელახალი დაბადებისთვის. მოუნდა მეთქი სიცოცხლე. მაშინ პირველად ვიტირე ხმამაღლა, ჯერ სახლში  უცრემლოდ მივირბინე, კარების შიგა მხარეს მივეყრდენი. იმის მერე ძალიან ხშირად ვაკეთებ ამას. უცნაურია, იმ დღეს გასვენებიდან მოვდიოდი, ბებია დავასაფლავეთ და არ მიტირია. ყოველთვის კონტექსტიდან ამოვარდნილი ემოციები მქონდა. აი, აგვისტოს ომი რომ იყო, მამა ომში მიჰყავდათ, მეზობელი ბიჭი, ვისთანაც ვიზრდებოდი, დაკარგული იყო, მე კი მხოლოდ იმ თაგვზე ვტიროდი, ხაფანგში რომ მოყვა.

არა და, ადამიანებს ვერ ვცნობ, შეიძლება ადრე ჩემთვის ახლობელი ზოგჯერ ქუჩაში მისალმების გარეშე დავტოვო. არც ღია მზერა მაქვს გამვლელთა მიმართ და იშვიათად რომ ვიცნო, მითუმეტეს, დავიმახსოვრო. მაგრამ ცხოვრებაში ბევრი შემთხვევითი ვნახე, რომელთან ურთიერთობა გამიგრძელებია, დამიპურებია. ბოლოს ერთი კაცი დავიმახსოვრე, შემთხვევით არა, სპეციალურად. ტრანსპორტში ტელეფონზე ბევრი ილაპარაკა და ჩემი ყურადღებაც ასე მიიქცია. ჯერ თავის საყვარელს ესაუბრა, პარიზში წასვლას, მასთან ცხოვრებას და შვილის უზრუნველყოფას დაპირდა. ყურადღებას არ მივაქცევდი, რომ მეორე ზარი არა, სხვა საყვარელს ესაუბრა მონატრების მტკივნეულ განცდებზე. ბოლო ზარმა კი ჩარევა გადაწონა. შვილს დაურეკა და მისი თანდასწრებით დედამისს აგინა. ის კაცი ჩემს სახლამდე ადრე ჩავიდა. გამოიცანით რა ჩავიდინე. მისამართი დავიმახსოვრე, მისი შვილი გავიცანი, მერე მის საყვარლებამდე გავედი, რომლებსაც ღალატის შესახებ მოვუყევი. ეს ზამთარში მოხდა. ამ შემთხვევამ ის მასწავლა, რომ შეიძლება შიშის გამო ვერ ვერევი ვიღაცის სიამაყეში, მაგრამ კონტროლს ვკარგავ ღალატის გამო. კონტროლს არა ისე, რომ ხიფათი ვერ გავთვალო, კონტროლს იმდენად, რომ ხიფათიც დავგეგმო.

შემომიარეთ ხოლმე, თქვენი ადამიანების შესახებ მიამბეთ, შემთხვევითები მაინტერესებს, თითქოს სპეციალურად რომ ჩაგრჩათ შიგნით კი არა, ზედაპირზე გიტრიალებთ და გახსოვთ. ატმის კომპოტი მივაყოლოთ ან ბატი-ბუტი მივაყოლოთ  კადრებად ჩავლილ ადამიანებს. შოკოლადის ვიყიდე ამას წინათ და მომეწონა. ბოლო სავარძლიდან არა მხოლოდ კინო, დარბაზიც ჩანს. შემომიარეთ, თუ არა, გვერდზე გამიარეთ მაინც. მე კიდევ დავწერ.

