ლეგენდები თბილისის დაარსებაზე

საბჭოთა ლექსიკა ურბანულ სნობიზმში გადაიმალა. მაგალითად, ვერის ბაღის კიროვის პარკად მოხსენიება ხო ნიშნავს ჰიპსტერულ სინდრომს “ეგ ადგილი მე შენამდე ვიცოდი”. ურბანული სნობიზმი კი საკმაოდ დუალისტური ბუნებისაა, ეკონომიური ფაქტორები რომ გამოვაკლოთ, მის გამოა რომ ჩემს თაობაში მეტრო ინარჩუნებს სტილს და ვინმე რიგითი საბურთალოელი დიდი ჯიპის მაგიერ ჩადის მიწისქვეშ, მანქანები პროვინციაში უყვართო. სნობიზმის და ცოტა საიფაისაც.

ჩემში მცირეა სოციალისტური გემოვნება, ტიპური კაპიტალისტი გოგო ვარ fast fashion guilty pleasure-ებით. მაგრამ ჩემს თაობას სოციალიზმი ჩვევებში და გემოს რეცეპტორებში განსაკუთრებით შემორჩა. ჩემთვის სოციალიზმის სიმბოლოა ტკბილი ღვინო და შაქრიანი ჩაი, როცა კაპიტალიზმის სიმბოლო მგონია მშრალი ღვინო და უშაქრო ჩაი. კაპიტალიზმისთვის ხო პროდუქტი თავისთავად უნდა იყოს მაღალხარისხიანი შაქარმა რომ არ დაჩრდილოს. მაგრამ არის გემო, რაც მისი სოციალისტური ბუნების გამო მიყვარს, ესაა ოლივიეს სალათა. შეიძლება ბავშვობის ნოსტალგიის გამო, მაგრამ მთავარია ვერთობი. სიყვარული არის როცა ხედავ ვინმეს ქუჩაში, ვისაც შენნაირი ყურსასმენი უკეთია და ოლივიეს სალათა. შეიძლება იმიტომ მიყვარს, რომ ასოცირდება ბავშვობასთან და მამას ხელფასთან. შემწვარი კარტოფილი მანამდე და თვის ბოლოს ოლივიეს სალათა, როგორც ცუდი და კარგი პოლიციელის გათამაშება. დამნაშავე ვარ, შემწვარი კარტოფილი არ მიყვარს.

არც – ახალი წელი. მგონია, რომ პოლიტიკურად ცუდი მაგალითია, რადგან პირველობის ფეტიშს გვაძლევს. უპირატესობას აძლევს პირველ შვილს, პირველ ქმარს, პირველ ხილს, პირველად დაგემოვნებულ კერძს და ა.შ. მერე ვამბობთ, ებრაელთა გენოციდი კი არა, მასე გენოციდი პირველად ებრაელებმა დაიწყესო; ან გახარიას დარბევა კი – არა, ხალხი პირველად ნაციონალებმა დაარბიესო. არა და სულ სხვაა სიყვარული უკანასკნელი, როგორც ყვავილი შემოდგომის ხშირად პირველს სჯობს, როგორც თვის ბოლოს ჩარიცხული ტკბილი ხელფასი.

***

ხანდახან როცა მთაწმინდიდან თბილისს ვუყურებ, მის წარსულს წარმოვიდგენ. არა ისე, როგორც ტურისტებს უყვებიან გორგასალზე ლეგენდებს, უფრო შემდგომი პერიოდის თბილისის დაარსებას, ნამდვილი თბილისის დაარსებას, რადგან თბილისი მხოლოდ ორთაჭალა-ვერა არ არის, ნავთლუღი და დე ფაქტო ნაძალადევია, ფანჯრებზე გაქონილი ქაღალდებია, უსახლკარო გლეხებია კუთხურ ქსელებად ან ერთმორწმუნე ჯგუფებად დასახლებულები, სიმინდი რომ გაიტანეს ექსპორტზე და იმ თანხით თბილისში აიშენეს სახლი, ძველი სომხები რომ ახალ ემიგრანტ სომხებს ამრეზით უყურებდნენ, ჩამოსულოო, აზერებს რომ ჯერ ეროვნულობა არ აქვთ და მუსულმანს ნიშნავს, თბილისი ეს ზაქარია ჭიჭინაძის წიგნის მაღაზიაა, რკინიგზელელებია. თბილისი ხომ რკინიგზის მშენებლობის დროს დაარსდა.

სენტიმენტალურია, როცა ძველი თბილისის გაურემონტებელ იტალიურ ეზოში ცხოვრებისთვის თითქმის ორმაგს ვიხდით, ვიდრე რიგით უკეთეს ბინაში დელისთან. თითქოს საკუთარ ქალაქში ტურისტად ყოფნა გვინდა. სენტიმენტალური, სნობური და ნეკროფილური, იქაურ აბორიგენებს კი აგრესია უჩნდებათ და ამბობენ “ბელნსკი”, “კიროვი” და სხვა. სნობიზმი ესაა ომი ისტორიასა და სხვა ისტორიას შორის. ჩემთვის თბილისი მიერთებების გარეშე მკვდარია, როგორც ენების გრამატიკას სიცოცხლეს ზღვრების დარღვევა სძენს. თორემ იქნებოდა წალკა, რაიონი, რომელიც ისეთივე ოთხკუთხედია, როგორიც იყო და ალბათ დარჩება.

