ბენია – ქართველ მეფეთა ხუმარა

გსმენიათ ხუმარაზე, რომელიც ტახტზე ასულა?
ბენიამ შესძლო.
მის შესახებ ახლახანს მოვისმინე და წავიკითხე. მინდა მოგითხროთ:

ამტკიცებდა, რომ უკაცოდ იშვა. ამიტომაც არ ჰქონდა გვარი. სამაგიეროდ, გრძელი კისერი და თავი ჰქონდა, ტანმაღალი იყო და ავადმყოფურად გამხდარი, კიდურებს კი ინით იღებავდა. სასაცილო სანახავი ყოფილა.
დედამიწა ბრუნავსო, – როცა ფრანგი კათოლიკეები ჩამოვიდნენ, თავიანთ ფილოსოფიას ასწავლიდნენ თავადებს. სამყაროს ამბავი მეჯლისზე ბატონიშვილის ყურამდეც მივიდა, რომელმაც თომა პატრი მოიხმო: რა და როგორო?
მეცნიერები ამბობენ, თორემ არც მე მჯერაო, – თეიმურაზისთვის უპასუხია თომას.
მერე დიდხანს დავობდნენ იმის შესახებ, თუ რაზე უნდა მდგარიყო მიწა რომ ებრუნა.
დედამიწა თევზზე დგასო, ფარფლებს გააქიცინებს და დატრიალდებაო.
ცეცხლზე კი არა, ზღვაზე დგასო.
უმრავლესობას სწამდა, რომ ბრუნავდა, მაგრამ საყრდენით.
იქვე ანტონ კათალიკოსი იყო, პლატონსა და ბიბლიაზე საუბრობდა.
იქვე ბენიაც იდგა.
მეჯლისის დასრულებამდე ერთ ადგილზე უნდა მდგარიყო და ვახშმისთვის პირი არ შეეხო.
ჯავახელი ბრძენი იყო, – ყველა თავზე გაზისო, – ერთხელ თეიმურაზს უთხრა, – მეფე კი არა, ბატონი ხარო.
სპარსები არ ჰყვარებია.
ერთხელ თათართა გამართულ მეჯლისზე არავინ სცემდა ხმას.
ბენიამ, ჯერ ყიყლიყოო, – იძახა, მერე ღორის ხორცს მოვიტანო, ბოლოს გახდა დაიწყო.
ამოიღეს ხმა და თქვენისთანა მოლები, ესაო ისაო, მეჩეთში ათი შაურიაო, ბენიას უპასუხია.
ქართულ კარზე კი ყველა ესაუბრებოდა. ამტყდარან, ბენიას ეცოდინება, დედამიწა რაზე დგასო.
მაჭამეთო.
ბატონიშვილმა ხუმარას სუფრა შესთავაზა. გაფაციცებით დაუწყია ჭამა, როცა მთელი მეჯლისი მას შესცქეროდა.
გაძღა და მუცელზე მოუსვია ხელი: რაზე დგასო და დედამიწა მუცელზე დგასო. როცა მშიერი ხარ, მუცლის იქით არაფერი გადარდებს და დანარჩენი საკითხები გაძღომის მეორეო. აი, ამიტომო.
თავადებმა გადაილაპარაკეს ერთმანეთში, ჭკვიანი კაციაო ბენია.
სპარსი ბრძენებიც აქებდნენ.
როცა ყეინმა ანტონს ბიჭები გაუგზავნა: მე ოცი ცოლი მყავს, შენ უცოლო ხარ, მე ვერ ვძლებ და შენ როგორ ძლებო? – ანტონი შეკითხვით გაოცებული დარჩა, რა ვუპასუხოო.
არაფერი უპასუხო, ბიჭები ფეხზე დააყენეო, – შეუნიშნავს ბენიას.
ბიჭებმა პასუხი რომ ვერ მიიღეს, ბიჭები სათათრეში დაბრუნდნენ და ყეინს ამბავი მოახსენეს.
ყეინმა ბევრი იფიქრა თუ ცოტა იფიქრა, ბრძენები მოიხმო: რას უნდა ნიშნავდესო? მათ კი ერთხმად უპასუხიათ: ამის მთქმელი ჭკვიანი კაცი უნდა იყოსო.
მეჯლისის ბოლოს მეფემ ბენიას სწავლა შესთავაზა:
პლატონი და არისტოტელეო, ნახე, ანტონი როგორი მაღალი შტილით საუბრობსო.
ბენია დათანხმდა.
მაშინ მოწაფეებს დღეში შვიდ ასოს ასწავლიდნენ და გამოაწირინებდნენ ხოლმე, მერე ათ მცნებასა და 9 ნეტარებას.
ანტონი საგულდაგულოდ გამოკითხავდა ხოლმე ყველა მოწაფეს, ერთხელაც ბენიას ჯერი დადგა:
ბენია, ათი მცნება წაიკითხე და ახსენიო.
ბოლოს შეუქია, რა კარგი მოწაფე ხარო.
იმ დღის მერე ბენია სკოლაში აღარ მისულა.
ანტონი თეიმურაზთან მისულა საჩივრისთვის, თეიმურაზს ბენია დაუბარებია: რად არ დადიხარო?
ყველაფერი ვისწავლეო, – ბენიამ.
ხალხი 20 წელი სწავლობს და შენ ორ კვირაში როგორო?
მაშინ ოც წელში ყველაფრის სწავლას ასწრებდნენ.
ათი მცნება ვისწავლე და ეს ცოდნა ყველა ბრძენთა სწავლელებს უდრისო, – მიუგია ბენიას.
ჭკვიანი მოსამართლე იყო ბენია: მომდურავს არავის ტოვებდა, ყველას ამართლებდა. ასე მეგობრულობას ვინარჩუნებო. მას მიაკუთვნებენ ორი კაცის საქმის გარჩევას, მიწას რომ ედავებოდნენ.
გავუყოთ მიწებიო, ბენიამ.
ამაზე ერთი დათანხმდა, მეორემ, – ჩემი მიწა სხვას როგორ გავუყოო, – თქვა.
მანამდე, სანამ მოსამართლე გახდებოდა ბენია, მეფის კარზე ხუმრობდა ხოლმე.
თან ყველას ეხმარებოდა.
ერეკლემ რომ ღარიბებს თავისი ქონება დაუნაწილა, თავადებმა თქვეს: ჩვენ არაფერი გვაბადიაო.