სხვები

”დალევა მინდა.”
ჯეფერსონის თვითმფრინავებს ვუშვებდით და ვამბობდით, რომ გამოვიგონებდით იმას, რასაც ვუშვებდით.
ისე, რომ არავინ გვკითხავდა დაკარგული ქაღალდების შესახებ.
ვეჭვიანობდით, იმიტომ, რომ რამე ემოციას ეარსება ერთმანეთს აცდენილ სხეულებში.
სხეულებში, რომლებსაც არ ჰქონდათ აგონია.
აგონია, რომელიც ცდილობდა ყველაფერი განეცადა საკუთარი სხეულის იქით.
იქით მისნაირი ადამიანები იყვნენ.
მისნაირი ადამიანები სურვილებს კატეგორიებად ჰყოფენ.
დაბადებიდან ნიჭი აქვთ შენების.
მთელი ცხოვრება მაღალ სართულებს აშენებს და ცდილობს გოდოლად გამოიყენოს.
იმ გოდოლად, ღმერთს რომ მისწვდება.
ღმერთიც ხანდახან უახლოვდება და როცა ანგრევს, სანაცვლოდ, ადამიანის დონეზე ეშვება.
სინამდვილეში, სადღაც წერტილში ერწყმიან ერთმანეთს ან ვერასდროს ერწყმიან, რადგან ორივე ცდილობს ერთმანეთი იყოს და ამით საპირისპირო მსვლელობებს იწყებენ.
უფრო ადრე ერთმანეთი გვიყვარდა.
ისე გვიყვარდა, რომ ჩემსა და მას შორის სივრცე არ იყო.
ვაშენებდით უზარმაზარ გოდოლს და ფეხებზე ოცნების კოშკებად გვენგრეოდა.
დაინგრა და ენა აგვერია.
ენა ისე აგვერია, გავიყავით.
ისე გავიყავით, სახელმწიფოები ვაშენეთ და ვომობთ.
ისე ვომობთ, რომ მოგებისთვის ვლოცულობთ.
გამარჯობა, მისტერ დენიელს!
ხანდახან გიგონებ ხოლმე.
თავს ვაჯერებ, რომ იმდენი დავლიე, ფეხები უნდა ამერიოს ან მინდორზე დავწვე.
მეპატიება, მისტერ დენიელს!
თუ ძალას იხმარენ, უდანაშაულო გამოვჩნდები, მისტერ დენიელს!
”გავაკეთებ იმას, რაც მინდა, თან სინდისიც არ შემაწუხებს, თავს მსხვერპლად მოვაჩვენებ ან შენ დაგაბრალებ”.
”დალევა მინდა”.
”ასე თავს მხიარულად გრძნობ?”
”არა. მომწონს, როდესაც მიბუჟდება სხეული და ვერ გამიგია, დაბუჟებისას სხეულს ვერ ვგრძნობთ თუ მეტად ვგრძნობთ”.
”ერთი ჭიქაც, მისტერ დენიელს, და გოდოლის გადაყრას ვიწყებ: სხვები აპირებენ მოახლოებას”.

პატარა რომ ვიყავი ხოლმე

“იატაკი მრგვალია.
ფეხაკრეფით დავდივარ.
ჩუ! ჩემში ბავშვს არ გაეღვიძოს.”
   მე,2011
****

დავფიქრდი და თურმე ჩემი პირველი მოგონება ტყუილს უკავშირდება. როცა აბაზანაში დედას ჩემთვის ყელი უნდა დაებანა, ჭერში ვერთმფრენებიაო, მითხრა. ავიხედე და დედამ ყელი დამბანა. საკვირველია, მაგრამ მართლა ვხედავდი ვერთმფრენებს.
მე,2011

ბიოპანკი ლიტერატურაში

სამეცნიერო ფანტასტიკას ის მიზანიც აქვს, ნებისმიერი ფანტაზია მეცნიერულად გაამართლოს. კონკრეტულად ბიოპანკის შემთხვევაში თვალს ვადევნებთ მიწისქვეშეთის ბიოლოგიურ ექსპერიმენტებს. ბიოპანკი ეს ამბავია გენურ ინჟინერიასა და ბიოლოგიურ ძიებებზე. მოვლენების სათანადო განვითარებისას ზოგჯერ შედის საშინელებათა ჟანრში. მაგალითად ნაჩვენებია, მეცნიერთა ხელში ადამიანთა სასურველად გადაკეთების, კლონირების ვერსიები, როგორ ქმნიან მოძალადე მუტანტს. ან მიმართავს საერთაშორისო პოლიტიკას, როცა ატომურ იარაღზე საშიში ხელოვნურად გამოწვეული დაავადებებია. ის მოედება არა მხოლოდ რომელიმე ქვეყნის ტერიტორიას, არამედ მის ფარგლებს გარეთ გავა. ცდილობენ გენური ინჟინერია გამოიყენონ, რათა დაბადებული ადამიანები მონაცემებით თავიდანვე იყვნენ დაგეგმარებულნი. (გათაკა.1997) ამ დროს მწერალი უნდა ერკვეოდეს ბიოტექნოლოგიებში, თანამედროვე ბიოლოგიის მიღწევებში.