ჩემთვის თბილისი ქალებმა ააშენეს. ბატონ-ყმობის გადავარდნის მერე უსახლკარო გლეხკაცები თბილისში ჩამოვიდნენ და ახალი ქალაქის მშენებლობა დაიწყეს. კაცები დასაქმებულები იყვნენ ან რკინიგზის მშენებლობაზე ან სასულიერო სემინარიაში სწავლობდნენ. ანუ ქალებისთვის საქმე არ იყო. ბინის ქირა 2.5მანეთიდან 5მანეთამდე მერყეობდა. მაშინ ხელფასი დღიურად 20კაპიკი იყო, ხოლო ქალების ანაზღარება – უფრო დაბალი. ქალები მხოლოდ თამბაქოს დამფასოვებლებად მუშაობდნენ ან მეძავებად. და როცა აჯანყების დრო მოვიდა შრომითი რეფორმების გამო, სანამ მეძავები და თამბაქოს დამფასოვებლები არ გაიფიცნენ, არავინ ისმენდა. “ცოტა” ტერაქტებმაც გაამართლა.

***

ისტორიის გიკებისთვის და უფრო მელოდრამების მოყვარულებისთვის არის ასეთი წიგნი და სერიალი “უცხოელი”. მეოცე საუკუნის შოტლანდიელი მოგზაურობს მე-18 საუკუნის შოტლანდიაში, რადგან იმ ცოდნით, რაც გააჩნია სამშობლო ინგლისელებისგან იხსნას. ვიღაც საფრანგეთს შავი ჭირის ეპიდემიისგან იხსნის კარანტინის შემოღებით. სხვა სეზონში მეოცე საუკუნის ამერიკელი ინდიელი მოგზაურობს მე-18 საუკუნის ამერიკის კოლონიებში, რათა საკუთარი ხალხი გააფრთხილოს ევროპელებზე. სულ მინდა მსგავსი სერიალი ვნახო საქართველოზეც. ისტორიის ან საკუთარი თავის შეცვლის მიზნით პერსონაჟები სხვადასხვა ეპოქაში ვამოგზაუროთ. შენ რომელ ეპოქაში იმოგზაურებდი?

მე მეოცე საუკუნის დასაწყისი მაინტერესებს, ინდუსტრიული მშენებლობის აკვანი, ავანდგარდული ტენდენციები ხელოვნების სხვადასხვა ჟანრებში, საპროტესტო აქციები და მისგან გამოწვეული კარანტინი. იცი, იმ დროს ნაბადით სიარული იკრძალებოდა, იარაღი რომ არ დაგვემალა. მაშინ თუ ვერაზე ან რიყეზე ცხოვრობდი, სემინარიელი იყავი ანუ ანარქისტი. იმ დროს თინეიჯერი სტალინი ამბობდა, პარლამენტი ბურჟუებისა და პლეხანოველებისაა, ნამდვილი პოლიტიკა ქუჩაში წყდებაო. მაგრამ რომ დავფიქრდე, ირონიულია, პოლიტიკური პროტესტებისგან და კარანტინისგან მინდა გაქცევა პოლიტიკურ პროტესტებსა და კარანტინში საცხოვრებლად? პირიქით სჯობს, წარსულზე ამ ცოდნით მომავლის შეცვლა. შენ რომელ ეპოქაში იმოგზაურებდი?

***

ჩემი დიდი ბაბუა, ვფიქრობ, ლიბერალი იყო, ილიასთან მეგობრობდა, ფენსი წვეულებებს აწყობდა. გადმოცემის თანახმად, კეთილი ექიმი გახლდათ, თავადი, ორმოც ოთახიანი სასახლით გლეხების უფასო დამხმარე. მაგრამ თუ რომელიმე თავადიშვილს მოახლე შეუყვარდებოდა, მოახლის კუდიანობაზე ავრცელებდნენ ხმებს, სიყვარული-სიძულვილის ჯადოები იცისო. იმ მოახლეების შთამომავლები დღემდე არსებობენ როგორც გარიყულები ვაი და ჯადო არ გაგვიკეთონო. დედაჩემს დღემდე ჰგონია, ოჯახი იმიტომ არ მყავს, რომ იმათ ოჯახში 1 ცალი “პავიდლოს კანფეტი” მაქვს ნაჭამი. თავადიშვილებს კი მაშინ მოახლეებისგან შორს პიტერში აგზავნიდნენ სასწავლებლად.

ჩვენი სახლი თბილისში ახლანდელ ჭავჭავაძეზე იდგა, სოციალისტებმა გაასახლეს და საექიმო კორპუსში მისცეს ბინა ბაბუას სიკვდილის მერე. გადმოცემის თანახმად, ბაბუა ჭლექისგან მოკვდა, რადგან ბევრ ჭლექიან გლეხს უვლიდა. შუა რუსთაველზე დაკრძალეს, მაშინ იქ სასაფლაო იყო. კომუნისტებმა სასაფლაოს გადაფარვით იქ პარკი გააშენეს. ეს ადგილი თბილისის კიდე აღარაა სასაფლაო რომ იდგასო, უკვე თბილისის გულიაო. ალექსანდროვი ჰქვია იმ პარკს. მერე მაგ ტერიტორიაზე ხალხი ცოცხლად დამარხეს. ტერენტი გრანელი მაგაზე იძახდა “გახსოვდეთ სიკვდილი”.

უი, იცით, როგორ იპრანჭებოდნენ პოსტ თავადის ქალები მეზობლებთან? ფანჯარაში კარაქიანი პურითა და ჩაით საუზმობდნენ. ოღონდ ხელი სახის ოდნავ მაღლა ეჭირათ და სახის ზემოთ აწევა უწევდათ კარაქიანი პურის ჩასაკბეჩად. კაფეები ასეთმა სნობებმა დავაარსეთ, ხალხმა უნდა გვიყუროს როგორ ვჭამთ და ბოლოს მიმტანს ხურდა ვაჩუქოთ. ხანდახან ვფიქრობ, რაზე ფიქრობდა დაქვრივებული ბებია საბურთალოს კორსპუსების მეექვსე სართულზე რომ გამოიკეტა, რადგან ვეღარავინ დაინახავდა როგორ საუზმობს კარაქიანი პურით ფანჯარასთან. ვიცი რას ფიქრობ, – მოგვიანებით, საბურთალოზე კორპუსების წინ სხვა კორპუსები ალბათ მაგიტომ ააშენეს, ქვრივი თავადი ქალების საპატივცემულოდ.