ჰოდა, ამდგარა ჩვენი ხუმარა და ერთისთვის ხრიკებით გამოურთმევია ქონება, მეორეს ცოლი შეუცდინა და იმას მიუცია. მეფე ერეკლისთვის დაუყრია ოქროები და უთქვამს:
აი, ვითომ არ ჰქონდათო.
კაით, ღარიბებს მიეცითო, – თავადებმა.
ბენიამ შემოიღო ქართული გვარები, როგორებიცაა ბერელაშვილები, ჩოდრიშვილები და ფითუაშვილები. ეს უკანასკნელი მას შემდეგ, რაც სიტყვა ”ფინთი” გამოიგონა. ფინთი ფინთი ხარო, ვიღაცას ეუბნებოდა, შენ კიდეო, ჩოდრი ხარო და ა.შ.  ძველად კახეთშიც სცოდნიანთ მიცვალებულის დატირება და აკრძალა, ასე მიცვალებულს კი არა, ცოცხლებს გლოვობთო. ერთხელ ლეკებმა მოიტაცეს.
ლეკთა მეფეს საყვარელი ცოლი ჰყავდა, თვალი ასტკივნია და დაბრმავებულა. ბენიას შეუთავაზებია მკურნალობა სახლში დაბრუნების სანაცვლოდ, – ის მცენარეები კახეთში ყვავისო.
ჩამოვიდა, მოკრიფა და ამალას გაატანა, თავად აღარ დაბრუნებულა.
წამალს მართლა უშველია ქალისთვის. ბენიას კი ერეკლისთვის ლეკთა ამბები უამბია.
სპარსეთის შაჰს სულ უნდოდა ბენიას ნახვა.
როცა ქვეყანათა შორის მოლაპარაკებაზე დადგა ჯერი, ბენია გაემგზავრა.
შაჰს დამცინავად უკითხია: შენ ხარ მშვენიერი საქართველოს შვილიო?
კიო, – უპასუხია.
მერე შენზე მშვენიერი ვერ იპოვნესო? – შაჰმა.
უფრო მშვენიერი სხვაგან გაგზავნესო, – ამან.
შაჰი იუმორზე მიხვდა, რომ მის წინ ბენია იდგა.
სასახლეს რომ მოაშორეს, ბენია ცხენზე უკუღმა იჯდა.
ჩამოსვეს და შაჰ-აბასს მიჰგვარეს.
უკნიდან რატომ ზიხარო? დაგვცინიო?
არაო, მინდა თქვენი სასახლის მშვენება საბოლოოდ აღვბეჭდო მახსოვრობაშიო.
შაჰს ეამა და თავისთან დაიტოვა.
მან კი უამბო ისტორიები, როგორ ჩაისახა უკაცოდ და სამშობლოში დაბრუნების სანაცვლოდ, დედა ქალწულის ჩვენება მოიაზრა.
მეფე ერეკლე ამაზე ჩაბჟირებულა, როგორი მეამიტი ყოფილა ეს სისხლის მსმელი კაციო და დედად ვინმე მონაზონი გაუყოლებია.
მერე შაჰი ამტყდარა, ვინმე მინდა, სათანადო პატივი რომ მომაგოსო.
ბევრი ეძებეს შაჰისთვის შესაფერი კაცი, მაგრამ ვერავინ უპოვნიათ.
ბენია ამდგარა: მე მივაგებო.
კი, მაგრამ შენი პატივი თუ არ მოეწონა, თავს წაგაძრობსო.
ეს მოხდა საქართველოში სისხლის წვიმების დროს, როცა ასი ათასი ქართველი გადაასახლა შაჰ-აბამა სათათრეში. მათ შორის იყო ბენია, თათარი რომ გახდა და თარხანს ეძახდნენ.
ათასი ქართველის სახლში დაბრუნების სანაცვლოდ საკადრის პატივს მოგაგებო, ბენიამ.
დათანხმდა შაჰი.
ბენიამ კუბო მიიტანა და უთხრა, სიკვდილი ეს ის განძია, რომელიც ჯერ არ შეგხებიათო.
თავიდან გაბრაზდა შაჰი, მაგრამ ბენიამ დაიყოლია, რომ კუბო, ეს კარგია.
ბენია თარხანი გათათრდა და ამით კიდევ უამრავი ქართველი დააბრუნა სახლში.
ჩემი მოწოდება ვიპოვნე, ყველა გზით ქართველები საქართველოში უნდა დავაბრუნოო.
ერთხელ ერეკლე მეფეს სპარსეთთან ომი მოუხდა.
ომი ისეთი სასტიკი იყო, რომ ქალებიც იბრძოდნენ: ვაშლოვნელი თამრო, წყნეთელი მაია, წავკელი თინა და სხვანი. ერეკლეც ომში იყო, როგორც რიგითი.
მაშინ ბენია მისულა შაჰთან და ტყვეთა ნაწილის გათავისუფლებისთვის, შვიდ წელიწადში შენს მაიმუნებს კაცის ენას ვასწავლიო, – უთქვამს. გაგებული ჰქონდა, რომ შაჰს მაიმუნთა განკაცება სდომოდა.
ქართველები შიშობდნენ: ჩვენს სანაცვლოდ თავს წაგაძრობსო.
ბენიას კი უპასუხია: კაიო რაო, შვიდ წელში ან მე მოვკვდები, ან შაჰი ან მაიმუნებიო. თუ არა და მაიმუნებს თავად დავხოცავო.
ჭკვიანი კაცი იყო ბენია.
ერთხელ ერეკლისთვის მეფობა უთხობია. იმასაც არ უჭოჭმანია და ერთ დღიანი ტახტი მიუცია, თავად კი დასასვენებლად წასულა. ასე ავიდა ბენია ქართლ-კახეთის ტახტზე ერთი დღით.
გადმოცემის თანახმად, კეთილშობილი მეფე ყოფილა, პრობლემათა შიდა სფეროში ჩახედვის გამო. უდანაშაულო პატიმრების არაბრალეულობა დაამტკიცა, ქვეყნის მტრებს კი სასტიკად მოექცა. ეს მოხდა მაშინ, სისხლის წვიმების დროს საქართველოში.