ბიოპანკი სამ. ფანტასტიკის მიმართულებებში ჩემთვის იმდენად საინტერესოა, რამდენადაც სურვილი,  ვფლობდე, პირველ რიგში, საკუთარ თუ სხვათა სხეულს. მისი მეშვეობით, ათეიზმს ადამიანის ეგოცენტრულობა ენაცვლება და საკუთარ თავს ზილავს თიხის ”ნავაროჩენი” ვარიანტისგან სასურველი ფორმის მისაღებად. სამეცნიერო ფანტასტიკისა და ფენტეზის ჟანრს შორის კი ის განსხვავებაა, რომ ამ უკანასკნელში პარანორმალური სხეულები ნატურალური მოვლენაა, პირველში კი აღწერილია გზა, ხელოვნურად თუ როგორ მივიღოთ ის. ეს ისე, შესავლისთვის. ამჯერად კი ჩემი ბიოპანკის ბიბლიოთეკიდან სამ ძირითად თემაზე გავამახვილებ ყურადღებას:

1. პლასტიკური ქირურგიის პლიუს-მინუსებზე, ანუ იდეალური სილამაზითა და მის შესაბამისად სიმშვიდით  განთქმულ სამყაროზე;
2. კლონირების პრობლემაზე ანუ რამდენად არის ფიზიკური სხეულის იდენტურობა გონებისთვის გადამწყვეტი;
3. დესტრუქციასა და გენეზისზე.

”მახინჯები” სკოტ უესტერფილდის ავტორობით დაწერილი ახალგაზრდული რომანია, ფანტასტიკის ჟანრს რომ მიეკუთვნება და იმავე მწერლისგან სერიებსაც ქმნის. ეს წიგნები ერთად რომ ავთქვიფოთ, მოქმედება ანტიუტოპიურ მომავალში მიმდინარეობს. რომანის მთავარი, ფუტურისტულ ქალაქში მცხოვრები პერსონაჟი, 15 წლის ტელი იანგბლადია, რომელიც ხელსაყრელ ასაკს ელოდება პლასტიკური ქირურგიის წყალობით სხეული რომ გაილამაზოს. სამყარო, რომელშიც ის ცხოვრობს ლამაზია. შეიძლება იმიტომ, რომ 16 წლის ასაკიდან პლასტიკური ქირურგია მასისთვის ხელმისაწვდომი და პოპულარულია. ამაზე კი ცნობილი ფრაზა მახსენდება: ”ყველა ქალი ლამაზია, მადლობა ფოტოშოპს”.

მაგრამ დედამიწა დაჟანგდა. მეტსახელიც შეურჩიეს: ”ჟანგიანი მსოფლიო”. ადამიანებმა იმდენი მეტალი გამოიყენეს, რომ მიწა წახდა და დაჟანგდა. ნივთიერებათა ცვლა მოხდა, ოქსიგენებთან რაღაც (არ მახსოვს) შეერთო და აალდა. სამაგიეროდ, ყველა ლამაზი და სუპერმოდელია. არიოლის მანათობელი ეფექტი (halo effect) კი ძალადობას ამცირებს. თანასწორობის შემთხვევაში სილამაზე თავის მნიშვნელობას კარგავს, ეს ადგილია, სადაც არავინაა ლამაზი და არც არავინ მახინჯი, თანასწორობა კი საამურობის გარანტიაა. თან საამურობის მოთხოვნილება მათში იმდენად დიდია, რომ სათანადო შედეგებისთვის ტვინის უსარგებლო ქსოვილების განადგურება უწევთ. ამით ადამიანის სხეული საერთაშორისო პოლიტიკის მწარმოებლის როლში გვევლინება. ჩემი ფრაზაა, რომ ცხოვრება ფოტოაპარატს ჰგავს, სადაც სინათლე სიჩქარის პროპორციულია და პირიქით, ანუ სასურველი ფოტოს მისაღწევად სასურველი ფოტო უნდა დათმო. ვისაც კამერასთან ჰქონია შეხება, მიმიხვდება.