და ქრისტემ ღორებში ჩაასახლა ეშმაკნი..

წლევანდელი საახალწლო ისტორია მინდა მოგიყვეთ. სტუდენტობის მეგობარს დეკემბრის ბოლო კვირას მამა გარდაეცვალა სიმსივნით. სამძიმრისთვის სენაკში მომიწია წასვლა. უკვე მეოთხე გარდაცვლილი მამაა ჩვენს სამეგობროში. გოგოები ერთმანეთს ვუყურებთ და ვფიქრობთ: “ნეტა ჩემი არ იყოს შემდეგი”.

პანაშვიდზე დარჩენა გამიჭირდა, თან სამსახურში მეჩქარებოდა და მიკრობუსის ბოლო რეისით თბილისში დაბრუნება ვარჩიე. მგზავრობის საფასური გადავიხადე და ადგილი დავიკავე. დიზელის ძრავაზე მომიხვდა თვალი, 5 მილიონ რაღაც ჰქონდა გარბენი. აქამდე არ მენახა ამდენი გარბენი. ალბათ ჩამოყრილი არ იყო.

ნახევარი საათის მერე მძღოლმა, შენი დიდი ხათრი მაქვს, მაგრამ ვერ წაგიყვანო. თბილისში გოჭების გადაზიდვა მეტად სარფიანიაო. გადაირეკა ჭირისუფალთან, რომელიც მიკრო სატრანსპორტოს დირექტორი იყო, მაგრამ შეკამათებაში “მარკეტინგის მენეჯერმა” მოიგო.

რა უნდა მექნა, სენაკი-თბილისის ბოლო რეისიც აივსო გოჭებით, მე კიდევ ტრასაზე გავედი, იქნება ფოთის გამავალ ტრანსპორტს გავყოლოდი. ნესტიანი ქარი პირდაპირ ძვლებში მატანდა და 5.1-ით წვიმდა. მაგრამ საკუთარ თავგადასავალზე მეცინებოდა, გამავალ მიკრობუსებს რომ ამაოდ ვუქნევდი ხელს და იქიდან გოჭები თითქოს ლოცულობდნენ, ალაჰი ირწმუნეთო, იუდეიზმი მიიღეთო.

ჩემი შობის ხე

ისეთი ღარიბი ვარ, თავს მოვიკლავდი ხარჯი რომ არ იყოსო.
ჰოდა, თუ გაიგებდა, რომ ვინმე ჭირისუფალი იყო, მის ოჯახს დიდი ვალი ექნებაო და სამსახურში საცდელი ვადით მაინც იღებდა, ეს ორი სინონიმად ექცა.
წაიკითხა და დაიჯერა, რომ ზიზღი ცხოვრების გზამკვლელი იყო, უფრო ის იცოდა, რა არ უნდოდა, ვიდრე რა უნდოდა, – თუ ჯერ დაიჯერა და მერე წაიკითხა.
ერთი ჩვეულებრივი გოგო იყო, რომელიც თავს იმიტომ კი არ იკლავდა, რომ სიცოცხლე უყვარდა, არამედ იმიტომ, რომ სიკვდილი არ უყვარდა.
არც ვინმეს შორდებოდა, იმიტომ კი არა, რომ მათთან უნდოდა, იმიტომ რომ მათ გარეშე არ უნდოდა, ასე ბევრი მეგობარი დაუგროვდა, იმდენი, რომ ამ სიტყვამ შინაარსი დაკარგა.
მოკლედ, ერთი ჩვეულებრივი გოგო იყო, რომელსაც ჩვეულებრივ სახლში საინტერესო ხე ედგა, რომელიც სანამ არ დაზამთრდა, თოვლი არ მოვიდა, სანამ ქურასთან ფოთლები არ დაიწვა, მანამ არ გაყვავილდა.
დიახ, სწორედ შობის დღეს ხემ ყვავილები გამოიღო გოგონასთან, რომელსაც წლებია ნაძვის ხე არ დაუდგამს და საახალწლო ღამე არ გაუთენია.
ეს ხე მე მგავსო, – სოფლიდან ძალით წამოიღო, არ ატოვინებდნენ, მაინც არ მოუვლიო, და მაშინ როცა ყველაზე მეტხანს არ უვლიდა, ყვავილები დაისხა, – აი, ახლა მართლა მე მგავსო. მოდი ეს იყოსო ნაძვის ხე.

აი, ასეთია ჩემი ნაძვის ხე ჩემს ფანჯარასთან.