მუჰამედის ცოლები

მუჰამედი თმას ინით იღებავდა და თავზე ზეთის ხილის ზეთს ისვამდა, ხის ტოტისგან დამზადებული სახეხით იხეხავდა კბილებს და სუნამოს იპკურებდა. ამბობდა ხოლმე, ლამაზად ჩაცმა რწმენისთვისაა საჭირო. თუ სადმე წავიდოდა ჰიგიენის ნივთებს თან წაიღებდა, თუ სადმე წავიდოდა აქლემით, სახელად ყასვა. ბრძოლის დროს ცხენი ჰყავდა, სახელად სექბი. მას კიდევ რამდენიმე ცხენი ჰყავდა მიმდევრებისგან ნაჩუქარი. ჯორიც ჰყავდა, სახელად დელდულ და ვირი იაფური. მას კიდევ ცოლები ჰყავდა.
მას შემდეგ, რაც მუჰამედმა სასწაულებრივი მოგზაურობა განახორციელა მექადან იერუსალიმის ტაძარში, უფლება ჰქონდა შეერთო ნებისმიერი ქალი – ქალწული თუ ქმარგაცლილი, უცხო თუ ნათესავი, მუსლიმანი თუ სხვა. უფლება ჰქონდა სამხედრო ნადავლის წილის მიღებაში და ნებისმიერი ქალის შერთვაში.
ისლამში კაცს შეეძლო რამდენიმე ცოლი ჰყოლოდა, ოღონდ მრავალქმრიანობის უფლება ქალს არ ჰქონდა, ბავშვის წარმომავლობა რომ არ ყოფილიყო სადავო. მუჰამედს უფლება ჰქონდა ცოლის სიკვდილის მერე და მანამდეც სხვა მოეყვანა, ხოლო ცოლებს გათხოვება ეკრძალებოდათ, – სხვას ვის უნდა გაჰყოლოდნენ მუჰამედზე უკეთესს.
თუ ქალი, რომელსაც სამოთხის ღირსი ქმარი გარდაეცვალა და სხვაზე აღარ იქორწინებს, ალაჰი მას სამოთხეში ქმართან მოათავსებსო.
მუჰამედი დაყვედრებისთვის ზოგჯერ სცემნდა ცოლებს. ისინი კი მას იმით სჯიდნენ, რომ საღამომდე ხმას არ სცემდნენ. ამ დროს სახლში მოწყენილი დადიოდა მუჰამედი.
თუ ალაჰი მორწმუნეთაგან მოითხოვდა სიტყვისადმი ერთგულებას ალაჰის წინაშე, მუჰამედს უფლება ჰქონდა სიტყვა გაეტეხა მორწმუნეთა წინაშე.
ბოლო შუამავალი იყო, ვისაც უშუალოდ ჰქონდა ღმერთთან კონტაქტი. “არ არს ღმერთი გარდა ალაჰისა და მუჰამედია ალაჰის მოციქული”. ბედნიერი კაცი იყო მუჰამედი.
მუჰამედის ყოველ ქორწინებას სხვადასხვა მიზეზი ჰქონდა. ზოგადი იყო, რომ გაეცნო თავისი კანონები ქალებისთვის და მათ შთამომავლობისთვის გადაეცათ ცოდნა.
მაგალითად, ცოდნა იმისა, რომ ჯოჯოხეთს ცეცხლის ყარაულებად ცხრამეტი ანგელოზი ჰყავს, რომ ცეცხლ მისჯილნი ვერ გამოვიდნენ. ხიდი ბეწვზე უფრო წვრილი და მსხვილზე მეტად ბასრი: ჯოჯოხეთსა და სამოთხეს შორის. რომ სიკვდილის მერე 99 ცოდვა სასწორზე დევს და ალაჰის სიტყვა აქეთ მისი მადლის შეჯამებით, სუბიექტურია ალაჰი. რომ მექას მახლობლად არაფატის მთაზე ცხოვრობდნენ ადამ და ევა. ადამმა აკრძალული წიგნი წაუკითხა ანგელოზებს, რის გამოც ღმერთმა მიწაზე გამოაგდო. მიწაზე გაყრილნი ცოლ-ქმარი კი ღმერთმა ერთმანეთს აქ შეახვედრა. დღემდე მუსლიმები არაფატზე ადიან და ცოდვებს ინანიებენ.
პირველ სურებში უმეტესად სამოთხე და ჯოჯოხეთია აღწერილი, რადგან ხალხს ჯერ მიზეზი სცოდნოდა და შემდეგ მასთან მისასვლელი გზები.
მუჰამედის მშობლების ქორწინება ზეცაში მოხდა და უშუალოდაა დაკავშირებული ჭასთან, სიზმართან და მსხვერპლთან.
როცა ყურაიშელი კერპთაყვანისმცემლები წელიწადში ერთხელ ბუვანს სცემდნენ თაყვანს, კერპთან მუჰამედს თეთრწვერა კაცი ესაუბრებოდა, მასზე მთხვევა არ გაებედა.
როცა მუჰამედი ყურაიშელ ბავშვებთან ერთად თამაშობდა, ქვედატანის სამოსელი რომ გაიხადეს და მხრებზე დაიგდეს, რომ ქვების გადაზიდვისას მხრები არ სტკენოდათ. რაღაც ძალამ ჩასძახა მუჰამედს, რომ ქვედატანის სამოსი წელზე დაემაგრა. იმ დროს საზოგადოებაში უტანსაცმლოდ გამოჩენა ნორმად ითვლებოდა, მაგრამ მუჰამედის ზნეობრივი ზღვარი უცოდინრობისასაც არ ირღვეოდა.
ღმერთი მუჰამედს სურებს ცხოვრებიდან გამომდინარე აწვდიდა. მაგალითად, როცა მუჰამედმა ზეინები მოიყვანა, დიდი სუფრა გაიშალა. დასასრულს სამი აბეზარი სტუმარი შემორჩა. მუჰამედს ერიდებოდა რა მათი გაშვება, ალაჰმა წესის შემოღება გადაწყვიტა: მუჰამედის სახლში სტუმარი ღვთისაა, მაგრამ მასთან ის დროებით უნდა დარჩეს. მორიდებულია, თვითონ ვერ ამბობსო. ეს საღამო ფარდების დაკიდების საწყისად ითვლება.
უფარდებოდ საუბარი სტუმრებთან ისედაც ეკრძალებოდათ შუამავლის ცოლებს.
ერთხელ ისინი რომ ერთად შეიკრიბნენ, აინტერესებდათ ქმრის სიკვდილის მერე პირველი ვინ შეუერთდებოდა მას. მუჰამედი არ დაბნეულა, ისე უპასუხა: ვისაც ყველაზე გრძელი ხელები აქვსო. მთელი საღამო ატოლებდნენ ხელებს. თურმე სევდას ჰქონდა, მაგრამ ზეინაბი გარდაიცვალა, რადგან ხელგაშლილი ყოფილა. ჰო, აზიელი კაცი იყო მუჰამედი და უყვარდა ირიბი საუბარი.