მაგრამ საკვანძო მომენტები სისტემასთან რამდენიმე აჯანყებული პერსონაჟის ირგვლივ ვითარდება. თუ დაკვირვებიხართ, პლატონისეურად ყოველთვის გამოერევა ერთი-ორი ღვთისგან მოცემულ სიმახინჯეს ადამიანისგან შექმნილ სილამაზეზე მეტად რომ არჩევს. მოკლედ რომ ვთქვა, მთელი კითხვის მანძილზე მწერლის მორალი დამყვება, რომ მთავარია პერსონალური აზრები და არა გარეგნული ბრჭყვიალებები. ვიცი, რომ რომანის მიხედვით შარშან ფილმიც გადაიღეს. ისიც გავიგე, მწერალს მოზარდებისგან წერილები მისდიოდა, რომ დიეტას აღარ იცავდნენ და მკერდის ოპერაციებს აღარ იკეთებენ. <გადმოსაწერი ლინკი>

”არასდროს გამიშვა” კაზუო იშიგუროს ავტორობით შექმნილი ბიოლოგიურ მიღწევებზე ჩემი ერთ-ერთი საყვარელი ანტიუტოპიაა. სიუჟეტი კაცობრიობის გადარჩენისთვის შექმნილ ადამიანთა კლონებს ეხება და მოგვითხრობს ლაბორატორიაში აღზრდილ ბავშვებზე, რომელთა მომავალიც ორიგინალთა ჯანმრთელობით განისაზღვრება.

წიგნის ამოცანაა უარყოს ან დადგინდეს კლონთა იდენტურობა საკუთარ თავებთან, აქვთ თუ არა თავისუფალი ნება თუ ორიგინალთა ნაწილნი არიან და მათში სულის არსებობის შესაძლებლობა. ბუნდოვანია მიზანი ადამიანთა გადარჩენაა ავადმყოფობებისგან თუ კლონების გადარჩენაა ადამიანების გადარჩენისგან. მიზანი მიიღწევა არტ-ექსპერიმენტით, ანუ აღმზრდელები ცდილობენ გაიგონ, ბავშვებს რამდენად შეუძლიათ შექმნან დამოუკიდებელი ხელოვნების ნიმუშები.

კაზუო იშიგურო კი წიგნის იდეას წარმოგვიჩენს კლონთა ცხოვრების აღწერით: ბავშვობიდან დაწყებული, როდესაც ისინი პირველად აცნობიერებენ სამყაროს და უჩნდებათ ეჭვები და ემოციები, მოზარდული პრობლემების გავლით დონორობით დამთავრებული, როცა ორგანოების ტრანსპლატაციაზე მიდიან. სასიყვარულო სამკუთხედით შექმნილი სევდიანი ისტორიაა, თან ადამიანური და კლონური სიყვარულის დაპირისპირებით პარალელი ივლება ორ არსებულ სამყაროს შორის. <გადმოსაწერი ლინკი>

 პოსტმოდერნისტებისთვის ძველის დანგრევა და ახლის შენება, ეს მიდგომა აპოკალიფსური დრომოჭმული არსებობის და ახალ, ვირტუალურ, ოცნებათა ახდენის სამყაროში შესვლაა. სიცოცხლეზე, ნორმაა. სურთ გათავისუფლება დრომოჭმული არსებობისგან და ახალი, ვირტუალური, ოცნებათა ახდენის სამყაროში შესვლა. 

ოქტავია ბატლერის ტრილოგია ”ქსენოგენეზისი” ცდაა ახალი სამყაროს შექმნის. წიგნის თანახმად, კაცობრიობამ გაუთავებელი ომებით და ატომური იარაღებით გაინადგურა თავი. სიტუაცია კი ერთადერთი გადარჩენელი ქალის – ლილიტის, როგორც პირველსაწყისი ქალის – ირგვლივ მიმდინარეობს. მან ახალ რასას უნდა ჩაუყაროს საფუძველი. აქვს კონტაქტი უცხოპლანეტელებთან, რომლებიც დედამიწას თავიანთი ექსპერიმენტებით ქმნიან. მანამდე კი ლილიტზე ექსპერიმენტებს ატარებენ.