 

ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა

 /წინასაახალწლო ამბავი/

თუ დაუკვირდით, ძველ სარაინდო რომანებში გმირებს მზეთუნახავები არ უყვართ. ისინი მათ ეთაყვანებიან, გაწეული სამუშაოსთვის თამასუქად თვლიან და ზოგჯერ ვალდებულნიც არიან, შეირთონ.
ზღაპარი კი მაშინ წყდება, როცა გველეშაპთან ჭიდილის მერე ყველაზე რთული წინაღობა ჩნდება: პრინცი და პრინცესა უღლდებიან.
ჩნდება კითხვა: არსებობს სიცოცხლე ქორწილის მერე?
რომელზეც პასუხობენ, რომ ბედნიერი დასასრული არ ნიშნავს ბედნიერ დასასრულს.
ის თაობა ვარ, რომელსაც გვასწავლეს, რომ ყველა პერსონაჟის ამოხოცვა საუკეთესო ფინალია. ასე წერტილი მრავალწერტილად აღარ იქცევა.
დაუსრულებელი გმირები სარკეში ჩამწყვდეულ მოჩვენებებად აღარ დაგდევენ, – მერე რა მელისო.
ჩვენც ვხოცავთ, მაგრამ რაღაც არ გვასვენებს. ანგელოზებისგან ადამიანები ხომ იმით განვსხვავდებით, რომ სინდისი გვაქვს.
სასოწარკვეთილ მწერლებად ვიქცევით და ვამბობთ, პერსონაჟები შვილებივით გვიყვარდა.
მედეას კომპლექსი.
აი, იმის, ცოდვის ნაყოფი რომ ამოძირკვა და თავს ახალი შანსი მისცა მრავალწერტილისთვის.
დედაჩემიც სასოწარკვეთილი დიასახლია.
ჯერ არ იცის რომ მამა ღალატობს.
ცოტა ხანიც და ვეტყვი.
თუმცა მაინც მეფიქრება, უთქმელობისგან დაგროვილი სათქმელი სჯობს თუ ნათქვამისგან დატოვებული სიცარიელე.
მეც დიასახლისი ვარ.
წვრილშვილებთან ერთად წვიმისას გახვრეტილ სახურავს ვუშვერ ხელებს, ხელის გულებში ვაგროვებთ წვიმას და ვღვრით.
თუ არ წვიმს, საბანში მივუწვები მეუღლეს და რეზინის ხელთათმანებით მოვეფერებით ერთმანეთს, კიდევ ერთი შვილი რომ არ გაჩნდეს.
ძირითად დროს დავუთმობთ პრობლემების დაგროვებას და დაკიდებას.
ბოლოს იმდენს დაიკიდებს, ნაძვის ხისა და ჩიჩილაკის შუაში ჩავდგამთ და გარშემო ვურბენთ აპლოდისმენტებით:
“გილოცავთ დამდეგ შობა–დაკიდებას!”
ამ დღეს ყველა იკიდებს თავის პრობლემას, ძველ ცოდვებს, რათა მორიგ საერთაშორისო დაკიდებამდე ახლები აგროვონ.
ვიღებ გოზინაყს და შვილების ტკბილად დაბერება მინდება.
წარმოვიდგენ, ღრძილებში როგორ ეჭედებათ ნიგოზი, კბილები სცვივათ, სახე ეკუჭებათ და მაინც ტკბილად იღიმებიან:
ტიტრები არ იქნება.

დაბადება

 

ახალი წელი ყოველთვის გეგმებს უკავშირდება: ”ამ დღიდან არავითარი ალკოჰოლი” ან ”ახლა მაინც დავიწყო კარგი სამსახური”, – სურვილები სტიმულს გვაძლებს ახალი ცხოვრება შევქმნათ ძველის მოკვლით, შენაცვლებით ანდაც მასთან თანაარსებობით. ახალი კალენდრის დადგომამ და მეგობრის დაორსულებამ ამ თემაზე დამაწერინა. ანუ მანქანის მიზეზსა და შედეგზე.  ამ საახალწლოდ ამეკვიატა ფრაზა, რომ ქრისტე  მკვლელობამდე დაბერდა. დაბადებამდე. არ ვმკრეხელობ. ხანდაზმულობა რადიკულიტს არ ნიშნავს მხოლოდ.

როგორც აღვნიშნე, ჩემი მეგობარი ორსულადაა. დიდი ხანია გაიგო და უხარია. მხოლოდ შარშან ამ დროს სამ მეგობარს გაუჩნდა ბავშვი, – დღემდე ვერ შევეჩვიე მათ ხელში დაჭერას. მგონია, ვატკენ. ვერც მოფერებას. მგონია, ჩემი შეეშინდებათ. მეგობრებს კი ჰგონიათ, ბავშვები არ მიყვარს. არ ვიცი. ალბათ პასიური ვარ. თუ არ მოდიან, იქით მე – ვერ.

მახსოვს, პირველად რომ ვნახე ბავშვი ექოზე, ოთხის ვიყავი. შავ-თეთრ მონიტორზე ბევრი შავ-თეთრი ლაქა რომაა და მკითხაობ, რომელი ლაქაა უცხო სხეული. მერე სქესს გეუბნებიან და გიკვირს, თანდათან იჯერებ. ოღონდ რომც სხვა ლაქაზე მიგითითონ, ალბათ მაინც დაიჯერება. ბოლოს ამგვარად სამი წლის წინ ვიყავი. ამჯერად, მეტად შედეგიანად. ვერის ბაღის მიწისქვეშა გამოვიარე. თეთრი ქსოვილი მახსოვს, ქალები რომ ყიდიდნენ ბავშვისთვის წინდებს.

სახლში მოვედი და გამუდმებით ვამტკიცებდი, რეინკარნაცია რომ არ არსებობდეს, რა უსამართლო იქნებოდა სამყარო. ღარიბების დაბადებას ვერ გავამართლებდით იმით, რომ ქონებას სხვათა საზიანოდ იყენებდნენ წინა ცხოვრებაში, რომ მტაცებელ ნადირად დაბადება ნიშნავს, წინაზე ხორცის ჭამის მოჭარბებულ იმპულსს, რომ ხეიბრებს უსამართლოდ არ მოქცევია  ცხოვრება უხელფეხოდ რომ დაიბადნენ, თავი მოიკლეს ფანჯრიდან ასფალტზე გადმოხტომით და სხეული დაუზიანდათ, რომ მილიონობით უდანაშაულო ადამიანი შიმშილობს ან ომში იღუპება, უსამართლობას როდი ნიშნავს, არამედ – სამართალს. მართლაც, რა უსამართლო იქნებოდა სამყარო, ადამიანთა უთანასწოროდ გაჩენის გამო.