თუ იმ ქვეყნად ალაჰი, ამქვეყნად ყველაზე მეტად ქალები უყვარდა მუჰამედს. ამბობდნენ, საიქიოს ყველაზე ხეირიანი ქალი მარიამია, საამქვეყნოსი კიდევ ხატიჯეო.
ხატიჯე პირველი მუსულმი იყო, უმეცრების ხანაში ორჯერ გათხოვილი. მუჰამედს სამსახური მისცა და ასე გაიცნო. მერე ხელიც სთხოვა. ისინი ჩუმად ასრულებდნენ ნამაზს და ისლამის ძირითად პრინციპებს იცავდნენ: რწმენა ღვთისა და ბოლო ჟამისა და ანგელოზისა, რწმენა მუჰამედისა და ყურანისა, რწმენა ბედისწერისა.
ერთხელ ალიმ მშობლებს ნამაზის დროს შეუსწრო. არ დაბნეულა და ქელიმეი შეჰადითის ლოცვა აღავლინა მან, როგორც მეორე მუსულიმმა. წლების მერე მიმდევრებიც გამოუჩნდა, ისლამს სექტად რომ გამოეყო, ალაჰს შეშლია მუჰამედს სურებს რომ უგზავნიდა, ალი ეგონაო.
როცა ხატიჯემ მუჰამედს ჰკითხა მკვდარი შვილების ამბავი: -სად არიან ჩემი შვილები?
მუჰამედმა უპასუხა: -სამოთხეში.
ხატიჯეს სიკვდილის მერე, თუ მის სახლში ცხვარი დაიკვლებოდა, ცოლის ნათესავებს ყოველთვის უგზავნიდა ხორცის ნაჭერს. ამბობდა: ის იყო ჩემი შვილების დედა და შესანიშნავი დიასახლისი. როცა არავის სჯეროდა ჩემი, მან დაიჯერა.
აიშასთან შეუღლების ბრძანება ალაჰისგან მოვიდა. ბავშვი 9 წელი გაჭირვებაში ცხოვრობდა მუჰამედთან. მაგრამ უკმაყოფილება არ გამოუთქვამს. ზოგ ქალს მუჰამედი არ ირთავდა, ზოგს მუჰამედი არ უნდოდა. მისი ცოლებიდან მხოლოდ აიშე იყო ახალგაზრდა და გაუთხოვარი. ზოგი ამბობს, ექვსის იყო მუჰამედს რომ გაჰყვაო, ზოგი ამბობს, რომ ჩვიდმეტის. აზიური კლიმატიკის გამო ქალი ადრე მწიფდებოდა.
მუჰამედმა აიშა რომ მოიყვანა, შვილს უთხრა: ”ისე უნდა გიყვარდეს, როგორც მე”.
ერთხელ, როცა მუჰამედს ჰკითხეს: – ვინ გიყვარს ყველაზე მეტად?
უპასუხა, რომ აიშე.
– მამაკაცებიდან?
– აიშეს მამა.
აიშეს თეთრი, სიფრიფანა კანი ჰქონდა და მუდამ წითლდებოდა. ამის გამო ხალხმა ჰუმეირა შეარქვა, წითელ ლოყებას ნიშნავდა. მასთან საუბრის დროს მეზობლობის ინსტიტუტი შემოიღო მუჰამედმა: ”ჯერ ეწვიე მათ, რომელთა ჭიშკარი შენთან უფრო ახლოსაა”.
ძალიან ეჭვიანი იყო აიშე, თუმცა მუჰამედის სიკვდილის მერე, ყოველთვის აღნიშნავდა, რომ ქმარი მას განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა და სხვა ცოლებთან შედარებით, ხშირად რჩებოდა მასთან.
მუჰამედს უთქვამს კიდეც:
– თუ ჩემზე ადრე მოკვდები, ჩემი ხელით გაგახვევ სუდარაში და საფლავში ჩაგტან.
– გინდა მალე მოვკვდე, ჩემს ნაცვლად რომ ახალი შეირთო?
არაბული ღიმილი ჰქონდა მუჰამედს, ცოლის ეჭვიანობას ბავშვურ ვნებებად თვლიდა. მაგრამ ერთხელ, როცა მუჰამედი აიშეს საწოლიდან ადგა და გარეთ გავიდა, ცოლი დაედევნა, მაინტერესებდა, ვისთან წავიდოდაო. მუჰამედი სალოცავად წასულიყო და აიშეს შერცხვა:
– როდესაც ღმერთის კეთილგანწყობა გინდა მოიპოვო, მე სურვილებით ვარ შეპყრობილი.
ერთადერთი ცოლი იყო აიშე, რომელიც ბრძოლებში მონაწილეობდა და დაჭრილებს უვლიდა. ამის გამო უსიამოვნებასაც გადაეყარა, როცა ტუალეტში გავიდა. როგორც ახსენებს, მაშინ საპირფარეშო ჯერ არ იყო სახლზე მიბმული, სამკაულები დაკარგა და მის ძებნაში ქარავანმა გაასწრო. ჭორაობდნენ, გარყვნილი ქალიაო და მუჰამედმაც დაიჯერა. ქმრის სიცივეს აიშე ვეღარ უძლებდა და მის გამო ალაჰისგან აიათები გარდმოვლინა.
როცა აიშეს ქორწინებისთვის ხელს ჯერ ასაკი არ უწყობდა, მასთან დანიშნულმა მუჰამედმა ჯერ სევდაზე იქორწინა. თუ აიშამ განათლებით მოხიბლა ქმარი, მუჰამედი სევდამ შვილებზე ზრუნვით მიიზიდა.
50 წელს იყო სევდა გადაცილებული შუამავალს რომ გაჰყვა. მან და მისმა ძველმა ქმარმა ისლამი ერთად მიიღეს. ქალმა სიზმარი ნახა და ქმარს მოუყვა, რომ დაქვრივების მერე მუჰამედს მიჰყვებოდა ცოლად. წმინდა შუამავალმა ქალისადმი მოვალეობის გრძნობა იგრძნო.
ჰაფსა, რომლის სიტყვა და საქმე არასდროს შორდებოდა ერთმანეთს, აიშემ და სევდამ მიიღეს. მას ხანდახან აიშესთან ჰქონდა კონფლიქტი. ისიც მესაკუთრე ბუნების იყო და მუჰამედმა ის სახლში გაუშვა: სუფთა მამაშენი ხარო. მერე ალაჰი გამოსცხადებია და დაუბრუნებია, რადგან მისი ყოველი ცოლი ალაჰისგან იყო.
მუჰამედი არასდროს შორდებოდა ცოლებს. დროებით გაუშვებდა ხოლმე სახლში და ისვენებდა.
ერთხელ როცა მუჰამედმა ზეინაბის სახლში შარბათი დალია, ცოლებმა იეჭვიანეს და უთხრეს, პირიდან ცუდი სუნი ამოგდისო. მუჰამედმა იხუმრა, შესაძლოა ფუტკარმა ასეთი თაფლი შეაგროვა, თუ თქვენ გინდათ, აღარ დავლევო. მერე ალაჰი გამოსცხადებია და უთქვამს, ცოლთა გამო დალევაზე უარი არ ეთქვა.