თავად ტრილოგიის მხოლოდ პირველი ნაწილი წავიკითხე და მასვე ეხებოდა ჩემი სამაგისტრო თემაც. ჭორის დონეზე გავიგე, რომ ბოლო თავებში იუდას შობას ლილიტს აწერენ. ტრილოგიას სხვაგვარად ”ლილიტის გუნდსაც” ეძახიან. იგი სამი ნაწილისგან შედგება: ”დაბლა”, ”ყმაწვილობის წესები” და ”იმაგო”. მწერალი ერთგვარად ცდილობს ბუნებასთან დაბრუნების იდეა შემოგვაწოდოს. ამას ასრულებს დანგრეული ცხოვრების ჩვენებით და ალტერნატიული გზების მოძიებით თუ გამეორებით. ატაცებული აქვს რუსოს, ჰიპთა თეორიები. შავკანიანი მწერალია პოსტკოლონიურ პერიოდში. ამ დროს კი ამბობენ, ქრისტე შავია, პირველი ქალი შავია. ბედნიერ კითხვას გისურვებთ. <გადმოწერა>

ცარიელ გვერდებზე

“და როცა იქცა დომინანტურ სახელმწიფოდ, აიტაცა თავისი ფესვები და დაეფნა ჩანთაზე. კატა ფარდაზე ცეკვავს. კოქტეილის გემოში ქოლგა ჩავარდა. კოშკი ნამცხვარია ბათო ყაენთან. ხოლო შემდეგ მიაღწია ბათო ყაენის რეზიდენციას და აიძულეს რა გამწმენდ კოცონს შორის გაევლო მეფის რეზიდენტს. ყაენმა წერილი წაიკითხა, მაგრამ გადაწყვეტილება არ მიუღია, როცა იქ ცერემონიალი მიმდინარეობდა. მისი ბერი ნამდვილი ელჩების გამოგზავნას ურჩევდა. მხოლოდ ამ შემთხვევაში გაყვება ლუი IX–ს შვილიშვილი 1288 წელს ელჩს ეგვიპტეშიო,” –

სასემინარო ნაწერი ვიპოვნო, სადაც გადასამეორებელი ლიტერატურა და ჩემი ლექცია ერთმანეთში იყო ათქვეფილი, ათქვეფილი იყო  ისტორია და აწმყო. თუ იმჟამინდელ ხმებს გავითვალისწინებთ, გარემოც მიწყობდა ხელს. სამხედრო შტაბთან გვიწევდა სწავლა და იქვე სამხედროები იარაღებს ცდიდნენ. გაცრეცილ პალტოიანი ლექტორის ხმა ისევე ესაბამებოდა სროლის ხმას, როგორც ფაშისტურ ფილმებშია. დავფიქრდი, რა განსხვავებაა დრამასა და ცხოვრებას შორის –  მაკიაჟი. ფილმებში დეპრესიულ ხალხს, გამუდმებით ჩასჩიჩინებენ, რომ ცხოვრებას მიხედონ, ოთახიდან ცხვირი გამოყონ და მოსცილდნენ ფუმფულა ბალიშებს. ცხოვრებაში კი ფუმფულა ბალიში გაყვითლებულ არარაობად იქცევა, რომელსაც შენი ოფლის სუნი ასდის და არც ომში ტყვედჩავარდნილ ქალებს პარსავენ ფეხებს. სამწუხაროა.

იმ დღეებში დიდ დეპრესიაზე მქონდა ლექცია. ლუკმისთვის რიგებზე და შეგუებულ ორგანიზმზე: თუ არ გშია, ე.ი. გუშინ ჭამე. და რიგში ლოზუნგად ქცეულ ჭეშმარიტებაზე: “თითოეული საკუთარი თავისთვის და ეშმაკსაც წაუღია უკან მდგომი.” ეს კი როცა აქციები იყიდეს, გაყიდეს, იყიდეს, გაყიდეს, იყიდეს, გაკოტრდნენ. როცა გაკოტრებული მოსახლეობა გაკოტრებულ ბანკებს შესცქერს, ისინი კი, თავის მხრივ, მოსახლეობაზე ამყარებს იმედს. “შავი ხუთშაბათი”. “საშინელი სამშაბათი.” მასობრივი თავის მკვლელობები. ’29 წელი. არავის ელაპარაკები, იმიტომ, რომ არავინ გისმენს. არავინ გისმენს, იმიტომ, რომ მოკვდი. თურმე ბრაიან ო’ქალაგანი წამიკითხავს მაშინ: ნიუ–იორკი. შენობიდან შუა ხნის კაცი ასულა. ხალხი დაბლა შექუჩებულა. ოთახიდან გაბედული პოლიციელი აწყნარებდა, რომ არ გადახტეს, რომ ყველაფერი კარგად იქნება. ყველაფერი კარგად იქნება. ის კი გაკვირვებული უყურებს, გადახტომას არ ვაპირებ, ფანჯრის მწმენდავი ვარო.