ვცდილობ ხელის მიდებით ვიგრძნო, როგორ მოძრაობს ბავშვი მეგობრის მუცელში, წარმოვიდგინო როგორი ცხოვრება ჰქონდა. რატომღაც მგონია, რომ ჩვენ თავად ვირჩევთ, დაბადებამდე დიდი ხნით ადრე, დაბადების ადგილს, დროს, მშობლებს.. ვფიქრობ, რა მინდოდა ამ კონკრეტულ ქალაქში ან რატომ ავირჩიე ეს საუკუნე, 24 წლის ჩვეულებრივი წყვილი დედა და მამად. ამ დროში, იმის მაგივრად, რომ ღმერთის არარსებობას ადამიანისთვის ფუნქცია წაერთმია, პირიქით – გააძლიერა.

წლების წინ როცა ერთ მეგობარს ვკითხე წინა ცხოვრების შესახებ როგორ იგებდა, რამდენიმე წიგნი მირჩია, – მათი წაკითხვის მერე ხვდებიო. მერე ჰოროსკოპი შევადგინე, ანუ გრაფიკული ნახაზი ჩემი თვისებებისა. ამის მიხედვით, წინადან დაგროვილი გამოცდილება აწმყოში რეალიზდება. არ არსებობს შემთხვევითობა. სპონტანურად გადასხმული ყავაც კაბაზე დროის მანძილზე დაგროვილ ინსტინქტს უკავშირდება. ცხოვრების ანარეკლიაო და პროგნოზი, და არა წინასწარმეტყველებას, ვაკეთებ: წინა ცხოვრებაში ბავშვებს ცუდად ვექცეოდი. თუმცა დედად ვიღაცას მაინც მოვუნდები. ბიჭი უნდა იყოს. რატომღაც იოსები მინდა დავარქვა. ალბათ მასაც ექნება წარსული. მშობლად რომ ამირჩევს, ვფიქრობ, დედობაზე ზედაპირული შეხედულება ჰქონია. ნეტა, ქრისტეს რამდენი დაბადება ჰქონდა?

თავი ყოველთვის ფემინისტად მომქონდა, თუმცა ყველანაირ -ისტობას თავს ვარიდებდი. მომწონდა, როცა ჩემში ფემინური ჭარბობდა კაცურს, ინტუიციის, მიმღებობის, ჩაკეტილობის, დიალოგის (ანუ ყველა იმ რიგით, რითაც ქალს კაცისგან ანსხვავებენ) გამო ვაფასებდი. თუმცა ვიცი, ეს ყველაფერი პირობითია, ვამბობდი, რომ ქალად თავს სრულფასოვნად ვერ ვიგრძნობდი, თუ შვილი არ მეყოლებოდა. ეს სქესის უკვე პირობითი განმსაზღვრელი არ არის. არც საკეისრო კვეთა მირჩევნია ბუნებრივს. მინდა დაბადება რიტუალად ვაქციო. და რაც მეტად მაშინებენ მეგობრები, რომ ლამისაა მოკვდნენ, ცხოველებად იქცნენ, მით მეტად მინდა ჩემთვის ერთადერთი ქალურობის აღმნიშვნელი რიტუალი.

ამბობენ, ადამიანი კარმას რომც არაფერს აკეთებდეს, მაინც აკეთებსო. იმასაც ამბობენ, სიკვდილის წინა სურვილს დიდი მნიშვნელობა აქვსო, მაგრამ ის მთელი ცხოვრების განმავლობაში ყალიბდება. იმასაც ამბობენ, რომ მორიელის ზოდიაქო ტრანსფორმაციის პერიოდს უკავშირდება, – სიკვდილს და ხელახლა, ფერფლიდან დაბადებას, სიკვდილს და მემკვიდრეობის დატოვებას, მოკლედ, მომენტს დაბადება-სიკვდილსა და დაბადებას შორის. და ყოველ ჯერზე ვფიქრობ, თურმე ისე მიცხოვრია, სიკვდილ-სიცოცხლის განგაში დავდე. სინამდვილეში ძალიან დაბნეული ვარ. აღარც ხორციელი ღმერთის არსებობას გამოვრიცხავ, მაგრამ მაინც ვფიქრობ, ლამაზი სახელია იოსები.

თოვლის ბაბუის ინსტიტუტი

 #1. გოზინაყი მინდა

ძველმოდური ადამიანი ვარ, თუ დროს ტექნიკის კუთხით განვიხილავთ. ისე არ გამიგოთ, ვადარებდე და წიგნის სუნი ინტერნეტს მერჩივნოს ან ინტერნეტში მხოლოდ სოც. ქსელებისთვის შევდიოდე. : ) ძნელად ვიგებ ძვირადღირებულ მობილურებს და სხვაზე გაცილებით მეტ დროს ვუთმობ მათ დაშლა-აწყობას. : ) პლიუს, დაილოცოს ზენიტი. : )) გამოგიტყდებით და ბლოგისთვის პოსტსაც ქაღალდზე ვწერ. და მერე ვკრეფ. ასე აზრები მეტად თანმიმდევრულია.

ამ თემაზე წერა 1 თვის წინ შთამეგონა, როცა მეგობარმა მკითხა, ნაძვის ხე დადგიო? მე არ შემიმჩნევია, არა თუ ის, რომ ოქტომბერია, ისედაც არ ვდგამ და გაკვირვების გარეშე ვპასუხობ:

– არა, შენ?