ჰაფსას ძალიან უყვარდა მუჰამედი. საჩუქრებს თუ მიიღებდა, ხელს არ ახლებდა, ქმარს უნახავდა.
ზეინები უფრო ღარიბთა და უსახლკაროთა დედა იყო. მისი გვარის დანათესავება კონფლიქტის მოგვარებისთვის სჭირდებოდა. ქვრივი იყო და თავადაც მუჰამედთან ქორწილის მერე 3-4 თვე იცოცხლა.
მეორე ზეინებიც ჰყავდა მუჰამედს. რომელიც ჯერ მის შვილობილს გაჰყვა ცოლად, გათავისუფლებულ მონას. ამით მუჰამედმა სოციალურ ფენებს შორის კავშირის შექმნა გადაწყვიტა. კონტაქტი ვერ აეწყო და მაშინ სურა გარდმოვლინდა ალაჰისგან, ქალი მუჰამედს მოეყვანა, შეცდომის გამოსწორების გამო, მცდარი წეს-ჩვეულებების ამოსაძირკვად.
ქორწილისას ზეინებმა სამკაულები მოიხსნა და ახალი ამბების მაცნე მოახლეს გადასცა. არაფრით მივიდა ზეინები მუჰამედთან და მიუძღო კარაქში გახვეული მედინური ფინიკი. სწორედ ის გაჰყვა პირველი მუჰამედს სიკვდილის შემდეგ.
სამაგიეროდ, სხვა ცოლებთან შედარებით ყველაზე დიდხანს ჰინდიც იცოცხლა. უმმუ სელემეს ეძახდნენ, შვილი ჰყოლია დაღუპული, სელემე ერქვა, ჰოდა, შეარქვეს ”სელემეს დედა”. პრობლემებით აღსავსე იყო ჰინდის ცხოვრება მუჰამედამდე.
საქმროს თავიდან უარი უთხრა, მიზეზად შვილები მოიყვანა და თავისი ასაკი, ასევე ის, რომ ეჭვიანი ბუნების იყო და არც მაყარი ჰყავდა გვერდში რომ დადგომოდა. ეჭვიანობას გამოგისწორებ, ბავშვებზე ვიზრუნებ, ასაკს და მაყარსაც მნიშვნელობა არ აქვსო, მუჰამედმა.
მას ჰინდის მოყვანა აწყობდა, რთული საკითხების გადაჭრაში ეხმარებოდა, ქმრის სიკვდილის მერე კი მის შვილიშვილებს უვლიდა.
უმმუ ჰაბიბი ქვრივი ქალი იყო, ერთხელ საკუთარი არამორწმუნე მამა მუჰამედის საფენზე დაჯდომის ღირსად რომ არ გახადა. მასთან ქორწინების გამო მუსლიმებსა და ყურეშებს შორის ხიდი გაიდო.
როცა კვდებოდა, აიშე და ჰინდი მოიხმო და ლამის პატიებას სთხოვდა აქამდე რომ იცოცხლა. ძლიერ მორიდებული ქალი იყო უმმუ ჰაბიბი.
მგონი ყველა ქალს, რომელიც მუჰამედის ცოლი გახდა, ერთი სიზმარი აერთიანებთ, თითქოს მთვარე ჩამოვიდა მიწაზე და ხელებში დაეღვარათ. საფიე ტყვეობაში იყო, იგივე რომ ნახა. მათი შეუღლების რომანტიკული ისტორია ვიცი: სეირნობს მუჰამედი ტყვეთა ბანაკში, საფიეს იჩემებს და ეუბნება:
– ხომ არ ისურვებდი რამე უკეთესს?
საფირმო აზიური ღიმილით ეკითხებოდა მუჰამედი მას.
– რას გულისხმობ, მუჰამედ? – ვერ მიხვდა ქალი.
– ტყვეობიდან გიხსნა და ცოლად შეგირთო.
ცოტა ხანში საფიე გამუსულმანდა. მამასაც უნდოდა მისი დახსნა, რაც არ უნდა გიჭირდეს, არ შემარცხვინოო, არიგებდა. მაგრამ ერთხელაც ქალმა გამოუცხადა:
– მე ვირჩევ ალაჰის შუამავალს.
მამამ მიუგო: – შენ მე შემარცხვინე.
ყველა ცოლს უყვარდა მუჰამედი. ის კი ხშირად აიშეს ეკითხებოდა რჩევებს ქალებში.
– ოჰ, აიშე, როგორ მოგწონს საფიე?
– ჩვეულებრივი ქალია.
– ნუ ლაპარაკობ ასე, აიშე! მან გულწრფელად მიიღო ისლამი და მუსლიმი გახდა.
მაგრამ აიშე და ჰაფსა ხშირად დასცინოდნენ საფიეს იუდევლური წარმომავლობის გამო. სულ იუდეველს ეძახდნენ და ერთხელ აიშეს ისიც წამოსცდა, როგორი ტანდაბალი ხარო.
– ეს ისეთი რამ თქვი, აიშე, ზღვაში რომ მოხვდეს, მას მთლიანად დააბინძურებს, – გაკიცხა მუჰამედმა.
როცა მუჰამედი ავადმყოფობდა, შენ მაგივრად, ნეტა, მე მტკიოდესო, საფიემ უთხრა. ცოლებმა ერთმანეთში ჩურჩული დაიწყეს, მუჰამედმა კი თქვა, სიტყვებში გულწრფელია საფიეო.
ტყვეთა განმანთავისუფლებელი მეიმუნე გახლდათ. ვალებს იღებდა, რომ მონები ეხსნა. ხატიჯეს მერე მეორე ქალი იყო, ვისგანაც მუჰამედს შვილი ჰყავდა. ხშირად თვიურის დროს, როცა ნამაზის შესრულება არ შეიძლებოდა, მეიმუნე მუჰამედთან ჯდებოდა, მისი სამოსის კიდე რომ მოხვედროდა.
მუჰამედმა მას უთხრა, მექქას გარეთ გარდაიცვლებიო. სიკვდილის მოახლოვება რომ იგრძნო მეიმუნმა, დაიბარა, მექქადან გამიყვანეთ, წინასწარმეტყველება რომ ასრულდესო. ასე უწყობდა წინასწარმეტყველობაში მეიმუნე ხელს.
კიდევ ერთი ქალი იყო, მარიე კოპტიელი ეგვიპტიდან. ჯერ შვილი, იბრაჰიმი რომ დაიღუპა, სახლში ჩაიკეტა. მუჰამედი რომ მოუკვდა, ასკეტიზმში ჩავარდა. ჰადისებიც არ დაგვიტოვა.
ყველაზე მეტი ჰადისი მუჰამედთან ცხოვრებაზე და ალაჰზე აიშემ გადმოგვცა.
კაცობრიობის სიამაყე 50 წლიდან ირთავდა ცოლებს, მანამდე მარტო ერთი ჰყავდა. მათ სახე და ხელის მტევნებ დაფარულს უნდა ეარათ. ბედნიერი კაცი იყო მუჰამედი.