 იმ პერიოდში ჩემი სტუდენტობა რომ მთავრდება, კონსპექტების გადათვალიერება ნატურალურად მოხდა. რვეულის კიდურებში მიმიწერია ფრაზები: “გარეგნობა ყველაფერი არ არის,”–თქვა პინოქიომ და სარკეს მოშორდა” ან “ფული მთავარი არ არის”, – თქვა რძალმა და ჭერს ჯამი მიუდგა”. თურმე მოთხრობის დაწერას ვაპირებდი ბოლო იმპერიაზე, სადაც საფრთხე იყო წითელი, თხელი შიდა კედლებით, რომლებსაც ყურები ჰქონდათ, იმ ბოლო იმპერიაზე, როცა მე ვიბადებოდი. ბავშვობისდროინდელ “რუსკოე სლოვოზე”, მერე მის ალტერნატიულ ვერსიაზე,  “ფოლადის გონებაზე”. მაგრამ წარმოდგენა არ მქონდა, ერთმანეთთან როგორ დამეკავშირა. მერე როგორც მოსემ მოატარა უდაბნო ებრაელებს 40 წელი, ისე გაგვატარებენ პრეზიდენტები წრეზე, უკანასკნელ საბჭოელსაც ასე მოკლავენ და აღთქმულ მიწას მივიღებთ. მაგრამ ეს ტკივილიანი ილუზიაა, სადაც მამის სიკვდილი ამნეზიის დამართვას ნიშნავს, თვალის დახუჭვაა სამყაროს ციკლურობაზე.

მეორე ნოველის დაწერასაც ვაპირებდი, დეტექტივი იქნებოდა, რაღაც ამგვარი:

“ხომ იცი, რაც ებედა, არ ასცდებოდა, უბრალოდ დაემთხვა, რომ მე ვესროლე,”– შეიშმუშნა იგი და მრ. ჰომლსს სიგარა გაუწოდა.

“ვოთსონ, ბედი ხომ არ დაგვეკითხა?”

“დიახ, მრ. ჰომლს”, – მიუგო და ოთახში სკამი შემოიტანა.

“აი, ძვირფასო პრეზიდენტო, თქვენი კოლეგა – მრ. ბედი. სერ ბედო, გაიცანით მბრალდებელი,”– მრ. ჰომლსმა სიგარის ნამწვავი სავარძელზე დააგდო.

“ეს ჩემი საყვარელი სავარძელი იყო, როგორ–ღა ვიპრეზიდენტო?” – წამოვარდა პრეზიდენტი ქოშინით.

“ბედმა ქნა მისტერ.”

იმ საღამოს ეჭვმიტანილი გამოტყდა დანაშაულში და ყველანი დიდხანს და ბედნიერად ცხოვრობდნენ, სანამ მორიგი არჩევნები არ მოეწყო.”

როცა ამას ვწერდი, შემოდიოდნენ ლექტორები და საუბრობდნენ, რას გვიშვრებოდა ცივილიზაცია. ვფიქრობ, დასკვნების გამოტანის ორი ვარიანტია: მთელი ცხოვრება ეწირება ადამ–ევასეული სტატუს–ქვოს აღდგენის შედეგიან თუ უშედეგო მცდელობებს ან მთელი ცხოვრება ეწირება ახალი სტატუსის შექმნას გავლენის სფეროების მოსაპოვებლად  წარსულისგან დამოუკიდებლად.

სტიმსონს შევეხეთ . 1932 წელი. ვენის კონგრესზე. მიმიწერია, რომ უარს ვამბობდი აზრებზე, რომლებიც მოგახვიეთ, გახვევთ და რვეულის (თუ ბლოგის) ბოლომდე გავაგრძელებ. უარს ვაცხადებ ჩემს აზრებზე, რომლისაც მჯერა. დაიტოვეთ, ულვაშები მიახატეთ და რქები. დააწერეთ ზურგებზე: “kick me” ან დახიეთ. და რადგანაც სტიმსონზე ვთქვი, უარს ვაცხადებ იმ აზრებზე, როლმებიც წაგართვით. მეტს აღარ ვიზამ.