გითქვამთ ოდესმე ბავშვისთვის, რომ თოვლის ბაბუა არ არსებობს? სახალისო ექსპერიმენტია, რომელზეც სხვადასხვა ობიექტი განსხვავებულად რეაგირებს. ზოგმა მცემა კიდეც.  მათი ე.წ. ტკბილი ტყუილი დიდობაში აუცილებლად თავს იჩენს მეთქი, გავიფიქრე და მათ მშობლებს განვუცხადე:

– თქვენ ბავშვებს არასწორად ზრდით: ენას იჩლიფავთ და მეტყველებას უნაზებთ, გრამატიკას ართმევთ და მერე გიკვირთ, ჟურნალისტები როგორ მეტყველებენ. ცხოვრებისეულ სირთულეებში ენაზებით და აწოდებთ მასობრივ ტყუილს.

ჩვენც მასე ვართო აღზრდილები, – მედავებით, – და მერე რა, ვერ გავიზარდეთ? კი, აბტურიენტობისას ვსწავლობთ ენის გასატეხებს. მშვენიერია. ვგებულობთ, რომ თოვლის ბაბუა მშობლებისგან დაქირავებული მუშაკია და, როგორც წესი, მანქანით დადის. მაგრამ ილუზიებისგან ვერ გამოვდივართ.

– ატყუებთ და მერე გიკვირთ, რატომ იტყუებიან. თქვენ არასწორად ზრდით ბავშვებს!

#2. სისხლიანი მერი თუ ლაშარობა

მეც გაზრდის მსხვერპლი ვარ. იმ წლებში დავიბადე, ენთუზიაზმზე გაკეთებული ქვეყნები სსრკს რომ ცვლიდნენ. და მასთან ერთად პოლიტ. ათეიზმი ტრანსფორმაციას გადიოდა. ლენინის ძეგლი ჩამოაგდეს და პარალელურად ხატები აღმართეს. ხატები და ჯვრები მასობრივად და მქუხარე ტაშით. მსგავსზე აპლოდისმენტებსაც აკრძალული ხილის გარდა გამოტოვებულის დადევნების მიზეზი ჰქონდა. ცოდვების მონანიებასაც ისტერიული ხასიათი მიეღო. აქაც მასობრივად უკრავდნენ ტაშს. ოთხი წლის ვიყავი, მაგრამ მახსოვს. ღმერთი სიყვარულის სახელით დამსჯელ ძალად აღიქმებოდა. და მეც მსჯიდნენ. არა, ფიზიკურად. არა, არც კუთხეში მაყენებდნენ და არც ჯოხებს მამტვრევდნენ. მადლობა ღმერთს, საკმაოდ ცივილურად და ლმობიერად, სიტყვებით:

– ღმერთი დაგსჯის!

ისიც მსჯიდა. უფრო სწორედ, თავს ცხელი წყლით ბანაობისას თავად ვისჯიდი, კუპრში დაწვას რომ შევჩვეოდი. მერე გავიგე, თურმე სხვებიც სჩადიოდნენ იმავეს. კუპრის რა გითხრათ, მაგრამ მას მერე სიცხეს კარგად ვიტან.

ზაფხულობით, როცა მამა ნადირობდა, მე სათამაშო ხაფანგი მქონდა, – სოფელში მათში წიწილებს ვიტყუებდი და ვკეტავდი. თითქოს საზიანო არ ყოფილა, მაგრამ ერთს ფეხი გაეჭედა და დაკოჭლდა. მამამ ფრინველი დაჭრა და შეჭამა. მას მერე, ხორცის ჭამა არ მიყვარს.

მითუმეტეს, არ მიყვარს წმინდა მსხვერპლშეწირვები და დანიანი ტიპები დღესასწაულებზე. და როცა ხალხი ერთობა, მე ვწევარ და ვკითხულობ რამეს. ზრდილობის გამო მაინც ხმა ამოიღეო და ვიღებ. ზრდილობის გამო ვიღებდი და ვკითხულობდი.

წარღვნაზე რომ წავიკითხე, ავტირდი. თან ის პერიოდი იყო, როცა სოფელში  რამდენიმე დღე გადაუღებლად წვიმდა. მას მერე ვიცი, რომ წარღვნას ყველა დროში ელიან.

მერე გავიდა დრო. სხვათაშორის, ამ დღეებში მეგობარმა ბავშვი მონათლა. ნათლიან მეგობრებთან ერთად ყაზბეგში დამპატიჟა. თითქოს დავთანხმდებოდი, რომ არა პოსტსკრიპტუმად დათანხმების მორიგი მცდელობა:

– ცხვარი ავიყვანოთ და დავკლათ. მორწმუნე ვარ და მიყვარს რიტუალები. ხომ წამოხვალ?

– არა! – ცივი უარი ვუთხარი მათ რამდენჯერმე გამეორებულ შეკითხვას. გაეცინათ კიდეც ისეთი ტონი აღმომაჩნდა. ლოტკინის თავიდან მეტრომდე ისე ჩავირბინე, არც დავმშვიდობებივარ.

რაც შეეხება მსხვერპლშეწირვას ღმერთის სახელით, საიდან მოდის?

გზაში ჩემს თავს ვეჩხუბებოდი, რატომ არ ვუთხარი:

– თუ ქრისტიანი ხარ, წაგიკითხავს და ანსხვავებ ძველსა და ახალ აღთქმას, თუ ჯვარი გიკეთკია და იცი მისი სიმბოლური დატვირთვა. როცა ქრისტე ეწამა, ღვთის წამება ნებისმიერ ხორციელ მსხვერპლზე მაღლა დადგა, ღვთის შიში სიყვარულმა ჩაანაცვლა. სისხლიანი მსხვერპლი კი სულიერმა მსხვერპლმა (ბერ-მონაზვნობამ), – ბოლოს ვთხოვდი, ხორცის ჭამა თუ უნდოდა, ქრისტეს ნუ აბრალებდა.