ფლავი და შარბათი მოჰამარისას

ჩემი ყურანით დაინტერესება სკოლის ასაკში დაიწყო, როცა მშობლებმა დამბანეს, ჩამაცვეს, ხელი ჩამჭიდეს და ნათესავების გასაცნობად წამიყვანეს, ჩემი ასაკის გოგონების. მათი ბებია, ბაბუაჩვენის და, დაუბანიათ, დაუვარცხნიათ და მუსლიმანისთვის მიუთხოვებიათ, ჩვენი ხაზი კი იმ ბებიის ხაზზე იძახდა: გაგვეყო, აღარაფერი გვაკავშირებსო.

როგორც კი შევედით, გოგონებმა თავიანთი კაბები შემომაცვეს და სამკაულები ამიწყვეს. ალაჰმა თქვა, თუ რამეს გაჩუქებენ, რაც არ გითხოვია, მიიღე, ეს ჩემგან არისო. მრგვალი მაგიდა მახსოვს, დასვენებულზე ჩაი შემომთავაზეს. ვიაურე, მაგრამ დედამ ჩუმად მითხრა: სხვანაირი ჩაი ექნებათ, დალიეო. ცნობისმოყვარეობამ მძლია და თავი დავუქნიე, მერე კი იმედი გამიცრუვდა ”მარიამის” ერთჯერადი კოლოფი რომ ჭიქაში ჩადო, შაქარი დააყარა და წყალი დაასხა.

ლამაზი გოგონები იყვნენ, დაწყობილი სახის ნაკვთები ჰქონდათ და სითბოს არ მალავდნენ. არც ქუჩებში სახეს და გაბედული ნაბიჯებით დადიოდნენ. ერთი გამომიტყდა: ოცნება მაქვს ჯვარი ვატაროო, – მერე მოინათლა. მთელი ოჯახი მოინათლა. მე კი გადავწყვიტე ჩაის დაყენება თავად მესწავლა. მოიმარაგეთ ჩაი, ფლავი და შარბათი, მინდა ყურანზე გესაუბროთ.

ამასობაში, ყურანი ვიპოვნე, რომელიც არც დაფლეთილი ყოფილა და არც სიძველისგან გაყვითლებული. მაშინაც ასე მივიღე და ახლაც, რომ წიგნი რელიგიური ტრილოგიის მესამე სერია იყო, ძველსა და ახალ აღთქმას რომ მოსდევს. თუ ძველი აღთქმა ქრისტეს მოსვლის შემზადებისთვისაა განკუთვნილი, ახალში ქრისტეს მოსვლაა მოცემული, ყურანში გადმოცემულია ქრისტეს წასვლის შემდეგ ცხოვრება.

ცხოვრება, რომელიც მეტისმეტად გამკაცრდა. ჰოდა, მუსლიმებსაც სჯერათ, რომ სახარების დაკარგულის აღმოსაჩენად დაიწყეს კითხვა. რაღაც სანახევროდ ქრისტიანები არიან, ოღონდ მონათმფლობელურ ეპოქაში დაწერილი წიგნით, სადაც არც ადამიანები ვართ ღვთის ძენი და არც ქრისტე. ყველანი მისი მონები ვართ, ქრისტეს კიდევ ჰო და მუჰამედს, შუამავლის წოდება ჰქონდათ. წინა ორი რელიგიიდან განსხვავებით მეტად მკაცრია. მორიელის ზოდიაქოში შექმნილი. შეიძლება ითქვას, დესტრუქციის რელიგიაა. ყურანის მიხედვით, ღმერთი სამყაროს მოშორებულია დიდი მანძილით. ყურანის ღმერთი აღამებს და ათენებს, სიცოცხლე სიკვდილისგან გამოჰყავს და სიკვდილი სიცოცხლისგან. “ამბობენ, ღმერთს ძე ჰყავსო. მისმა დიდებამან არა. იგი კმარობს თავის თავსა”.

მისი მიხედვით, იესო არ მომკვდარა ჯვარზე, არამედ ჯვრიდან იქცა ცად აყვანილი. მუჰამედი ბიბლიას აღიარებს, წინასწარმეტყველებსა და მოციქულებს: ადამს, ნოეს, აბრაამს, მოსეს, ქრისტეს და თვლის, რომ თავს აგვირგვინებს, რომელმაც უნდა გამოასწოროს მათ მიერ დაშვებული ხარვეზები. მუსულმანი მორწმუნესთვის მტერი მხოლოდ არამორწმუნე შეიძლება იყოს. დღეში ხუთჯერ ლოცვამ მეტად დისციპლინებული გახადა ცხოვრება.