ჯვაროსნები

და აი,იერუსალიმს მივუახლოვდით. ჩვენ რაინდები ვართ დასავლეთიდან მოსულნი. მუხლებამდე სისხლში ვიდექით. მათი სისხლიც მდინარესავით მოედინებოდა ტაძრებშში.
მერე იტყვიან, რომ რაც ქრისტე მოკლეს, მას მერე დღე არ გასულა, ვინმე რომ არ მოეკლათ მისი სახელით. ამის გამო იტყვიან, რომ ქრისტე დამნაშავეა და ხელახლა მოკლავენ. და ყვეალაფერი სპირალის პრინციპით განვითარდება. და ჩვენ არ გვეცოდინება, როგორ განვაახლოთ.
მერე იტყვიან, რომ ომი ჰიგიენაა, ან რომ ის მშვენიერი გასართობი იქნებოდა, ადამიანები ერთმანეთს რომ არ ხოცავდნენ.
წარმოიდგინე, ჯვრით აღმართული ლაშქარი რომ ხმალს ამოიღებს. იღებს სიმდიდრეს და ქალაქებს ის ეუფლება. ათი ათასი კაცი კვდება ამ ღამეს. ხვალ უფრო მეტი. დაეცა აღმოსავლეთი. დაეცა დასავლეთი.
ვტკბებოდით სანახაობით. ვამაყობდით იმათი დაჭერით, ვინც დიდხანს არ თმობდა ანტიოქიას. გვახალისებდა მედგარი ბრძოლები და სასიკვდილოდ დაჭრილი ერი. და როცა თურქნი გაეპარნენ ჩვენი ხმლის ელვას, უფსკრულში მოხვდნენ. ჩვენ გაგვიხარდა. მათი ტკივილი მუსიკად ჩაგვესმა გაყინულ კანში.
და გავა დრო. ისტორიკოსი რომელიმე გამოჩნდება სარბიელზე და ჩვენზე იმსჯელებს მატეანეში. სიტყვებითაც როგორ გავს მემატიანე მემეტანიეს.
გავა დრო და მემატიანე სინანულს გამოთქვამს მხოლოდ იმ 300 ცხენზე, რომელმაც თურქებთან ერთად მოიტეხა კისერი უფსკრულის ძირას.
გავა დრო და ქრონიკა შეგვაფასებს სხვადასხვა წლებში. ისინი აღწერენ ჩვენს სისასტიკეს და მაინც არ დავუხრით თავს. არ მოვუბოდიშებთ. არც გვეტკინება.
გავა დრო და დავასკვნით: ”უპირატესობა აგრესიულობაშია”.

****
ინაწილებდნენ საქონელს. ჩვენ კი გვტკიოდა ყურება, როგორ თვლიდნენ ჩვენს მშობლებს და დედმამიშვილებს ბასრი ხანჯლებით. ჩვენ მათ ვიწვევდით. მათ ყველაზე წმინდა წავართვით. მათ მეგობრები დაგვისახიჩრეს. ბავშვები გაგვიუპატიურეს და თავი მოვიკალით.
დასავლეთი მოგვერია. სასაცილო ისიც იყო, რომ მათ პატარა ქვეყნებიც ელაქუცებოდნენ. აი, აღმაშენებლის ლაშქრიდანაც ერია ზოგი. არ ვუხრიდით თავს ამ ლაშქრობებს. დაგვახრევინეს.
”შეგონებათა წიგნში” წერია: უპირატესობა აქვთ მძვინვარებასა და თავდადებაში, როგორც ცხოველებს ძალასა და აგრესიულობაში. როგორ იყენებ, სხვა საკითხია.
მოედინებოდა ჩვენი სისხლი ტაძრის იატაკზე. მათ სისხლში ვიბრძოდით გამალებით. გვინდოდა გმირობა ბრძოლის ველზე. გმირი კი სხვა აღმოჩნდა. და აი, იერუსალიმს მოუახლოვდნენ.