ამას წინათ, ფორუმზე წავიკითხე, თევზების ზოდიაქოზე ეწერა, სჯერა, რომ თოვლის ბაბუა არ არსებობს, მაგრამ თავს დადებს რომ მოსემ ზღვა ორ ნაწილად გააპოო. სამწუხაროა, ნებისმიერი სიმბოლო რომ პირდაპირი მნიშვნელობით იგება. ვერც იმ მწუხარებას გავეცალე, რომ აღზრდის მსხვერპლები ვართ. გავიზარდეთ, დიდური ილუზიები გვაქვს. რასაც გვიყვებოდნენ, ყველაფერს ვიჯერებთ, უანალიზოთ, უეჭვოდ, ბრმად.  თითქოს რა მოხდა, უწყინარია თოვლის ბაბუის არსებობა, მაგრამ კიდევ იმდენი ილუზიაა.

დღეს წმინდა გიორგობაა. ახლა ლიბერალები გამოდიან, ვეშაპის ნაცვლად ადამიანი იგულისხმებაო მახვილის ქვეშ. ზოგი ადამიანს ჩათვლის, ზოგი – არა. მაგრამ მე ისევ ქრისტიანული ფრაზა მახსენდება: ცოდვას ებრძოლე და არა ცოდვილსო. გიორგი ბოროტ ადამიანებს კი არ ებრძოდა, ებრძოდა ქრთამებს, თავისუფლების შეზღუდვასა და შიშს, პირველ რიგში საკუთარ თავში. მერე მოვიდა ქრისტე და ბრძოლის ხერხიც შეცვალა, – მახვილს ბზა შეუსაბამა.

საღამოს მეგობარი მპატიჟებს ბარში და ვსვამთ სისხლიან მერის. რას გაუმარჯოსო. ვპასუხობ:

– ოცნებას.

#3.  რა განსხვავებაა შიზოფრენისა და ილუზიას შორის?

რამდენნაირად შეიძლება გავიგოთ ილუზია. მითუმეტეს, იმ კიბერ სამყაროში, სადაც რეალობის ცნება შედარებითია და ოპოზიციას არ უქმნის მას.

ადრე რელიგიის მასწავლებელმა გვკითხა, გვჯეროდა თუ არა, რომ სადღაც უკვდავების წყარო მოედინებაო. დასკვნა ასეთი იყო, რომ რაც ადამიანის ფანტაზიას შეუძლია მოიგონოს, ჰაერზე არაა, თავად ჰაერიც არ არის ჰაერზე, და რომ ყველაფერი შესაძლებელია.

ფეისბუქის ერთ-ერთ  ჯგუფში ვსაუბრობდი ამის შესახებ. თუ რა სახის მულტფილმი მიეწოდება ბავშვს დღეს? ფანტასტიკის ჟანრშიც კი ცდილობენ ვითარება ლოგიკური გზით განავითარონ. ეს ეპოქაა, სადაც ფანტასტიკაც სამეცნიეროა ხასიათისაა. და არა უბრალოდ ვაშლი, რომელიც სასწაულებს ახდენს. ფანტაზია გარემოს შეცნობას ალბათ ვერ ეხმარება, მეტიც, ართულებს. ჩემი აზრით, გრძნობადი, აღქმითი ორგანოები მისგან უნდა გავმიჯნოთ. სამომავლო გეგმებისთვის უნდა გამოვიყენოთ, ვიდრე სიღრმეში ჩასახედად.

ფანტაზიურ აზროვნებას აქვს თვისება: ილუზიით შეიცნოს მომავალი. ამის შედეგად, მიღებულ მოახლოებულ განცდებს შეიძლება უკუღმაც ვიგებთ, – მოახლოებული ლხინის დროს ვტირით და პირიქით.

თუმცა ვერ გამიგეს. ეს არ ნიშნავს, რომ ფანტაზია უგულვებელყოფილი იყოს. მეტიც, მისი განვითარება გამოგონებას უწყობს ხელს, ახალი იდეების არსებობას, მაგრამ მისი წარსულთან გათამაშება საფრთხეს იწვევს. ეს საუკუნეა ფანტაზიის გამეცნიერების და მეცნიერების გაფანტაზიურობის. საუკუნეა, სადაც რეალობა, თავისი წარსული-აწმყო-მომავლით, ეჭქვეშაა. ეჭვქვეშაა თვითონ რეალობის რეალურობის განცდა.

როდესაც პირველად შეისწავლეს ჰალუცინაციები კლინიკურად, ის გამოიყო ილუზიებისგან. იგი მისგან ობიექტის არსებობა/არარსებობით განსხვავდება. ჰალუცინაციის დროს საგანი არ არსებობს. ილუზიის დროს არსებობს ობიექტი, მაგრამ სუბიექტურადაა აღქმული. როცა აღქმა ძლიერდება საგანი მაშინ იცვლება ან სახეს იცვლის. რჩევა შეიძლება  შემდეგნაირიც იყოს: აზრთა თვითნებური ნაკადისას ყურადღება სხვა გრძნობად ორგანოზე გადავიტანოთ. მაგალითად, ხედვითი ორგანოდან სმენითზე. ეს ეხმარება ჰალუცინაციის გაქრობას საწყის სტადიაზე. იმავეთი ილუზიას ვერ განასხვავებ რეალობისგან.