ყურანი, როგორც დოგმატიკათა კრებული რელიგიური საფუძვლით, მუჰამედის სიცოცხლეში წიგნის სახით არ არსებობდა. აწ არსებული ზნეობა მუჰამედისგან ალაჰის გამოცხადებად გასაღდა, შეიკრა და დამოუკიდებელი სახე მიიღო, დამძიმებული რიტუალებით. სურები და აიათები ცალკეულად იწერებოდა ბრტყელ ძვლებზე, პალმის ფოთლებსა და ქვებზე. ნაწილი მოწაფეებმა ზეპირად იცოდნენ და ისე ავრცელებდნენ.

ერთი მეზობელი მყავდა, კაკლის ხესავით მაღალი იყო. კაკალს კი იმიტომ ვამსგავსებ, რომ თავად უყვარდა მასზე ცოცვა. სლიკინა კანზე ეჯაჯღურებოდა და მუდამ ფოთლების სუნი ასდიოდა. ერთხელ, როცა ყულაპის ფუნქციის ბოთლი გაჭრა, ხურდები ქაღალდის ფულში გადაცვალა, მეძავთან წავიდა. მაშინ ბავშვებს ეზოში შტაბი გვქონდა მოწყობილი, შევიკრიბეთ და წაკითხული რჩევები მივეცით.

მაგალითად, მკითხავი ხალხისგან ემბრიონის სქესის დადგენის ერთი საშუალება ვიცოდი: ღმერთის სახელი იყო “აუმ”, ორგაზმის დროს, ჩასახვისას, რომ აღმოხდებოდა კაცს, ქალს კი ჩასახულის დაბადებისას. მედიტაციისას და ლოცვებისას ამ ბგერას ამიტომაც მიმართავდნენ, როგორც ენერგიის გამოყოფას და შთაბერვას. თუ კაცი წევს მარცხენა მხარეს, ქალი კი მარჯვენაზე, მაშინ კაცის სუსნთქვა მზისა არის, ჰაერი, ძირითადად, მარჯვენა ნესტოად შედის, ქალის სუნთქვა კი მთვარისაა, ამ შემთხვევაში ბიჭი გაჩნდება. ხოლო თუ კაცი წევს მარჯვენა გვერდზე, ქალი კი – მარცხენაზე, მაშინ კაცი იმყოფება მთვარის სუნთქვაში, ქალი კი – მზისაში. ამ შემთხვევაში გოგო გაჩნდება. თუ კაცი და ქალი მზის სუნთქვაში იმყოფებიან ფემინური ბიჭი გაჩნდება, კაცი და ქალი თუ მთვარის სუნთქვაში არიან, – ვაჟკაცური გოგონა.

ჰოდა, ჩვენს მეზობელს ერთი პანკისელი მუსლიმი ჰყავდა ამოჩემებული, სუფიზმს მისდევდა. რომ დაბრუნდა, მაისური გადაიხსნა, დასერილი ზურგი გვაჩვენა და თქვა: მოჰამარი ჩემზე ჩაატარაო. მაშინ ამ სიტყვის მნიშვნელობა არ ვიცოდი და თანდათან შევაგროვე ინფორმაცია. მეზობელს კი მერე ჭლექი დაემართა.

მოჰამარზე ცნობები ჯერ კიდევ მე-7-მე-8 საუკუნეების არაბულ ქრონიკებში გვხვდება. მისტერიაში იკვეთება ძირითადი მომენტები: როუზე, დასთე, თაზიე. იმართება ყოველწლიურად. მთვარის კალენდრის მიხედვით, პირველი თვის დასაწყისში. მოძრავი დღესასწაულია. მთვარის ფაზებზე დამოკიდებული და ხშირად შემოდგომას ემთხვევა. დროთა განმავლობაში პოლიტიკური და კლასობრივი ბრძოლის ფორმად გადაიქცა სამღვდელოებისგან. წარმოშობა უშუალოდაა დაკავშირებული ისლამის წარმოშობასთან.

იკერავენ ახალ ტანსაცმელს, ყიდულობენ ახალ ჭურჭელს, შლიან სუფრას. ამზადებენ ფლავსა და შარბათს. არ იხდიან ქორწილებს და სხვა ზეიმებს. ერიდებიან სქესობრივ კავშირსა და მოგზაურობას. კაცები წვერს არ იპარსავენ. იცავენ ”ნამაზის” (ლოცვის) რიგს და სხეულის რიტუალური განბანის წესს. ორმოცი დღე მარხულობენ. აივნებს, ფარდულებს, გზებს ფერადი ქსოვილებით 2-3 დღის განმავლობაში ფარავენ. მწვანე, წითელი და შავი ფერის დროშებს შლიან. სურათებსა და სარკეებს შავი ფერის საბურავებს აფარებენ. ალმებსა და ლამპიონებს სირაქლემის ბუმბულით აწყობენ. საუბრობენ შიიტ წმინდანებზე: ალიზე, ჰასანზე და ჰუსეინზე.

შიიზმი აიდიალებს მუჰამედის შთამომავლობას. ჭეშმარიტად მხოლოდ იმ ჰადისების ცნობას, რომელიც მუჰამედის ოჯახის წევრებს ეკუთვნის. განსაკუთრებულ უპირატესობას იჭერს ალის კულტი. ალაჰმა ერთხელ მუჰამედს უთხრა: “შენ თუ არა, არ შევქმნიდი სამყაროს, მაგრამ თუ არა ალი, არ შეგქმნიდი შენ.” მეორე ლეგენდის მიხედვით კი ალაჰს შეშლია, ყურანი ალისთვის უნდა მიეცა და მექანიკურად მუჰამედისთვის მიუცია. ამის მერე ამბობენ, ვის არ შეშლიაო.

მოჰამარის გარდა ტანჯვა–წამების სიხარულით შემცვლელი რიტუალები ნამაზით იწყება. ნამაზის მოძრაობები ვარჯიშის ფუნქციაა, წვრთნა. მე თავის გამოლაყებას ვეძახი, როცა სისხლი აქეთ–იქით მოძრაობს და ბრუნვას ექსტაზში შეყავხარ. ვიღაცას თუ ეზარება ნამაზის შესრულება, მუჰამედი, როცა კვდებოდა, ისევ ნამაზზე ფიქრობდაო, ამბობენ ხოლმე.

ზრდილობის დაუწერელი კანონები, ისლამში დაწერილია. მაგალითად, დაბანის წესია: კბილების გახეხვისას სამჯერ გამოივლოთ წყალი. მარხვის შემთხვევაში ყელამდე არ უნდა ჩაიდო ჯაგრისი. წყვილი ორგანოების დაბანვისას მარჯვენათი უნდა დაიწყოთ. ხელებისა და ფეხების დაბანისას თითის წვერებიდან დაწყებაა საჭირო. წვერების ძირის გამობანა არ უნდა დაივიწყონ. ცხვირი მარცხენა ხელით უნდა მოიწმინდონ, ნესტოებში წყალი სამჯერ უნდა შეისხას. ყოველი დასაბანი ორგანო სამჯერ უნდა დაიბანოს. თითზე ბეჭედი უნდა შეიქანოს, წყალმა რომ გაუაროს. დაბანილ ორგანოებზე ხელი უნდა მოისვას. თითებს შორის ადგილები უნდა გამოიბანოს. ჯერ ჭუჭყი სადაცაა, ის ადგილი უნდა მოიბანოოს. სასქესო ორგანოები არ დაივიწყოს.

მოჰამარს რომ დავუბრუნდეთ, უმეტესად, საღამო ხანს იწყება. მქადაგებლები შავ განიერ ხალათებს იცვამენ, თავზე შავ ან მწვანე ფერის, მრგვალ, დაბალ ქუდებს იხურავენ. თვითგვემის იარაღებია: ჯაჭვი, ხელის ტვიფრი, ხის ჭურჭელი, ”კაშკული” და როუზეხანის ქუდი.

ადრე როუზზე არამუსლიმის დასწრება აკრძალული იყო. ამ დროს სახლებს ისე აწყობდნენ, როგორც მეჩეთში. კამფეტების, ტკბილეულების, ხმელი ხილისა თუ ხურდის სანაცვლოდ პატარა ბიჭებს წყლით ამარაგებდნენ. წყალი არ უნდა შემოლეოდათ. ვარდის წყალს შუა როუზეს კითხვის დროს მომლოცველებს აპკურებდნენ ხელის გულებზე. ვინც ხანგრძლივად მარხულობს, ის არ მარხულობსო, მუჰამედმა. ერთი პერიოდი მუჰამედმა შარბათი აიკრძალა კიდეც ცოლების გამო, მაგრამ ალაჰი გამოცხადებია და უთქვამს, დალიეო. შენიშვნად ვიტყვი, რომ მარჯვნივ გადაწოდება საჭმლის, წესია. ოქროსა და ვერცხლისგან დამზადებული ჭურჭლით არ შეიძლება წყლის დალევა. სასმლის ჩამომრიგებელი სასმელს ბოლოს სვამს.

ადრე როუზე უფრო დიდხანს გრძელდებოდა. ზოგ ნაწილს მშვიდად კითხულობდნენ, ზოგ ადგილებში კი მიმიკების და ჟესტების დართვით. ხშირად გაისმოდა ხმამაღალი შეძახილები და ქვითინი. გავიხსენოთ, ვეფხისტყაოსანი, სანახევროდ, აღმოსავლურ მოტივებზე აწყობილი პოემა, ტირილისა და დახოკვის რა სცენებიცაა, მუსლიმანური გავლენითაა. ძველი ჩვევით, მუსულმანები ახლაც იფიცებენ მზეს, შენმან მზემანო, იტყვიან ქართველებიც. მზის კულტი ალაჰის მოსვლამდე წამყვანი რელიგია იყო.

მოჰამარისას სმის და ლოცვების შემდგომ გადიან ქუჩებში განიერი შარვლებით, წვეტიანი ჩხირები ჩაერჭოთ შიშველ სხეულებზე, ლურსმნები, ზანზალაკები, შუშის ნატეხები აქვთ ჩამოკიდებული, ზოგსაც ის ნივთები ტანში – გაყრილი. იძახიან: ”შაჰ ჰუსეინ”, ”ვაჰ ჰუსეინ”, ხალხი პასუხობს: ”მაჰზუმ-მაჰზუმ” (ტანჯულო-ტანჯულო).

გლოვა ხშირად მთელი თვე გრძელდება. გლოვის წინა დღეს კითხულობენ თასურის ხუტბეს, ჰასანისა და ჰუსეინის მწვალებლობის ისტორიას. ქალები მუხლის ჩოქვით დგებიან. ხორბლის კერძის ”ჰალალით” უმასპინძლდებიან რელიგიურ ექსტაზში მყოფ ხალხს. უშუალოდ დგამენ სცენაზე წამების სცენას. ყვიარიან: ”ომარ ქოშთ, ომარ ქოშთ(მოკლეს)”. ამ პროცედურის გამო ომარ ქაშანს ეძახიან. ღამის პროცესიის შემდეგ აბანოში მიდიან ჭრილობების დასაამებლად.

სამაგიეროდ, ალაჰი ლამაზ ქალიშვილებს ჰპირდება საიქიოში იმ მამაკაცებს, რომლებიც სააქაოში ერთგულებას იჩენენ ღვთისა და მუჰამედისა. ალაჰი ქალისთვის რამდენჯერმე გათხოვებას უშვებს, მაგრამ სამოთხეში კაცებს ცოლებთან ერთად მხოლოდ ქალწულები ელოდებიან. რიგ–რიგობით სარეცელზე წამოწოლილნი, იქ არიან დიდრონი შავთვალა ქალიშვილები, თვალად მორცხვნი, რომელთაც კაცი არასდროს მიჰკარებია, არც ჯინი. კარვებში დაცულნი ზრუნვით მოვლილი მარგალიტთა მსგავსი მზეთუნახავები. სამოთხის მზეთუნახავნი გაჩენილნი გვყვანან განსაკუთრებულის შემოქმედებით. გულმკერდიანნი, საამო საგრილნი ჰპოვონ წყლის ნაკადულით მორწყულ წალკოტებშიო. ასე რომ, ყურანი ღარიბებს სამოთხის ფანტაზიას უღვივებს. მომავალ შარბათამდე.