ზოგი თვლის, რომ ბოდვები, გამოგონებები, არანორმალური ემოციური მდგომარეობები  პიროვნებაში  ევოლუციის მანიშნებელია. შეგვიძლია სიზმრების აღქმაც, როგორც ჩახშული ცნობიერი, რომელის ინტენსიურ მიფუჩეჩებაშიც სიზმრთა ნაკადი იმდენად ძლიერდება, რომ ფხიზელი ადამიანიც იმყოფება ძილში, ჰალუცინაციურ, შიზოფრენიულ მდგომარეობაში. ასე რომ, ნებისმიერი გამოგონილი საგანსაც რეალური საწყისი გააჩნია.

 სამწუხაროდ, ზედმეტად ვცხოვრობ ოცნებაში, თუმცა ძალიან ეჭვიანი ვარ. მიჭირს გარკვევა რომელია ჩემი აზრი და რომელი მიბაძვა. ბავშვობიდან მაინტერესებს თეოლოგია და ეს ჩემს თემებსაც ეტყობა ალბათ. ეს ინტერესის განცდაა ის, რაც მეხმარება ოცნების განსხეულებაში. ბოლო-ბოლო თავიდან ყველაფერი სიტყვის დონემდე იყო.

#3. ჯამი ანუ რისი თქმა მინდა 

 თანამედროვეობის თვალსაზრისით, ილუზია პოტენციურია ან წარსულის გადმონაშთია. რეალობის ცნება ბრჭყალებში ჩასასმელად თუ გამოიყენება.

ეს 21-ე საუკუნეა, სადაც აზროვნებისთვის დამახასიათებელია არა გამარჯვება, არამედ, მიღებული გამოცდილება. თუმცა რა მნიშვნელობა აქვს საუკუნეს. დრო და სივრცე მხოლოდ პირობითია.

ადამიანს, რომელსაც ფანტაზიის უნარი აქვს, შემოქმედებითი თვალსაზრისით განვითარებულ პიროვნებად ყალიბდება. მაგრამ ნუ მივაწვდით ბავშვებს ცრუ ინფორმაციას. პირიქით, ვეცადოთ ცნობისმოყვარეობის, ეჭვიანობის გრძნობა გავუღვივოთ.

თოვლის ბაბუის არსებობის თუ არ დაიჯერა, ნუ გავუფანტავთ ეჭვებს. დაე, თავად შექმნან თავიანთი ინდივიდუალური თოვლის კაცუნა, 21-ე საუკუნის ბავშვებს დასაქოქი ირმებით რომ ამარაგებს.

ნუ აღვზრდით ტყუილებში.

ნუ ვუკრძალავთ თავისუფალ ფიქრს და ნუ შევზღუდავთ ცოდვების დაშვებაში. გახსოვდეთ, ნიუტონი მაშინ მიხვდა ჭეშმარიტებას, როცა თავში ვაშლი დაეცა.

არც მე ვიქნები კარგი დედა, რადგან პრაქტიკა მეტისმეტად მერთულება. მაგრამ იმაში მაინც შევთანხმდეთ, განათლების სისტემაში ცვლილებებია შესატანი.

გილოცავთ გიორგობას და დამდეგ შობა-ახალ წელს!

მე მსურს

(სანამ ახალი წელი მოვა)

ჩემ შესახებ? ყველაფერი ისე არ არის.
არა, ყველაფერი ისეა, როგორც სხვებთან, მაგრამ არა ისე, როგორც მინდა.
მე მინდა,,
მე ვიცი რა ჩავუთქვა ასანთს, მაგრამ ხანგრძლივობა ექნება მოკლე.
მინდა ჯადოსნური ღეროები გამრავლდეს და მახსოვდეს სად დავდე.
გალამაზდეს საკუთარი ანატომია.
მინდა ფსიქიკა ქვეცნობიერთან გაერთიანდეს.
და სხვა.

ჩემ თავს უჭირს შეჩერება ერთ ემოციაზე, მას ყოველთვის ზედმეტი შეგრძნება სჭირს, იმდენი, რომ ქაოტური მდგომარეობები ქაოტურ სამყაროში არ მილაგდება.
ყოფილხართ ერთ წამს სამ ციფრიანი ემოციებით დატვირთულნი? ჰაჰა და არც იცით არსებობს თუ არა ეს ემოციები. და მერე უკვირთ, დაბნეულიო. ერთდროულად მოგდომებიათ ცხელი და ცივი წყლის მიღება? ორივე ტემპერატურის წყალს ისხამთ პირში ორი ჭიქით და გრძნობთ როგორ გტკივდებათ ოცდარაღაცა რაოდენობის კბილი. გადაამრავლეთ ეს შეგრძნება რამდენიმეჯერ და მიიღებთ ჩემს გულს. როგორ იტევს? ორგული ვარ. გულსაც ვუბრძანებ. როგორ? მე ყოველთვის ვმართავ ემოციებს. ოღონდ არა ემოციური მდგომარეობისას. ყველა ემოციას ვამჟღავნებ, სანამ არ დაბერდებიან და დასუსტდებიან. და მერე ვმართავ. მარტივია.
ვგრძნობ. იცით რას?
როცა სიკვდილი მოკვდა, სიცოცხლე დაიბადა.
შვილი მომიკვდა.
არ ვიცი არსებობდა თუ არა, მაგრამ მომიკვდა. სხეულით არ ვგულისხმობ.
ყველანი ერთად მოკვდით ბარემ თუ კვდებით. ხალხი ყოველთვის მიდის. მაგრამ ზოგჯერ ხალხში მე ვარ.
დაო, ფერმკრთალდები და ქრები. სანამ გაქრები, უნდა მოვასწოთ არაფერი.

 

(2010)